UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE A INTELETK, STUDIA -PRYWATNE, seminarium, seminarium [ Pobierz całość w formacie PDF ]
ROZWAŻANIA TEORETYCZNE
Elżbieta M. Minczakiewicz
Upośledzenie umysłowe czy niepełnosprawność intelektualna?
3
Sławomir Baran
Przywrócić wartość ojcostwa
22
Janusz Mierzwa
„Globalna wioska” typu Gemeinschaft czy Gesellschaft?
32
Małgorzata Rybczyńska
Znaczenie nauczyciela wychowawcy w kształtowaniu osobowości ucznia
38
PRACE BADAWCZE
•
INNOWACJE
Ryszard Kalamarz
Uczeń dorosły w procesie edukacyjnym
41
Jadwiga Daszykowska
Czas wolny w budżecie czasu nauczyciela studiującego
52
Czesław Lewicki
Nauczyciel jako przedmiot i podmiot współczesnych badań pedagogicznych
59
DYSKUSJE
•
PORTRETY
Pożegnanie prof. zw. dr hab. Janusza Homplewicza –
Beata Szluz
65
Krystyna Zaufal
O Szwajcarii i jej oświacie słów kilka
68
RECENZJE
•
SPRAWOZDANIA
Adam Solak
, Wychowanie chrześcijańskie i praca ludzka.
Studium współzależności
– Beata Szluz
73
Henryk Cudak,
Funkcjonowanie dzieci z małżeństw rozwiedzionych
– Jadwiga Daszykowska
76
Józef Sowa i Franciszek Wojciechowski,
Rehabilitacja edukacyjna w zarysie
– Izabela Marczykowska
80
Wiesława Walc,
Przemoc w relacjach międzyludzkich
–
opinie młodzieży
– Bożena Krupa
82
Andrzej Cypryś, ks. Andrzej Garbarz, Beata Szluz,
Jakie państwo?
– Zoia Frączek
84
Jarosław Koral SDB,
Etyczno-społeczne aspekty bezrobocia
w świetle doświadczeń polskich
– ks. dr Andrzej Grabarz
91
Eugenia I. Laska, Teresa Piątek,
Wokół zintegrowanego kształcenia uczniów
w młodszym wieku szkolnym
– Mariusz Kalandyk 94
Jan Śledzianowski,
Wychowanie wobec przemocy
– Wiesława Walc 100
Mieczysław Radochoński,
Osobowość antyspołeczna
– Danuta Ochojska 102
Zapraszam do lektury nowego numeru „Kwartalnika…”. Wydanie jesienne koncentruje się wokół kilku
zagadnień centralnych. Przedstawiamy tekst dr Elżbiety M. Minczakiewicz dotyczący humanizacji życia
ludzi niepełnosprawnych intelektualnie. Zainteresowanie budzi główna idea artykułu: punktem wyjścia do
zmiany statusu osób intelektualnie niepełnosprawnych jest dyskusja nad terminologią naukową opisującą to
zjawisko. Albowiem
„Niepełnosprawność intelektualna” i związane z nią problemy pomimo wielorakiej
odmienności łączą się niepostrzeżenie w jedną grupę zagadnień mających na uwadze przede wszystkim
dobro człowieka, a więc dobro istotnego Podmiotu
. Ważne jest to, by praca z ludźmi niepełnosprawnymi
rozpoczynała się od pogłębionej indywidualnej diagnozy, która uniknie pułapek działań schematycznych, a da
szanse na udzielenie właściwej i skutecznej pomocy.
Polecam także tekst Sławomira Barana pt. „Przywrócić wartość ojcostwa”. Autor podkreśla, że w dzisiejszych
czasach rola ojca staje się z wielu względów szczególnie trudna. Przemiany społeczne sprawiły, że dotychczasowy,
jasno określony, paternalistyczny model ojcostwa stracił na znaczeniu, a w jego miejsce pojawił się nowy –
zmieniający dotychczasowe jakości modelu paternalistycznego [autorytet, władza, prestiż społeczny, dominacja]
na wymóg partnerstwa, dialogu, opiekuńczości, współdziałania. Oba modele męskości, ścierając się ze sobą,
powodują spore kłopoty mężczyzn w identyikowaniu się z pełnioną rolą ojca. O tym, jak nie dopuścić do
powstania „cywilizacji bez ojców” przeczytacie Państwo w prezentowanym artykule.
Zachęcam również do czytania pozostałych tekstów teoretycznych i badawczych oraz bardzo bogatego działu recenzji.
Przeczytajcie Państwo również wspomnienie o Ś.P. Prof. Januszu Homplewiczu, zasłużonym dla Podkarpacia
i nie tylko znakomitym naukowcu i pedagogu.
