vademecum zatrudniania ON, doradztwo zawodowe [ Pobierz całość w formacie PDF ]
„Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych” zostało opracowane w ramach kampanii informacyjnej
PRZEŁAM LODY OBOJĘTNOŚCI.
Organizatorem kampanii jest
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych już 15 lat zrzesza i broni interesów pracodawców
osób niepełnosprawnych. Naszymi członkami są fi rmy duże, notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów
Wartościowych, jak również małe, kilkuosobowe przedsiębiorstwa, działające na rynkach lokalnych.
Jesteśmy największym związkiem pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne w Polsce i liczymy
obecnie ponad 600 członków, którzy łącznie zatrudniają ok. 65 tys. pracowników, w tym ponad 35 tys. to osoby
niepełnosprawne.
Od momentu powstania tj. od roku 1995, Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych bie-
rze aktywny udział w procesie budowania korzystnych rozwiązań prawnych zarówno dla pracodawców,
jak i pracowników, które pozwalałyby na rozwijanie fi rm i dawałyby poczucie bezpieczeństwa milionom
niepełnosprawnym. W tym celu dążymy do stworzenia przejrzystego i efektywnego systemu prawnego, który
zachęcałby do zatrudniania osób niepełnosprawnych. Oferujemy swoją pomoc przy interpretacji przepisów,
doradzamy w zakresie przygotowywania wniosków o dofi nansowanie ze środków krajowych i z funduszy UE,
udzielamy porad prawnych.
Zachęcamy wszystkich pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych, a osoby niepełnosprawne do
aktywnego poszukiwania pracy. Więcej informacji na temat Kampanii Informacyjnej „Przełam Lody Obo-
jętności”, oraz Konkursu dla Pracodawców Wrażliwych Społecznie „Lodołamacze” na stronie internetowej:
www.lodolamacze.info.pl
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
ul. Szpitalna 6 lok. 18-19
00-031 Warszawa
tel. 22 620 32 02
www.popon.pl
www.ekspertpopon.pl
Kampania informacyjna PRZEŁAM LODY OBOJĘTNOŚCI dofi nansowana jest ze środków PFRON
w ramach realizacji zadań zleconych zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
VADEMECUM
ZATRUDNIANIA
OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
VADEMECUM
ZATRUDNIANIA
OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
SPIS TREŚCI
Trzy podstawowe kroki, które pracodawca musi wykonać,
aby zatrudnić osoby z niepełnosprawnością:
Przełamać się ...................................................................................................................................
2
Niepełnosprawność ...................................................................................................................
System orzecznictwa o niepełnosprawności ............................................................................
2
3
Zatrudnić osoby niepełnosprawne ...................................................................................................
7
Podstawowe prawa i obowiązki związane zatrudnianiem osób niepełnosprawnych ...............
Wsparcie na zatrudnianie osób niepełnosprawnych .................................................................
Przystosowanie stanowisk pracy do wymagań osób niepełnosprawnych ................................
7
12
13
Utrzymać zatrudnienie ....................................................................................................................
22
Jak utrzymać zatrudnienie osoby niepełnosprawnej ? ..............................................................
Szczera rozmowa - klucz do sukcesu .......................................................................................
Doradca zawodowy ..................................................................................................................
Mechanizm kompensacji ..........................................................................................................
Elastycznie wobec niepełnosprawności ...................................................................................
22
22
23
23
24
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
1
PRZEŁAMAĆ SIĘ
fi zyczna i/lub psychiczna) trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie
codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról właściwych dla płci i wieku zgodnie z normami prawnymi
i zwyczajowymi”.
Podstawowym aktem prawnym regulującym system rehabilitacji zawodowej i społecznej osób
niepełnosprawnych w Polsce jest ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2008 r., nr 14, poz. 92, z późniejszy-
mi zmianami).
Przyjęta na potrzeby tego aktu defi nicja osób niepełnosprawnych jest następująca:
„Niepełnospraw-
nymi są osoby, których stan fi zyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia,
ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolność
do wykonywania pracy zawodowej, jeżeli uzyskały orzeczenie: o zakwalifi kowaniu do jednego
z trzech stopni niepełnosprawności albo orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do
pracy, a jeżeli nie ukończyły 16 roku życia - orzeczenie o niepełnosprawności’.
I. Niepełnosprawność
danych Ministerstwa Polityki Społecznej jest ich około 5,5 miliona. Powodów takiego
stanu jest kilka. Jednym z nich jest wzrost poziomu opieki medycznej, dzięki któremu
coraz większe szanse przeżycia mają dzieci z poważnymi wadami wrodzonymi oraz osoby
po ciężkich wypadkach komunikacyjnych i w miejscu pracy, którym umożliwia się - po rehabilitacji
społeczno-zawodowej - powrót do pracy np. w ograniczonym zakresie.
