unijna strategia dla regionu morza bałtyckiego, studia, polityka morska państwa [ Pobierz całość w formacie PDF ]
panorama
Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej
Unijna Strategia dla
regionu Morza
Bałtyckiego
inforegio
Artykuł wstępny
Unijna Strategia dla regionU Morza Bałtyckiego: od Słów
do czynów
Unijna Strategia dla regionu Morza Bałtyckiego proponuje nowy sposób współpracy w UE.
Regiony w ośmiu państwach członkowskich, zamieszkałe przez blisko 100 milionów ludzi, będą
mogły planować, ustalać priorytety i wdrażać działania, mając przy tym pewność,
że współpracownicy i sąsiedzi działają zgodnie z tą samą metodologią służącą realizacji tych
samych celów. Dzięki takiemu podejściu w regionie Morza Bałtyckiego możliwe będzie
zagwarantowanie właściwie chronionego środowiska oraz optymalnego rozwoju gospodarczego
i społecznego.
Zaangażowanie wszystkich partnerów
O stworzenie strategii zwróciła się Rada Europejska. Prośba ta została w ystosowana w w yniku
prac Parlamentu Europejskiego. W niniejszym wydaniu Panoramy przeczytają Państwo,
że opracowaniu strategii towarzyszyło bezprecedensowe zaangażowanie partnerów
i interesariuszy ze wszystkich szczebli. Dzięki współpracy możemy lepiej w ykorzystać środki
i inne zasoby służące lepszej przyszłości regionu. Możliwe jest także bardziej wydajne
spożytkowanie wiedzy eksperckiej i energii, a korzyści płynące z przepisów UE obejmują
jednocześnie wszystkich mieszkańców regionu.
Pierwsze kroki
Plan działania, przygotowany przez Komisję, obejmuje 80 projektów służących realizacji
15 powiązanych ze sobą priorytetów. Projekty zakładają lepszą ochronę środowiska
(np. zmniejszenie stężenia azotanów i fosforanów w Morzu Bałtyckim), wysiłki na rzecz
poprawy dobrobytu (np. promowanie przedsiębiorczości), lepszą dostępność (np. poprawę
połączeń transportowych) oraz promowanie bezpieczeństwa (np. poprzez lepszą reaktywność
w razie wypadków). Rzeczywiste usprawnienia są obecnie wdrażane. Ich sukces – jak również
sukces całej strategii – zależy od pracy licznych partnerów w regionie oraz od wsparcia na
najwyższym szczeblu politycznym we wszystkich krajach. Strategia tworzy pewne ramy,
które gwarantują ludziom, że działają oni na rzecz poprawy sytuacji w regionie Morza
Bałtyckiego. W niniejszym wydaniu Panoramy opisano, w jaki sposób strategia
zamierza uwolnić potencjał regionu.
Komisja, Parlament Europejski, państwa członkowskie oraz wszyscy
interesariusze w regionie zastanawiają się nad nowymi metodami
współpracy. Metodami opierającymi się nie na środkach
finansowych, specjalnych przepisach czy nowych instytucjach,
lecz na woli ludzi do wspólnego rozwiązywania problemów
regionu. Ta tzw. strategia makroregionu nie jest
ograniczona granicami krajowymi lub
regionalnymi czy też obszarami
polityki. Istnieje potrzeba
p oz y t y wnych zmian, k tór ych z ak res
zależy wyłącznie od chęci
partnerów do działania.
2
przegląd
Unijna Strategia dla regionU Morza Bałtyckiego
dziewięć krajów, jeden region
Przeważająca część 8000 km wybrzeża bałtyckiego
leży w ośmiu państwach członkowskich UE, z których
każde ma własne priorytety i potrzeby, uwarunkowania
gospodarcze i problemy polityczne. Wokół Bał tyku –
autostrady morskiej, będącej zbyt często wysypiskiem
odpadów – mieszka niemal sto milionów ludzi.
Efekty? Konsultacje jasno pokazały, że interesariusze zauważają
pilną potrzebę wdrożenia strategii, ponieważ problemy regionu
są zbyt oczywiste, żeby je ignorować. Istniejące inicjatywy i polityki
prowadzone w wielu dziedzinach i krajach są dobre, lecz
niewystarczająco spójne i skuteczne. Inna często wypowiadana
opinia dotyczyła konieczności praktycznego, a nie tylko
teoretycznego wdrożenia strategii – skończył się czas na dyskusje,
region Morza Bałtyckiego potrzebuje działań. Wspomniany
postulat powtarzał się w kontekście tego, czego interesariusze
nie chcieliby widzieć, tj. pustych deklaracji bez jasno określonych
działań realizowanych w konkretnych terminach.