M. K.
Redakcja naukowa:
dr hab. Józef Sowa, prof. Akademii Pedagogicznej w Krakowie,
dr Zoia Frączek [UR],
dr Beata Szluz [UR], dr Wiesława Walc [UR]
Redaguje zespół:
Zbigniew Bury, Mariusz Kalandyk (red. nacz.), Piotr Ożarski, Rosław Pawlikowski
Prezentowane materiały objęto recenzją naukową. Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji i dokonywania
zmian formalnych w artykułach.
e-mail:
kwartalnik@pcen.rzeszow.pl
© Copyright by Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie
Rzeszów 2006
Projekt okładki:
Andrzej Iskrzycki
Skład i łamanie:
Witold Dryja
Wydawca:
Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie
35-234 Rzeszów, ul. Partyzantów 10a
tel. 017 85 340 97, fax 85 346 82; e-mail: biuro@pcen.rzeszow.pl; www.pcen.rzeszow.pl
Druk i oprawa:
Poligraia PCEN Rzeszów, ul. Targowa 1
Nakład: 250 egz.
ROZWAŻANIA TEORETYCZNE
Elżbieta M. Minczakiewicz
Upośledzenie umysłowe
czy niepełnosprawność intelektualna?
Jak przejść od tradycji do humanizacji życia niepełnosprawnych
zgodnie z ideą „nie ma kaleki, jest człowiek”
Prawa człowieka czynią nas ludźmi.
To na ich podstawie budujemy wszak świątynię
ludzkiej godności
Koi Annan
Sekretarz Generalny ONZ, grudzień 1997
niniejszego opracowania, chciałabym jednak zatrzymać się nieco przy kwes-
tiach terminologicznych. W niniejszym opracowaniu pragnę zwrócić uwagę na taką
kategorię epistemologiczną jak „upośledzenie umysłowe”, kategorię oznaczaną także
innymi jeszcze terminami, może mniej naznaczającymi i stygmatyzującymi człowieka,
tj. „niedorozwój umysłowy”, „niepełnosprawność umysłowa”, „obniżenie sprawności
umysłowej” czy „oligofrenia”.
1
J. Kostrzewski w jednym ze swych opracowań
2
podkreśla znaczenie właściwej
terminologii. Często bowiem bywa, iż przypisywanie danemu terminowi różnych
znaczeń doprowadza do nieporozumień, a nawet poważnych konliktów i sporów.
Biorąc pod uwagę taki termin, jak „upośledzenie umysłowe”, który pojawił się w tytule
niniejszego opracowania, spróbujmy odnieść się do wyjaśnień Autora. J. Kostrzewski,
1
Por.: W. Okoń,
Nowy słownik pedagogiczny
, Warszawa 2001, s. 261, A. Maciarz,
Mały leksykon pedagoga
specjalnego
, Kraków 2005, s. 82-83, a także: T. Witkowski,
Rozumieć problemy osób niepełnosprawnych
,
Warszawa 1993, P. Pawłowski,
Niepełnosprawność i zagrożenia z niej wynikające
, [w:] E. Tomasik,
E. Mazanek (red.),
Współczesne tendencje w rehabilitacji
, Warszawa 1998, s. 92-103.
2
J. Kostrzewski,
Ewolucja poglądów AAMR dotyczących niedorozwoju umysłowego. Od Rocka Hebera
(1959) do Ruth Luckasson i in.,
„Roczniki Pedagogiki Specjalnej”, t. 8, Warszawa 1997, s. 210-233.
Kwartalnik Edukacyjny 3 (46) jesień 2006
Wprowadzenie
Z
anim podejmę próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie postawione w tytule
Elżbieta M. Minczakiewicz
dostrzegając chaos terminologiczny, podejmuje próbę uporządkowania termi-
nologii dotyczącej dysfunkcji intelektu. Autor podkreśla, iż wszystkie dysfunkcje
intelektualne oznaczone takimi jak wyżej, bądź podobnymi terminami, można
podzielić na dwie podstawowe grupy, to jest:
dysfunkcje globalne i parcjalne
(por. Schemat 1).
PARCJALNE DYSFUNKCJE INTELEKTU
Przy prawidłowym ogólnym poziomie funkcjono-
wania intelektualnego dziecka od normy odbiega jedna,
dwie lub kilka funkcji (np. tylko percepcja wzrokowa,
słuchowa…).
GLOBALNE DYSFUNKCJE INTELEKTU
Poziom wszystkich sprawności intelektualnych
tworzących inteligencję i poziom zachowania
przystosowawczego dziecka jest istotne niższy od
normy intelektualnej.
OPÓŹNIENIA ROZWOJU INTELEKTUALNEGO
Aktualny rozwój intelektualny dziecka nie odpowiada
jego wiekowi życia. Jest to spowodowane indywidualną
różnicą tempa dojrzewania mózgowia i istnieje
prawdopodobieństwo iż poziom ten dojdzie do normy
(intelekt uległ obniżeniu)
OBNIŻENIE STOPNIA ROZWOJU
INTELEKTUALNEGO
Rozwój intelektualny dziecka do pew-
nego czasu przebiegał prawidłowo. W wyniku
określonego czynnika chorobowego uległ zaha-
mowaniu lub regresji i dziecko funkcjonuje dziś
o jedno odchylenie standardowe poniżej normy
(intelekt uległ obniżeniu).