Niniejsze Vademecum przeznaczone jest dla pracodawców pragnących zatrudnić osoby niepełno-
sprawne dostrzegając w nich wartościowych i lojalnych pracowników..
Osoby niepełnosprawne stanowią szczególną kategorię pracowników, dlatego ustawodawca od-
miennie uregulował ich sytuację na rynku pracy poprzez określenie szczególnych uprawnień
i obowiązków związanych z zatrudnieniem.
Pracodawca pragnący zatrudnić osobę niepełnosprawną musi zrozumieć, iż niepełnosprawność nie
zawsze jest przeszkodą do podjęcia pracy.
Pierwszy krok, który musi wykonać pracodawca to „przełamać się”, znieść swoje ograniczenia
mentalne i porzucić stereotypy w postrzeganiu osób niepełnosprawnych.
W tym pomoże mu ta cześć Vademecum poświęcona niepełnosprawności.
Czym zatem jest niepełnosprawność?
Czy niepełnosprawność fi zyczna lub psychiczna oznacza również „niezdolność” do pracy?
Istniejące defi nicje osoby niepełnosprawnej uwzględniają różne sposoby podejścia do problemu
niepełnosprawności. Wszystkie maja jednak pewne cechy wspólne (np. ubytek zdrowia, stan fi zyczny
i psychiczny, ubytek sprawności), ale występują również pewne różnice, wynikające z celów,
którym ma służyć dana defi nicja. Jest to potrzebne ze względów operacyjnych tj. profi laktycznych
i leczniczych, rehabilitacyjnych oraz przyznawania określonych uprawnień lub zakazów, np. wy-
konywania pracy w danych warunkach. Defi nicja jest konieczna, aby można było daną niesprawność
określić, zakwalifi kować i działać w kierunku doprowadzenia do osiągnięcia możliwej sprawności.
Szczególnie ważna jest ona w polityce społecznej, mającej tworzyć ogólne warunki funkcjonowa-
nia osób niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia. Poniżej przedstawiono kilka
najczęściej stosowanych przykładowych defi nicji niepełnosprawności i osoby niepełnosprawnej.
Opublikowana w 1980 roku przez Światową Organizację Zdrowia defi nicja „niepełnej spraw-
ności” obejmuje trzy wymiary, ściśle ze sobą powiązane i wzajemnie uwarunkowane. Są to:
uszkodzenie, niepełnosprawność i upośledzenie.
Uszkodzenie (impairment)
- to każde zaburzenie podstawowych systemów odnoszących się do
zdrowia człowieka (wymiar biologiczny).
Niepełnosprawność (disability)
- to każde zaburzenie zdolności lub umiejętności jednostki albo
zaburzenie w wypełnianiu jej ról (wymiar osoby i działania).
Upośledzenie (handicap)
- niepełnosprawność społeczna to zaburzenie stosunków funkcjonowa-
nia w środowisku (wymiar społeczeństwa, uczestnictwa, integracji ze społeczeństwem).
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych uchwalona przez Sejm RP w dniu 1 sierpnia 1997 roku określa
jako osobę niepełnosprawną: „Osobę, której obniżona sprawność funkcjonalna (sensoryczna),
II. System orzecznictwa o niepełnosprawności
sadzie tylko dwie instytucje mogą decydować o tym czy zgodnie z obowiązującymi
przepisami prawa ktoś może być zaliczony w poczet osób niepełnosprawnych są to
mianowicie: Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Powiatowe Zespoły Orzekające
o Niepełnosprawności.
W systemie orzecznictwa można spotkać się jeszcze z dwiema instytucjami, które do 1998 r.
wydawały orzeczenia traktowane na „równo” z orzecznictwem ZUS. Są to:
orzeczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
orzeczenia MSWiA
Jednak od 1998 r w zakresie zatrudnienia tylko ZUS i PZO są instytucjami, które określają możliwości
zatrudnienia osoby niepełnosprawnej.
.
Orzecznictwo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Świadczenie pieniężne, renta z tytułu niezdolności do pracy, wypłacana jest przez Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych. Przysługuje ona osobie, która spełniła łącznie następujące warunki:
jest całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy (co zostało stwierdzone orzeczeniem lekarza
orzecznika ZUS),
ma wymagany ustawą okres składkowy i nieskładkowy,
niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych i nieskładkowych określonych ustawą
albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
.
.
.
Orzekanie o niezdolności do pracy
Po złożeniu wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, osoba zainteresowana jest wzywana na
badanie przez lekarza orzecznika chyba, że jej przybycie do siedziby Oddziału ZUS nie jest możli-
we ze względu na stan zdrowia. Wówczas badanie, na uzasadniony wniosek zainteresowanego, jest
przeprowadzone w miejscu zamieszkania (pobytu) osoby ubiegającej się o świadczenie.
