Uzależnienie od alkoholu i jego wpływ na postawy i rozwój dzieci z rodzin, studia, oligo, psych kliniczna, rodziny ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Uzależnienie od alkoholu i jego wpływ na postawy i rozwój dzieci z rodzin
alkoholowych.
Referat wygłoszony przez O. Arnolda Roberta Marka na spotkaniu z rodzicami dzieci kl. IV-VI
27.04.2006 r.
Wstęp
Uzależnienie od substancji chemicznych i od różnego typu czynności
doprowadzają do problemów w życiu osób, które ich doświadczają, ich bliskich,
stanowią także problem ogólnospołeczny.
Popularyzacja zagadnień związanych z piciem alkoholu jest bardzo istotna
ze względu na powszechność problemów wynikających z używania tej substancji
w polskim społeczeństwie, jak również – na wielkość szkód spowodowanych piciem.
Według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
w Polsce jest ok. 2% osób uzależnionych od alkoholu, 5-7% populacji w naszym
kraju to ludzie pijący w sposób szkodliwy dla ich zdrowia, a ok. 8% Polaków
doświadcza problemów współuzależnienia. Duże natężenie problemów
alkoholowych występuje również w innych krajach. Według danych Światowej
Organizacji Zdrowia produkty alkoholowe są odpowiedzialne za ok. 9% przypadków
zachorowań w państwach Europy, szczególnie wysokie szkody występują w krajach
Europy Środkowo-Wschodniej. Innym niepokojącym zjawiskiem jest fakt,
że zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich panują niebezpieczne
tendencje w zakresie stylu picia młodzieży, a mianowicie: coraz wcześniejszy wiek
inicjacji alkoholowej, intensywne picie, nasilenie zjawiska tzw. ciągów
alkoholowych, wzrost spożycia alkoholu wśród dziewcząt, łączenie picia alkoholu z
używaniem narkotyków. Z piciem alkoholu łączy się również problem naruszania
porządku prawnego, przede wszystkim popełnianie przestępstw, przemoc w rodzinie
oraz prowadzenie pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości. Należy również
zwrócić uwagę na koszty społeczne związane z używaniem alkoholu. Według
ekspertów, którzy opracowali
Europejski plan działań dotyczących alkoholu na lata
2000-2005
w poszczególnych krajach Europy straty społeczne w wyniku spożywania
napojów alkoholowych mieszczą się w granicach 2-5% produktu krajowego brutto.
W warunkach polskich straty te należy szacować na sumę około 30-36 mld złotych
rocznie, przy znacznie niższych wpływach z legalnego rynku alkoholowego, które
przykładowo w 1999 r. wyniosły niespełna 6,6 mld zł.
Właściwości i zastosowanie alkoholu
Słowo alkohol wywodzi się z arabskiego
al-kuhl
, oznaczającego proszek, coś
delikatnego. Dziś potocznie oznacza alkohol etylowy, czyli etanol. 70-procentowy
alkohol działa dezynfekująco i przeciwgnilnie: „Alkohol zabija to, co żywe,
i zachowuje to, co martwe”.
Etanol znalazł szerokie zastosowanie techniczne i może być używany nawet
w postaci alkoholu bezwodnego, czyli absolutnego, ale najbardziej znane jest jego
zastosowanie w bezpośredniej konsumpcji (roztwory od 0,5-96% obj. alkoholu).
Według
Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z
dn. 26.10.1982 r
. napojem alkoholowym jest produkt przeznaczony do spożycia,
zawierający alkohol etylowy w stężeniu przekraczającym 0,5% objętości lub produkt
przeznaczony do spożycia, zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego
w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu (art. 46). Dlatego piwo
zawierające 0,5% obj. alkoholu nazywane jest piwem bezalkoholowym.
Wielość rodzajów produktów alkoholowych i ich producentów, wskazuje
na rozpowszechnienie napojów alkoholowych w życiu współczesnych społeczeństw.
Problemem nie jest jednak spożywanie, a nadużywanie napojów alkoholowych,
mające liczne skutki, także dalekosiężne o wymiarze społecznym.
Po wprowadzeniu alkoholu do organizmu następuje prawie natychmiast jego
wchłanianie do krwiobiegu. Po okresie wchłaniania (ok. 2 godz. od spożycia)
następuje faza wyrównania jego stężenia we krwi (ok. 20-30 minut). Alkohol
w organizmie człowieka ulega przemianom w procesie utleniania wątrobowego,
w wyniku czego powstaje aldehyd octowy, a z niego kwas octowy. Kwas octowy
w końcowej fazie utleniania rozkłada się do dwutlenku węgla i wody. Produkty
przemian alkoholowych są znacznie bardziej toksyczne niż sam etanol. One dokonują
destrukcji w ustroju. Eliminowanie alkoholu z organizmu w wyniku pracy wątroby
odbywa się z jednakową szybkością: u kobiet 8 g na godz., u mężczyzn 10 g na godz.