Lecz pomimo wielu lat współpracy na rzecz popraw y
stanu morza, sytuacja nieustannie się pogarsza:
dlatego też państwa członkowskie zwróciły się do
Komisji o opracowanie odpowiedniej strategii
gwarantującej lepszą przyszłość dla
regionu.
Nowatorska strategia
Pięć lat temu w maju Polska, Estonia,
Łotwa i Litwa przystąpiły do Unii.
W wyniku rozszerzenia osiem
z dziewięciu krajów bałtyckich
łączy nie tylko wspólne
dziedzictwo, lecz także
swobodny przepływ towarów
i usług oraz unijne przepisy
w zakresie jakości wody.
Bliskość fizyczna i kulturowa
sprawia, że Bałtyk jest idealnym
miejscem do wdrożenia
nowatorskiej strategii obejmującej
c a ł y mak ro re gio n . Str ate gia s t an ow i
także ważny krok na drodze do
wdrożenia na szczeblu regionalnym
zintegrowanej polityki morskiej.
EU Member
States
Non-EU
States
„Niech
strategia dla
Morza
Bałtyckiego pokaże
światu, że
współpraca może dać
efekty i że Bałtyk
może zostać
uratowany”.
Alm Anders
Co mówią ludzie –
opinie nadesłane
w ramach
konsultacji
publicznych
Cztery główne założenia strategii mają sprawić,
że ta część Europy osiągnie równowagę pod względem
ochrony środowiska i stanie się zamożna, dostępna i atrakcyjna
oraz bezpieczna.
„Unijna
strategia dla Morza
Bałtyckiego będzie
potrzebować podmiotu, który
zajmie się koordynacją i zarządzaniem
procesem. Tej roli mogłaby się podjąć
Komisja Europejska, która dysponuje
odpowiednimi możliwościami i
zasobami ludzkimi”.
Tobias Etzold
Strategia została przyjęta przez Komisję 10 czerwca po okresie
intensywnych debat i konsultacji, w ramach których nadesłano
ponad sto opinii. Okres konsultacji, trwający od 30 września
2008 r. do 6 lutego 2009 r., zainaugurowały i zakończyły dwie
ważne konferencje. W międzyczasie zorganizowano cztery
otwarte warsztaty poświęcone czterem głównym założeniom
strategii. Równocześnie Komisja zaprosiła do otwartych konsultacji,
umożliwiając tym samym każdemu, niezależnie od miejsca
zamieszkania, wyrażenie swojego zdania. Wypowiedzieć się mogli
wszyscy – od młodych uczestników konferencji młodzieży
w Hamburgu po organizację ekologiczną WWF.
„Region
Morza Bałtyckiego
jest ważną częścią naszego
wspólnego środowiska. Każdy z
nas powinien się przyczyniać do
dobrobytu regionu. Wszyscy możemy
działać w ramach strategii na rzecz
odnowy i ocalenia tego
wspaniałego morza”.
Börje Hagman
3
 przegląd
Przygotowanie
i wdrożenie strategii
w regionie. Na przykład nowe projekty przyczynią się do
ograniczenia wysokiego poziomu zanieczyszczeń w morzu,
poprawy systemów transportowych i sieci energetycznych oraz
wzmocnią ochronę przed katastrofami na morzu i lądzie.
W grudniu 2007 roku państwa członkowskie
zwróciły się do Komisji oraz do Dyrekcji
Generalnej ds. Polityki Regionalnej, zarządzającej
całym procesem, o przygotowanie strategii dla regionu
Morza Bałtyckiego. Dokument pomógłby między
innymi zaradzić pilnym wyzwaniom środowiskowym
związanym z Bałtykiem. Strategię wraz z Komunikatem
i Planem Działania Komisja przyjęła 10 czerwca.
Następnie dokument zostanie przekazany
Parlamentowi i Radzie w celu omówienia
i zatwierdzenia.
Łatwo powiedzieć, ale od czego
zacząć?
Strategia ruszyła pełną parą pod postacią sugestii, które opierają
się na już istniejących (choć czasem fragmentarycznych)
inicjatywach, w celu stawienia czoła głównym wyzwaniom
i wykorzystania głównych możliwości. Oto kilka przykładów:
ZrówNoważoNy roZwój
środowiSka
Coś dla wszystkich
Cztery główne założenia strategii zostały opracowane tak, żeby
niczego nie wykluczyć. Komisja, która postanowiła przyjąć
podejście strukturalne, a nie wybiórcze, stworzyła ramy składające
się z: priorytetów, ciągłych działań oraz projektów z jasno
określonym terminem realizacji. Dzięki temu powstała solidna
metodologia, w ramach której indywidualne cele oraz sposoby
ich osiągnięcia będą się zmieniać wraz z ewolucją całego
regionu.
