upozorowanie samobójstwa, Prawo, Prawo karne [ Pobierz całość w formacie PDF ]
I
ZABELA
D
EMBOWSKA
Zbrodnia zabójstwa
pozorowana samobójstwem
(studium przypadku)
Zabójstwo jest zawsze zabójstwem,
bez względu na motyw i okoliczności.
Przeto ci, którzy zabijają lub przygotowują zabójstwo, to
przestępcy i zbrodniarze, bez względu na to, kim są
Królami, książętami, marszałkami czy sędziami.
Nikt z tych, którzy obmyślają i zadają przemoc,
nie ma prawa uważać się za lepszego od zwykłego zbrodniarza.
Bo wszelka przemoc z natury swej nieuchronnie wiedzie do zbrodni
.
Andrzej Sapkowski,
Krew Elfów
1. Wprowadzenie
W postępowaniu karnym, zgodnie z zasadą prawdy materialnej, pod-
stawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustale-
nia faktyczne (art. 2 § 2 k.p.k.), tym samym należy dążyć do ustalenia
prawdziwego przebiegu zdarzenia będącego przedmiotem procesu kar-
nego. Wykorzystywanie dostępnych technik kryminalistycznych oraz
prawidłowo przeprowadzone dowody w procesie karnym mają na celu
ujawnienie faktycznego zachowania przestępczego sprawców.
Zadaniem organów prowadzących postępowanie przygotowaw-
cze jest ustalenie rzeczywistego, przeszłego zdarzania, polegającego
na stwierdzeniu, czy miejsce znalezienia zwłok jest miejscem zgonu da-
nej osoby, następnie – czy śmierć człowieka jest konsekwencją samobój-
stwa, zabójstwa czy nieszczęśliwego wypadku, a jeżeli śmierć nastąpiła
w wyniku działania obcej ręki – kto jest sprawcą tego czynu przestępne-
go. Zazwyczaj sprawca zabójstwa w celu odwrócenia od siebie podej-
rzenia usuwa zwłoki z miejsca przestępstwa i dokonuję czynności utrud-
STUDIA_ERAZMIANSKIE_2011.indd 41
2011-03-19 21:57:20
42
Izabela Dembowska
niających ustalenie tożsamości denata. Zacierając ślady zbrodni, może
upozorować samobójstwo, ukryć ciało ofi ary przez zakopanie całych lub
rozkawałkowanych zwłok, zamurowanie, spalenie czy zatopienie.
Zamaskowanie zdarzenia ze skutkiem śmiertelnym, a zwłaszcza
zbrodniczego pozbawienia życia, następuje przez sprawcę zabójstwa,
w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej za swój czyn przestępny.
Zbrodnia zabójstwa maskowana zamachem samobójczym stanowi obec-
nie duży procent ogólnej liczby zabójstw. Obecny Kodeks karny stano-
wi, iż zbrodnia: „[...] jest to czyn zagrożony karą pozbawienia wolności
na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą”
1
. Zgodnie z art. 148 § 1
Kodeksu karnego (dalej – k.k.) zbrodnia zabójstwa jest zagrożona karą:
„[...] pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze pozbawie-
nia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności”.
Upozorowanie samobójstwa polega na ukryciu prawdziwej przy-
czyny śmierci denata i wykreowaniu nowych okoliczności zdarzenia
i sprawstwa, które mogą wskazywać na samobójstwo. Sprawca do-
konuje wszelkich koniecznych czynności technicznych polegających
na zacieraniu śladów swojego przestępstwa i nanoszeniu śladów pozo-
rowanego zdarzenia, takich jak: włożenie do ręki ofi ary broni palnej,
zrzucenie ofi ary z wysokości, rzucenie ofi ary na tory kolejowe, pozo-
stawienie przy denacie narzędzia zbrodni, odkręcenie kurków gazo-
wych czy powieszenie zwłok.
Czasem samobójstwo może nasuwać podejrzenie zabójstwa,
np. ujawnienie zwłok z raną postrzałową na torach kolejowych itp.
Niekiedy jest to samobójstwo kombinowane. W innych przypadkach
można upozorować samobójstwo na zabójstwo, w celu zaszkodzenia
drugiej osobie po śmierci. W przypadkach odwrotnych, tzn. zabójstwa
maskowanego samobójstwem, obducent musi przeprowadzić możliwie
najdokładniej sekcję zwłok, a następnie ustalić mechanizm i przyczynę
śmierci, czas zgonu oraz wszelkie istotne dla sprawy okoliczności.