Na podstawie badania lekarz orzecznik wydaje orzeczenie o:
całkowitej niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji, lub
całkowitej niezdolności do pracy, lub
częściowej niezdolności do pracy.
2
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
3
L
iczba osób niepełnosprawnych wzrasta we wszystkich społeczeństwach. W Polsce według
W
obowiązującym obecnie w Polsce systemie orzecznictwa o niepełnosprawności w za-
.
.
.
W orzeczeniu jest również określona przewidywana trwałość niezdolności do pracy:
okresowa niezdolność do pracy - jeżeli według wiedzy medycznej istnieje możliwość odzyskania
zdolności do pracy, lub
trwała niezdolność do pracy - jeżeli według wiedzy medycznej nie istnieje możliwość odzyskania
zdolności do pracy.
Lekarz orzecznik ZUS może również wydać orzeczenie na podstawie dokumentacji medycznej
bez przeprowadzenia badania. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS doręcza się zainteresowanemu
osobiście lub za pośrednictwem poczty.
zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifi kacjach zawodowych z pełną sprawnością
psychiczną i fi zyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować
przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Uwaga!!! Zaliczenie osoby niepełnosprawnej do znacznego albo umiarkowanego stopnia nie-
pełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniające-
go warunków pracy chronionej, jeżeli jej stanowisko pracy jest przez pracodawcę odpowiednio
przystosowane do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.
W orzeczeniu powiatowego i wojewódzkiego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub
stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:
odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofi zyczne możliwości danej osoby,
szkolenia, w tym specjalistycznego,
zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,
uczestnictwa w terapii zajęciowej,
konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce tech-
niczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozu-
mie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyj-
nych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz in-
ne placówki,
konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie
ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
konieczności stałego współudziału, na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia,
rehabilitacji i edukacji,
spełniania przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia
20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym.
Ze względu na złożoność problematyki rehabilitacji w skład tych zespołów wchodzą: przewodni-
czący zespołu, sekretarze, lekarze, psycholodzy, pedagodzy, doradcy zawodowi i pracownicy so-
cjalni. Osoba niepełnosprawna posiadająca takie orzeczenie może korzystać ze specjalnych
przywilejów (np. ulg podatkowych, kart parkingowych), uzyskać wskazania do rehabilitacji
zawodowej i społecznej, ale nie może ubiegać się o rentę z ubezpieczenia społecznego. System
orzecznictwo powiatowych i wojewódzkich zespołów orzekających o niepełnosprawności regu-
luje ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych oraz rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia
15 lipca 2003 roku w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.
Jeśli osoba zainteresowana posiada orzeczenie o niezdolności do pracy wydane przez lekarza
orzecznika ZUS, a chce korzystać z np. odliczeń podatkowych nie musi już starać się o orzeczenie
stopnia niepełnosprawności. Orzeczenia wydawane przez ZUS są wystarczające, by korzystać z ulg
i przywilejów przewidzianych dla osób niepełnosprawnych (dotyczy to również osób, które posia-
dają orzeczenie nieistniejących już Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia).
Zasadniczo, istniejące regulacje prawne (art. 5 i 62 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) traktują na równi stare orzeczenia KIZ (zachowu-
jące swoją ważność), orzeczenia lekarza orzecznika ZUS o niezdolności do pracy oraz orzeczenia
o stopniu niepełnosprawności (zob. tabela poniżej).
Ponadto, osoby posiadające orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub stare orzeczenie KIZ mogą
zwrócić się do powiatowego zespołu orzekania o stopniu niepełnosprawności o wydanie legitymacji
osoby niepełnosprawnej, która staje się obecnie dokumentem powszechnie respektowanym przez
organy udzielające świadczeń.
Czemu służy orzeczenie o niezdolności do pracy ?
Zgodnie w wolą ustawodawcy, orzeczenie o niezdolności do pracy, jest orzeczeniem na cele rento-
we. Jego uzyskanie jest jednym z niezbędnych warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy wypłacanej przez ZUS.
.
.
Powiatowe Zespoły i Wojewódzkie Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności
Osoba niepełnosprawna, nie spełniająca warunków do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pra-
cy, może podjąć starania o uzyskanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, które jest wydawa-
ne na drodze odmiennych zasad. Orzeczenia takie wydawane są przez
powiatowe i wojewódzkie
zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności
i służą przede wszystkim celom związanym
z rehabilitacja zawodową i społeczną (pozarentowym.). Zespoły te orzekają na wniosek osoby
zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego albo, za ich zgodą, na wniosek ośrodka pomo-
cy społecznej.
.
.
.