Alkohol jako substancja psychoaktywna
Alkohol wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. W upojeniu
alkoholowym (od 1,5-2,5 promila) wszystkie czynności psychiczne ulegają
zaburzeniu: obniża się zdolność skupienia uwagi oraz zapamiętywania, spowalnia się
myślenie, zaburza napęd psychoruchowy, zmienia się stan uczuciowy, obniża
krytycyzm. Alkohol ma również działanie rozhamowujące, a odejście od norm
i zasad upośledza kontrolę etyczną i intelektualną, co może prowadzić do uwalniania
tłumionego popędu seksualnego lub agresji. Działanie alkoholu jest bardzo złożone
i łączy w sobie działanie przeciwlękowe i relaksacyjne. Z nimi także wiąże się
największe niebezpieczeństwo rozwoju choroby alkoholowej, gdyż pierwsze
kontakty z alkoholem mogą być pozytywne, przełamywać nieśmiałość, tworzyć
wrażenie wyjątkowości, siły, atrakcyjności, dawać poczucie lepszej zabawy i bycia
duszą towarzystwa. Alkohol pobudza potrzebę odczuwania syntonii i powoduje
mylne wrażenie lepszego kontaktu z innymi. Alkohol może doprowadzić
do tzw. ciężkiego zatrucia.
Szkody spowodowane przez używanie i nadużywanie alkoholu
Problemy zdrowotne będące skutkiem używania lub nadużywania alkoholu
mogą mieć różnorodny charakter.
Mogą to być zaburzenia somatyczne: zaburzenia układu pokarmowego, układu
krążenia, choroby nowotworowe, układu kostnego, układu rozrodczego.
Drugim ważnym wymiarem skutków spożywania napojów alkoholowych
są konsekwencje o charakterze psychicznym: zaburzenia funkcji poznawczych
(pamięci), wysokie ryzyko zachowań samobójczych, zaburzenia osobowości,
zaburzenia lękowe, choroby psychiczne, halucynoza alkoholowa, paranoja
alkoholowa, zaburzenia na podłożu organicznym.
Oprócz zaburzeń somatycznych i psychicznych używanie i nadużywanie
alkoholu powoduje szkody społeczne. Zalicza się do nich zarówno negatywne skutki
bezpośrednie, takie jak zagrożenie życia, zdrowia czy bezpieczeństwa osoby
nadmiernie pijącej, jak i szkody w rodzinie i stosunkach interpersonalnych: wypadki
drogowe, wypadki w pracy, przestępstwa i wykroczenia, przemoc w rodzinie
i zaniedbywanie dzieci.
Uzależnienie od alkoholu
Nadużywanie alkoholu (wg kryteriów DSM-IV) rozpoznaje się, gdy przez okres
12 miesięcy występuje co najmniej jeden z czterech przedstawionych poniżej
objawów:
* upośledzenie sprawowania ważnych obowiązków,
* powtarzające się użycie alkoholu w sytuacjach, gdy jest to niebezpieczne,
* powtarzające się konflikty z prawem wynikające z używania alkoholu,
*kontynuowanie spożywania alkoholu pomimo zaburzeń funkcjonowania
społecznego i stosunków międzyludzkich nim spowodowanych.
Uzależnienie od alkoholu (wg kryteriów DSM-IV) definiowane jest jako
patologiczny wzorzec picia alkoholu, który powoduje upośledzenie funkcjonowania
lub złe samopoczucie określonej osoby. Rozpoznanie uzależnienia od substancji
ustala się wtedy, gdy w okresie roku występują przynajmniej trzy z przedstawionych
poniżej skutków używania alkoholu:
* tolerancja, która jest definiowana jako potrzeba zwiększania ilości alkoholu w celu
osiągnięcia stanu upojenia lub jako znaczne zmniejszenie się skutków po stosowaniu
tej samej dawki,
* zespół odstawienia (abstynencyjny),
* nieskuteczne próby kontrolowania picia alkoholu,
* przeznaczanie znacznej ilości czasu na uzyskanie i spożywanie alkoholu,
* zaniechanie lub ograniczenie istotnej aktywności społecznej, zawodowej
lub rekreacyjnej z powodu picia alkoholu,
* ciągłe używanie alkoholu mimo świadomości, że jest on przyczyną różnych
problemów.
Mianem alkoholika określa się człowieka, który nie jest w stanie kontrolować
picia alkoholu przez dłuższy okres i który nie może ręczyć za swe zachowanie po
tym, jak zacznie pić. Niestety, wielu ludzi posiada błędny obraz alkoholika.
Powszechnie uważa się, że to ktoś leżący pod kioskiem z piwem, brudny, biedny,
zaniedbany, śmierdzący, będący ruiną człowieka. Obraz ten nie odpowiada jednak
rzeczywistości. Tak wygląda osoba uzależniona w chronicznej fazie choroby.
Alkoholikiem zostaje się jednak dużo wcześniej. Niestety, szereg mitów
funkcjonujących w powszechnej świadomości fałszuje obraz choroby i opóźnia jej
dostrzeganie, a co za tym idzie leczenie. A ona, jak każda inna, im później
zdiagnozowana, tym staje się trudniejsza do leczenia.