Zebrany w dochodzeniu czy śledztwie materiał dowodowy powi-
nien uwzględniać całokształt okoliczności śmierci gwałtownej. Przede
wszystkim, racjonalnie analizując zdarzenie, nie należy wysuwać rzad-
1
Art. 7 § 2 ustawy Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. nr 88, poz.
553).
STUDIA_ERAZMIANSKIE_2011.indd 42
2011-03-19 21:57:20
 Zbrodnia zabójstwa pozorowana samobójstwem
43
kich i nietypowych wniosków. Powszechną przyczyną śmierci są choro-
by samoistnie występujące, natomiast wyjątkiem jest śmierć gwałtowna
w postaci nieszczęśliwego wypadku, samobójstwa czy zabójstwa. Po-
wściągliwie należy podchodzić do zamachu samobójczego. Okoliczności
samobójstwa mogą być podstępnie spreparowane w celu zamaskowania
zabójstwa. Sprawcy zbrodni fałszują listy pożegnalne i pozostawiają przy
zwłokach. Natomiast kompletne informacje dostarcza opinia sądowo-le-
karska po przeprowadzeniu sekcji zwłok. Zazwyczaj na ciele samobój-
cy znajdują się ślady poprzednich zamachów samobójczych, np. blizny
po nieudanych próbach nacięć w okolicy nadgarstka. Istnieje pewna ko-
relacja między sposobem odebrania sobie życia a zawodem wykonywa-
nym przez daną osobę. Osoba, która ma ułatwiony dostęp do narzędzi
samobójczych np. wojskowi, funkcjonariusze Policji, wykonuje często
strzał samobójczy z broni palnej. Z kolei, aptekarze, lekarze, czy chemicy
częściej sięgają po trucizny np. środki nasenne, cyjanek potasu. Wspól-
ne dla wszystkich samobójców jest chęć szybkiego i bezbolesnego ode-
brania sobie życia. Postrzał w skroń lub w serce, otrucie się substancją
chemiczną, skok w wysokości, rzucenie się na tory kolejowe powodują
niemal natychmiastowy zgon, w przeciwieństwie do ran rąbanych, pod-
palenia, które sprawiają samobójcom wiele cierpienia.
Poniżej postaram się przedstawić kilka możliwości zamaskowania
zabójstwa. Scharakteryzowane przypadki: postrzału, obrażeń zadanych
narzędziami kończystymi i ostrymi, rzucenie się pod koła pociągu, skok
z wysokości, działanie prądu elektrycznego i otrucia są najczęściej wy-
bieranymi metodami upozorowania zabójstwa.
2. Postrzał
Najtrudniejszym zadaniem w pracy biegłego lekarza jest ustalenie
w przypadku śmierci gwałtownej, czy jest ona wynikiem samobójstwa,
czy też zabójstwa. W sytuacji gdy śmierć następuje z powodu otru-
cia lub postrzału z przyłożenia, na zwłokach nie stwierdza się śladów
walki, to obducent musi opierać swoje ustalenia na innych okoliczno-
ściach, aby wyjaśnić przyczynę śmierci gwałtownej.
STUDIA_ERAZMIANSKIE_2011.indd 43
2011-03-19 21:57:20
44
Izabela Dembowska
Dokonując ustalenia, czy zgon nastąpił w skutek zabójstwa czy sa-
mobójstwa, istotne znaczenie ma odległość, z jakiej został wykonany
strzał. W sytuacji samobójstwa otwór wlotowy pocisku cechuje się
strzałem z pobliża bezwzględnego, tj. z przystawienia, lub z pobliża
bezpośredniego (20–30 cm). Bezpośrednie przyłożenie broni może
pozostawić otarcie naskórka o wyglądzie końca lufy broni. Na skutek
przyłożenia lufy broni do skóry, czyli w bezpośrednim otoczeniu rany
wlotowej, można stwierdzić czerwone zabarwienie krwi i mięśni, a na-
wet różowe zabarwienie skóry. Zjawisko jest określane jako objaw Pal-
tauffa, czyli konsekwencja powstawania hemoglobiny tlenkowęglowej
i mioglobiny tlenkowęglowej przez działanie gazów wybuchowych.
Pozytywny wynik analizowanego wyciągu mięśni i krwi pobranych
ze zranienia potwierdza fakt na wykonanie strzału z pobliża
2
. Analizu-
jąc strzał oddany z bliska, można zaobserwować na ubraniu lub ciele
pozostawione ślady: gazy wybuchowe, sadzę, drobiny prochu powsta-
jące po wybuchu naboju. Po wystrzale pocisku z lufy wszystkie skład-
niki rozlatują się, przybierając postać stożka, im większa odległość
od broni, tym większy ślad
3
.