ZAHAMOWANIE ROZWOJU
INTELEKTUALNEGO
Stan, w którym wiek inteligencji dziecka wzrastał
mniej lub bardziej systematycznie od jednego poziomu
rozwoju do drugiego. Wskutek określonego czynnika
uszkadzającego rozwój ten zatrzymał się, pozostając na
tym samym poziomie przez krótszy lub dłuższy czas.
UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWE
Istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku globalny rozwój
umysłowy jednostki z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie
uczenia się i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie roz-
wojowym przez czynniki dziedziczne wrodzone i nabyte po urodzeniu
wywołujące względnie trwałe zmiany w funkcjonowaniu centralnego
układu nerwowego.
NIEDOROZWÓJ INTELEKTUALNY
Istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom
funkcjonowania intelektualnego występujący łącznie
z upośledzeniem w zakresie przystosowania się,
powstał w okresie rozwojowym (tzn. w okresie ciąży,
porodu lub do 3 roku życia).
OTĘPIENIE
(
dementia
)
Stan, w którym rozwój intelektualny dziecka
przebiegał do pewnego okresu mniej lub bardziej
prawidłowo, ale w wyniku określonego procesu
chorobowego nastąpił regres funkcji intelektual-
nych i przystosowawczych (po 3 roku życia), który
doprowadził do upośledzenia umysłowego dziecka.
Schemat 1.
Dysfunkcje intelektu wg. J. Kostrzewskiego
4
 Upośledzenie umysłowe czy niepełnosprawność intelektualna?
Wśród
globalnych dysfunkcji intelektualnych
można wyróżnić: 1) upośledzenie
umysłowe (z niedorozwojem umysłowym, czyli oligofrenią oraz otępieniem,
tj. demencją), 2) zahamowanie rozwoju umysłowego, które może mieć charakter
sytuacyjny, okresowy lub trwały, 3) obniżenie stopnia rozwoju intelektualnego
(o charakterze sytuacyjnym, okresowym lub trwałym) oraz 4) opóźnienie rozwoju
intelektualnego (por. schemat 1). Przy tej ostatniej Autor dodaje, iż opóźnienie roz-
woju intelektualnego rozpoznaje się tylko wówczas, gdy ogólny poziom inteligencji
i zachowania przystosowawczego, mierzony stosowanymi indywidualnie, rzetelnymi
i trafnymi skalami pomiaru, znormalizowanymi na reprezentatywnej próbce popu-
lacji, „jest istotnie niższy o dwa odchylenia standardowe oraz istnieje uzasadnione
prawdopodobieństwo, oparte na wynikach sukcesywnych badań kontrolnych, iż
rozwój ten dojdzie do normy”.
3
Wśród
parcjalnych dysfunkcji intelektualnych
Autor wyróżnia „upośledzenie
jednej lub kilku funkcji, przy ogólnym prawidłowym rozwoju umysłowym, zaha-
mowanie, obniżenie oraz opóźnienie rozwoju określonej funkcji, np. funkcji mowy
i języka (por. DSM-IV oraz CD-10), zaburzenia w zakresie percepcji ruchowej,
wzrokowej czy słuchowej, które w efekcie warunkują takie zaburzenia, jak: dysleksja,
dysgraia, dysortograia i inne”.
4
Zgodnie z definicją Amerykańskiego Towarzystwa d/s Niedorozwoju
Umysłowego (American Association on Mental Deiciency, dziś noszącego nazwę
American Association on Mental Retardation - AAMR) z 1959 roku, „określono
»niedorozwój umysłowy« jako niższy niż przeciętny ogólny poziom sprawności
intelektualnych, który powstaje w okresie rozwojowym i wiąże się z zaburzeniami
w zachowaniu przystosowawczym”.
5
Stan jednostki określano więc wielkością
wskaźnika ilorazu inteligencji (I.I.), uwzględniając przy tym odchylenie standardowe
oraz „okres rozwoju”, którym to terminem oznaczono kategorię czasu, obejmującą
interwał czasowy od poczęcia do ukończenia 16 roku życia. Wspomniana deinicja
niedorozwoju umysłowego, podana przez Amerykańskie Towarzystwo d/s Niedoro-
zwoju Umysłowego, zamieszczona w podręczniku Ricka Hebera, została przyjęta
przez Światową Organizację Zdrowia i uznana wówczas za obowiązującą. W Polsce
– jak pamiętamy – deinicja ta obowiązywała do dnia 1 stycznia 1980 roku, to jest
do chwili wprowadzenia IX rewizji Międzynarodowej Klasyikacji Chorób, Urazów
i Przyczyn Zgonów. W wyniku rewizji wyeliminowano z tejże klasyikacji taką
kategorię, jak „pogranicze upośledzenia umysłowego”.
6
W 1973 roku wspomniane już American Association on Mental Retardation
(AAMR) opublikowało szóste w kolejności wydanie podręcznika
Terminologia
i klasyikacja upośledzenia umysłowego
pod red. Herberta J. Grossmana, w którym
„niedorozwój umysłowy” przyjęto deiniować jako „istotnie niższy niż przeciętny
3
Ibidem
, s. 210-211.
4
Ibidem
, s. 210 oraz schemat 1.
5
Ibidem
, s. 212.
6
Ibidem
, s. 214.
5
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]