Jedynie całościowe spojrzenie na chorobę alkoholową jako proces, a nie stan, daje
obraz sytuacji i upoważnia do formułowania jakichkolwiek wniosków.
Z całą stanowczością trzeba zaznaczyć, że choroba alkoholowa to choroba
śmiertelna. Śmierć spowodowaną uzależnieniem od alkoholu poprzedza całkowite
fizyczne i psychiczne wyczerpanie organizmu. Osoba umierająca z powodu
uzależnienia jest najczęściej ruiną człowieka, o ile dotrwa do tego stanu, nie ginąc
w wypadku drogowym lub innym spowodowanym ryzykownym zachowaniem pod
wpływem alkoholu.
Choroba alkoholowa rozwija się w czasie. Ma swój początek, objawy
ostrzegawcze, poszczególne fazy ze specyficznym obrazem funkcjonowania oraz
szerokie skutki społeczne. Ma także swój koniec. Proces uzależnienia od alkoholu
jest nieodwracalny. Choroby alkoholowej nie da się wyleczyć – jedynie można ją
zatrzymać. Dlatego też nie istnieją „byli alkoholicy”, ponieważ alkohol etylowy jest
substancją psychoaktywną, na zawsze wbudowującą się we wszelkie procesy
przebiegające w organizmie na poziomie przemian biochemicznych. Nawet
długotrwała abstynencja nie jest w stanie tego odwrócić. Dlatego jedynym sposobem
zatrzymania choroby jest całkowita, absolutna abstynencja. Nie daje ona oczywiście
stuprocentowego efektu, gdyż jest tylko warunkiem koniecznym do odbudowania
życia uczuciowego, duchowego i rodzinnego, czyli do trzeźwości.
Uzależnienie alkoholowe to proces zachodzący w czasie. Jednocześnie jest to
choroba podstępna.
Najważniejszym psychologicznym zjawiskiem w chorobie alkoholowej jest
szeroko rozbudowany system iluzji i zaprzeczeń. W początkowym stadium choroby
system ten przybiera postać uzasadnień dla picia. Doprowadza to do stanu, w którym
alkoholik sam zaczyna wierzyć we własne kłamstwa i pijąc nadal, popada w coraz
głębsze uzależnienie. System iluzji i zaprzeczeń jest najtrudniejszym do przełamania
mechanizmem w rozwoju uzależnienia. Bez zrozumienia go nie można w pełni pojąć
postępowania alkoholika ani skutecznie mu pomóc. Dzięki temu mechanizmowi
świadomość pijącego broni się przed niską samooceną i utratą szacunku do samego
siebie.
Innym mechanizmem obronnym jest racjonalizacja, która polega na próbach
„racjonalnego” wytłumaczenia konieczności coraz częstszego spożywania
i nadużywania alkoholu. Racjonalizacja opóźnia nazwanie problemu, a co za tym
idzie zwrócenie się o pomoc.
Innymi mechanizmami obronnymi są: minimalizacja, obwinianie, autoleczenie,
zagłuszanie wyrzutów sumienia, intelektualizacja, koloryzowanie, widzenie
tunelowe.
Fazy choroby. W chorobie alkoholowej można wyróżnić cztery fazy:
· picie towarzyskie,
· faza ostrzegawcza,
· faza krytyczna,
· faza chroniczna.
Pomiędzy kolejnymi fazami występują charakterystyczne zjawiska pozwalające
rozpoznać rozwój choroby. Pomiędzy fazą picia towarzyskiego a fazą ostrzegawczą
(na początku tej fazy), pojawiają się tzw. przerwy w życiorysie (urwany film). Gdy
faza ostrzegawcza przechodzi w fazę krytyczną, następuje utrata kontroli nad piciem,
a w końcu utrata kontroli nad własnym życiem, przy przejściu do fazy chronicznej.
Jedynym wyjściem, które pozwala uniknąć pewnej śmierci jest podjęcie leczenia
odwykowego lub /i/ przystąpienie do ruchu Anonimowych Alkoholików. Grupy AA
działają jako doradczy program samopomocy, w którym kładzie się nacisk na
bezpośredni kontakt dwóch osób, na więzi grupowe oraz udzielanie wzajemnej
pomocy. Powstawanie tożsamości alkoholika w ruchu AA jest oparte na zasadach
Dwunastu Kroków i Dwunastu Tradycji. Tylko w ten sposób, dążąc do życia
w trzeźwości, można wyjść z zaklętego kręgu ciągów alkoholowych i leczenia kaca.
Współuzależnienie od alkoholu
Nie da się zrozumieć skutków choroby alkoholowej bez uwzględnienia sytuacji
osób współuzależnionych.
Każda rodzina jest inna, indywidualna i niepowtarzalna. Ma swoje granice
wewnątrzrodzinne, normy, obowiązujące wartości i zasady. Każda rodzina istnieje
jako specyficzny system, który zmienia swoje funkcjonowanie w wyniku
oddziaływania czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Każda zmiana
w elementach tego systemu, jakimi są członkowie rodziny, powoduje zmiany
u pozostałych jego uczestników. Pewne rytuały, sposoby komunikowania się,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]