Po strzale z przystawienia lub z bliskiej odległości oprócz osadza-
jących się drobin prochu lub sadzy na rękach wykonującego strzał
pozostają często rozpryski krwi lub drobne strzępy tkanki mózgowej
albo mięsnej.
Po wystrzale samobójczym w prawą skroń z przystawienia lub
z bardzo bliskiej odległości kierunek kanału postrzałowego przebiega
zazwyczaj poziomo, z prawej strony ku lewej, pod niewielkim kątem
z dołu ku górze.
Następnym typowym umiejscowieniem strzału samobójczego
są okolice serca. Samobójca najczęściej wykonuje strzał, mając ubranie
na sobie i dzięki temu zachowują się gazy wybuchowe, sadze, drobi-
ny prochu powstające po wybuchu naboju na odzieży. Jeżeli tekstylia,
z których wykonano odzież, mają cienką strukturę, ślady pozostaną
nie tylko na
ubraniu, lecz także na skórze. W razie wątpliwości, która
2
S. Raszeja, W. Nasiłowski, J. Markiewicz,
Medycyna sądowa
, Warszawa 1990,
s. 109.
3
W. Grzywo-Dąbrowski
, Medycyna sądowa dla prawników
, Warszawa 1952,
s. 220.
STUDIA_ERAZMIANSKIE_2011.indd 44
2011-03-19 21:57:20
Zbrodnia zabójstwa pozorowana samobójstwem
45
rana jest otworem wlotowym pocisku, należy w początkowym odcinku
kanału postrzałowego doszukać się włókien z tej odzieży. Jeżeli samo-
bójca strzela do siebie na obnażoną klatkę piersiową, to zachowują się
wszelkie cechy strzału z przystawienia lub z bliskiej odległości. Analizu-
jąc kierunek kanału postrzałowego, nie można jednoznacznie stwierdzić,
czy strzał został wykonany przez samobójcę, czy z ręki zabójcy
4
.
Kolejnym typowym umiejscowieniem strzałów samobójczych
jest jama ustna. W zależności od głębokości wprowadzenia lufy broni
do jamy ustnej osadzone są ślady po wybuchu naboju. Jeżeli lufa zosta-
ła włożona za zęby, proch lub sadza znajduje się na języku i podnie-
bieniu. W przypadku wprowadzenia lufy do przedsionka jamy ustnej
lub między wargi ślady powystrzałowe znajdą się na zębach, błonie
śluzowej dziąseł oraz warg, natomiast w mniejszej ilości stwierdzi
się jej na języku i podniebieniu. Warto również wskazać, iż po strzale
w jamę ustną, która jest nacechowana małą przestrzenią, powstaną pod-
biegnięcia krwawe i drobne pęknięcia z dwóch powodów. Po pierw-
sze, w chwili strzału uwolnią się gazy, które gwałtownie rozprężą się
w jamie ustnej. Po drugie, pod wpływem raptownego szarpnięcia lufy
może dojść do skaleczeń lub poważnych rozdarć
5
.
Po strzale samobójczym w usta kierunek kanału postrzałowego
przebiega od przodu ku tyłowi, głównie od dołu do góry. Należy
zaznaczyć, iż wykonanie takiego strzału jest praktycznie możliwe
tylko w przypadkach samobójstw. Tak dokonane zabójstwo możliwe
jest jedynie podczas snu, w stanie braku przytomności ofiary
6
.
W warsztacie medyka sądowego, oprócz typowych umiejscowień
ran samobójczych, spotyka się rany wlotowe na czole, w tylnej część
czaszki, na plecach, policzkach lub w skroni. Odnaleziony wlot poci-
sku na plecach lub pod potylicą nie oznacza jednoznacznie zabójstwa.
Aczkolwiek jeżeli strzał padł z odległości kilkunastu centymetrów, bez
wątpienia o samobójstwie mówić nie można.
4
Ibidem
, s. 223.
5
Ibidem.
6
Ibidem
, s. 222. Zob. przypadki opisane w: M. Bohnert, M.O. Blume, S. Pollak,
Suizidale Mundschüsse bei Trägern von Zahnprothesen
, Archiv für Kryminologie 1998,
nr 201, s. 157–164.
STUDIA_ERAZMIANSKIE_2011.indd 45
2011-03-19 21:57:20
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]