Morze Bałtyckie, o średniej głębokości wynoszącej 58 metrów, traci
swoją jakość i różnorodność biologiczną z powodu nadmiernego
zanieczyszczenia azotanami i fosforanami przez rolnictwo, przemysł
i gospodarstwa domowe. Substancje te wpływają do morza,
nasilając problem eutrofizacji. Wykwity alg przekształcają szerokie
połacie morza w cuchnący, zielony szlam, który pozbawia wodę
tlenu i zabija wiele gatunków żyjących w zagrożonych obszarach.
Proces pełnej wymiany wody trwa ponad 30 lat, co oznacza,
że zanieczyszczenia są szczególnie poważnym problemem.
Niektóre z pomysłów zawartych w strategii zakładają
wykorzystanie działań już wcześniej podjętych w regionie,
polegających na usunięciu fosforanów z detergentów. Poprzez
wyeliminowanie ich ze wszystkich środków czyszczących ilość
fosforanów lądujących w Bałtyku mogłaby zostać zmniejszona
o jedną cz war tą, co prz ycz yni się do ograniczenia w ystępowania
wykwitów alg.
To oznacza, że strategia pozwoli opracować strukturalne
podejście do problemów regionu na wiele lat oraz umożliwi
wszystkim uczestnikom – Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwie,
Litwie, Polsce, Niemcom i Danii – ustalić w ramach strategii własne
priorytety. Nie wszystkie priorytety są ustalone dla wszystkich
partnerów, jednak każdy z partnerów wyznaczył własne cele.
Formalna sieć doradców (specjalistów w dziedzinie ochrony
środowiska zajmujących się rolnictwem) z wszystkich krajów
położonych nad Morzem Bałtyckim powinna promować dobre
praktyki, które minimalizują spływ
nawozów przy równoczesnym
utrzymaniu lub wręcz
poprawie wydajności
produkcji.
Strategia proponuje, aby działania dotyczące współpracy
zewnętrznej oprzeć przede wszystkim na inicjatywie Wymiar
Północny – wspólnej polityce UE, Rosji, Norwegii i Islandii –
z możliwością wykorzystania alternatywnych opcji (np. Rady
Państw Morza Bałtyckiego) w uzasadnionych przypadkach. Rosja
i inne kraje sąsiadujące pozytywnie postrzegają wysiłki UE
w zakresie informowania o działaniach. UE ze swojej strony
wyraziła chęć współpracy z tymi partnerami
w kwestiach mających znaczenie dla
wszystkich.
Strategia nie przewiduje na tym etapie
żadnego dodatkowego finansowania,
lecz umożliwia koordynację ogromnej
rzeszy ludzi i organizacji
zaangażowanych w działania w całym
regionie oraz pozwala maksymalnie
wykorzystać istniejące polityki krajowe
i unijne. Dokument ma charakter
praktyczny, a nie idealistyczny obejmuje
wiele aspektów codziennego życia
4
pomimo że sama strategia nie dysponuje własnym finansowaniem, w latach 2007–2013 region Bałtyku skorzysta ze
środków udostępnionych w ramach polityki regionalnej i innych funduszy ue:
•
Zapewnienie zrównoważonego rozwoju środowiska Bałtyku
•
Na ten cel przeznaczono 27,1 miliarda euro: Społeczeństwo
informacyjne 1,4 miliarda euro; transport 23,1 miliarda euro;
energia 2,6 miliarda euro
Na ten cel przeznaczono w sumie 9,8 miliarda euro, w tym
3,1 miliarda euro na oczyszczanie ścieków
•
Uczynienie Bałtyku konkurencyjnym
Na ten cel przeznaczono 6,7 miliarda euro, w tym 2,4 miliarda
na innowacje w sektorze MŚP
•
Uczynienie Bałtyku bezpiecznym poprzez zapobieganie ryzyku
Na ten cel przeznaczono w sumie 697 milionów euro
więkSZy doBroByt
strategia stara się wdrożyć istniejące rozwiązania
w sposób praktyczny i bezpośredni. W dokumencie
określono sposoby na uzupełnienie powiązań
energetycznych pomiędzy krajami
bałtyckimi i regionem poprzez wsparcie
planu bałtyckich połączeń
międzysieciowych i linii wysokiego
napięcia łączącej Szwecję z Litwą.
Wsparcie istnieje nie tylko na
papierze: UE zainwestuje
500 milionów euro w
infrastrukturę gazową i
elektryczną regionu.
Kluczową słabością regionu jest niski poziom wewnętrznej presji
konkurencyjnej. Niektóre kraje nie posiadają na tyle dużego rynku,
żeby promować potrzebną konkurencję. Jedynym rozwiązaniem jest
bliższe zintegrowanie regionu. W 2005 roku oszacowano, że typowa
transakcja w ramach handlu międzynarodowego zakładała udział
30 podmiotów, 40 oryginałów dokumentów i 360 kopii.