W zależności od wieku zainteresowanych powiatowe i wojewódzkie zespoły wydają odpowiednio
orzeczenia o:
niepełnosprawności osób, które nie ukończyły 16 roku życia;
stopniu niepełnosprawności (znacznym, umiarkowanym lub lekkim) osób, które ukończyły
16 rok życia;
wskazaniach do ulg i uprawnień osób posiadających orzeczenia o inwalidztwie lub niezdol-
ności do pracy, o których mowa w art. 5 i 62 ustawy, zwane dalej “orzeczeniami o wskazaniach
do ulg i uprawnień”.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych ustaliła trzy następujące stopnie niepełnosprawności:
Lekki stopień niepełnosprawności
Umiarkowany stopień niepełnosprawności
Znaczny stopień niepełnosprawności
Zaliczenie do jednego z nich zależy od stopnia naruszenia sprawności organizmu, zdolności do
samodzielnej egzystencji i konieczności pomocy lub opieki ze strony innych osób.
Do znacznego stopnia niepełnosprawności
zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu,
niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą,
w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku
z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności
zalicza się osobę z naruszoną sprawnością
organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub
wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
Do lekkiego stopnia niepełnosprawności
zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu,
powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do
.
.
.
4
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
5
.
.
Osoby posiadające orzeczenia o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie
rolnym traktuje się jako osoby niepełnosprawne z tym, że:
osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, zalicza się do znacznego stopnia niepełno-
sprawności,
pozostałe osoby traktuje się jako osoby zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
ZATRUDNIĆ
OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE
Czy uzyskanie orzeczenia o niezdolności do pracy oznacza “zakaz pracy”?
Nie, nie istnieje zakaz pracy dla osób, które uzyskały orzeczenie o niezdolności do pracy (lub
o niezdolności do pracy oraz samodzielnej egzystencji). Osoby takie mogą pracować zarówno
w systemie pracy chronionej, jak i na otwartym rynku pracy. Jedyne ograniczenie, dotyczące
osób, które pobierają świadczenie rentowe i jednocześnie podejmują pracę zarobkową, polega na
zmniejszeniu lub zawieszeniu świadczenia
w przypadkach określonych ustawą.
Warto pamietać!
Dwie osoby o tym samym stopniu i zakresie uszkodzenia organizmu nie muszą mieć tych samych
trudności, ograniczeń i barier w funkcjonowaniu osobistym i uczestnictwie w życiu społecznym.
Dlatego tak ważne jest indywidualne podejście do każdej osoby niepełnosprawnej.
I. Podstawowe prawa i obowiązki
związane z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych
łowych działań (medycznych, zawodowych i społecznych), mających na celu przywró-
cenie tym osobom pełnej lub maksymalnie możliwej do osiągnięcia sprawności fi zycz-
nej i psychicznej, zdolności do pracy i zarobkowania oraz zdolności do brania czynnego
udziału w życiu społecznym. Jak widzimy istotnym elementem procesu rehabilitacji jest praca.
Czym praca jest dla osoby niepełnosprawnej?
Praca:
pozwala na osiągnięcie niezależności ekonomicznej,
wzbogaca kontakty i formy uczestnictwa społecznego,
pomaga w osiągnięciu poczucia przydatności społecznej.
Osoby niepełnosprawne postrzegają pracę nie tylko jako drogę do zaspokajania potrzeb ekono-
micznych, ale również jako drogę do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Wielu pracodawców obawia się uczynić drugi krok, czyli zatrudniać osoby niepełnosprawne ze
względu na bardzo skomplikowane przepisy związane z ich zatrudnianiem zarówno po stronie
obowiązków pracodawców jak i uprawnień osób niepełnosprawnych
Nasze Vademecum pomoże poruszać się w labiryncie praw i obowiązków.
.
Uprawnienia osób niepełnosprawnych
Pracodawcę zatrudniającego osoby niepełnosprawne obowiązują zawarte w Kodeksie pracy ure-
gulowania dotyczące czasu pracy, urlopów wypoczynkowych oraz zwolnień z pracy.
Ponadto ustawa z 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych przyznaje pracującym osobom niepełnosprawnym specjalnie uprawniania,
które wymienione są w rozdziale 4 tej ustawy.
Wspomniana ustawa przewiduje zmniejszone normy czasu pracy osób niepełnosprawnych i różni-
cuje je w zależności od stopnia niepełnosprawności pracownika (art.15).
Czas pracy osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem niepełnosprawności nie może przekraczać
8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
W przypadku osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znaczneg lub umiarkowanego stopnia nie-
pełnosprawności czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Uwaga!!
Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nad-
liczbowych. Powyższych zasad nie stosuje się:
w stosunku do osób zatrudnionych przy pilnowaniu;
w przypadku gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profi laktyczne
pracowników lub w razie je go braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to
zgodę.
6
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
Vademecum zatrudniania osób niepełnosprawnych
7
.
.
R
ehabilitacja osób niepełnosprawnych jest pojmowana jako kompleksowy proces zespo-
.
.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]