Dyrektywa usługowa ma na celu utworzenie prawdziwie
jednolitego rynku dla usług w ramach UE poprzez ograniczenie
biurokracji i pomoc dla ludzi w tworzeniu przedsiębiorstw lub
przeprowadzce do innego kraju. Jednak jej wdrożenie w regionie
Bałtyku jest fragmentaryczne i chaotyczne. Strategia obejmuje
działania zakładające bardziej skuteczne wykorzystanie
dyrektywy, promocję handlu oraz dostarczanie więcej
możliwości MŚP.
BeZpieCZeńStwo
– NajważNiejSZa
kweStia
Aby pomóc przyszłym przedsiębiorcom, potrzebne jest
udoskonalenie usług edukacyjnych. Dlatego też autorzy strategii
proponują utworzenie „Ligi Bluszczowej” szkół wyższych
i uniwersytetów. Takie rozwiązanie zapewniłoby wyższą jakość
i zbliżyłoby wydziały z tego samego obszaru nauki, działające w
różnych ośrodkach. Inicjatywy skupią się ponadto na zachęcaniu
ludzi do korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania
się w regionie w celu zdobywania wiedzy lub nauczania.
Ruch na morzu będzie się rozwijał,
a gigantyczne tankowce wykorzystujące
morze jako autostradę sprawiają, że ryzyko
wypadków jest bardzo realne. W latach 2000–2007
ilość ładunków paliwa przewożonych po Bałtyku wzrosła
ponad dwukrotnie do wartości 171 milionów ton. W trudnych,
zimowych warunkach ryzyko jest podwyższone, a statki często nie
są odpowiednio wyposażone na wypadek oblodzenia.
Bezpieczeństwu regionu zagraża także przestępczość
zorganizowana. Z uwagi na położenie problem przestępczości na
Bałtyku pogłębiają różnice gospodarcze i społeczne.
UCZyNieNie regioNU doStępNyM
i atrakCyjNyM
Wschód i Północ, które w coraz większym stopniu pełnią rolę bramy
do Azji, są zbyt mocno izolowane od reszty Unii. Północną Finlandię,
Szwecję i kraje bałtyckie cechuje najmniejsza dostępność w całej
Europie. Ważnymi kwestiami są także dostawy energii
i bezpieczeństwo energetyczne. Region posiada niewiele własnych
zasobów i jest zależny od importu. Jednak istnieje zbyt mało
odpowiednich powiązań, żeby zagwarantować bezpieczeństwo.
Z racji długich granic zewnętrznych region potrzebuje spójnych,
transgranicznych rozwiązań w celu wyeliminowania handlu
ludźmi oraz przemytu narkotyków i broni. Przydatne byłoby
stworzenie systemu wymiany informacji dla straży granicznych,
obejmującego współpracę w zakresie egzekwowania prawa
morskiego. Autorzy planu działania ujętego w strategii
proponują sposoby na koordynację walki z przestępczością
poprzez zintegrowanie istniejących organizacji i promowanie
współpracy między nimi. Wspólne działania obejmowałyby:
egzekwowanie prawa, mobilne patrole wywiadowcze, zespoły
dochodzeniowe, zespoły wywiadowcze, wspólne użytkowanie
sprzętu przez służby oraz szerszą współpracę w dziedzinie
rozwoju, zakupu, wdrożenia i wykorzystania technologii.
Chcąc się dostać z Warszawy do Tallina, najlepiej kupić bilet na
samolot. 36-godzinna podróż pociągiem z pewnością nie jest
atrakcyjną perspektywą dla osób mających mało czasu. Wraz
z potrzebą promowania ekologicznych sposobów transportu
kolej musi stać się równorzędną alternatywą. Dlatego też
autorzy strategii sugerują realizację do 2013 roku celu Rail
Baltica, zakładającego utworzenie połączenia kolejowego
z Warszawy do Tallina o prędkości 120 km/godzinę.
Aby ograniczyć ryzyko morskie, plan działania zakłada między
innymi utworzenie zintegrowanej sieci systemów
sprawozdawczości i nadzoru obejmującej wszystkie działania
na morzu, w tym bezpieczeństwo, ochronę środowiska
morskiego, kontrolę rybołówstwa, służby celne, kontrolę granic
i egzekwowanie przepisów.
Energia to temat kluczowy i niezbędny, jeśli region ma stać się
atrakcyjnym miejscem do zamieszkania. Również w tym zakresie
5
Uczynienie Bałtyku bardziej dostępnym
[ Pobierz całość w formacie PDF ]