url, VI rok, VI rok, Genetyka, Genetyka, GENETYKA VI [ Pobierz całość w formacie PDF ]
RODZAJE CHORÓB UWARUNKOWANYCH GENETYCZNIE
1. Aberracje chromosomowe – choroby spowodowane mutacjami genomowymi –
zmianami w liczbie b
d
strukturze chromosomów
(0,6% noworodków rodzi si
z aberracja chromosomowa o znaczeniu klinicznym)
2. Choroby jednogenowe (monogenowe) – choroby spowodowane mutacjami
pojedynczych genów
(dotycz
2,2% populacji – najwi
ksza ró
norodno
kliniczna, kilka tysi
cy ró
nych
chorób)
3. Choroby uwarunkowane wieloczynnikowo (kompleksowo) - choroby, które s
wynikiem zarówno predyspozycji genetycznych (zmienno
ci
genow
)
,
jak i
czynnikami
rodowiskowymi.
Nadci
nienie t
tnicze
10% populacji
Mia
d
yca
wysoki %
Łuszczyca
1-2% populacji
Skaza atopowa
25%
Schizofrenia
1%
Choroba maniakalno-depresyjna
1-2%
Go
ciec przewlekły post
puj
cy
1%
Choroba Alzheimera
5-10%
Cukrzyca insulinoniezale
na
3-7% (osób dorosłych)
Nowotwory
25%
4. Choroby mitochondrialne – spowodowane mutacjami w genomie mitochondrialnym;
dziedziczone w linii
e
skiej (po matce). Defekty objawiaj
si
nieprawidłowym
funkcjonowaniem i anomaliami struktury mitochondriów, szczególnie w tkankach o
wysokim zapotrzebowaniu na energi
np. w mi
niach szkieletowych, mózgu, sercu,
siatkówce.
WYKRE
LANIE I ANALIZA RODOWODU
Rodowód –
graficzne przedstawienie wywiadu rodzinnego, pozwalaj
ce na cało
ciowy
przegl
d obci
enia rodziny poszczególnymi chorobami i ich trybu dziedziczenia.
1. Rodowód wykre
lamy podczas pierwszej wizyty pacjenta w poradni genetycznej.
2. Wykre
lanie i analiza rodowodu dotyczy ka
dego rozpatrywanego przypadku,
niezale
nie od podejrzewanej etiologii choroby.
3. Rodowód jest podstaw
ustalenia trybu dziedziczenia.
4. Umo
liwia okre
lenie ryzyka genetycznego powtórzenia si
choroby.
Ogólne zasady konstrukcji rodowodu:
1. Linie ł
cz
ce ze sob
poszczególnych członków rodziny powinny by
proste i do
siebie prostopadłe (poza bli
ni
tami).
2. Wszystkie symbole oznaczaj
ce osoby tworz
ce jedno pokolenie powinny znajdowa
si
na jednym poziomie.
3. Osoby b
d
ce rodze
stwem powinny by
zaznaczone w rodowodzie w porz
dku
chronologicznym, tzn. od najstarszego po stronie lewej do najmłodszego po stronie
prawej.
4. Pokolenia numerowane s
cyframi rzymskimi od najstarszego do najmłodszego, za
poszczególne osoby w pokoleniu – cyframi arabskimi od lewej do prawej.
DZIEDZICZENIE JEDNOGENOWE
¶
Autosomalne dominuj
ce
¶
Autosomalne recesywne
¶
Sprz
one z płci
recesywne
¶
Sprz
one z płci
dominuj
ce
Ogólne zasady dziedziczenia jednogenowego
1. Geny wyst
puj
parami – jeden dziedziczymy od ojca, drugi od matki.
2. Geny jednej pary mog
wyst
powa
w ró
nych odmianach (allele), które funkcjonuj
w sposób dominuj
cy lub recesywny (geny dominuj
ce/geny recesywne).
3. W czasie mejozy allele ulegaj
segregacji pomi
dzy gametami w ten sposób,
e ka
da
gameta otrzymuje jeden gen z pary (gamety s
haploidalne).
4. Allele ró
nych
loci
segreguj
si
niezale
nie.
5. Heterozygota to osoba posiadaj
ca dwa ró
ne allele jednej pary genów w tym samym
locus.
6. Homozygota to osoba posiadaj
ca dwa takie same allele jednej pary genów w tym
samym
locus.
Dziedziczenie autosomalne dominuj
ce
1. Choroba ujawnia si
ju
u heterozygot z jednym nieprawidłowym allelem (drugi allel
z pary jest prawidłowy).
2. Homozygoty dominuj
ce, które posiadaj
oba zmutowane geny jednej pary wyst
puj
bardzo rzadko – bardzo ci
ka lub
miertelna posta
choroby.
3. Nieprawidłowy allel znajduje si
na chromosomach autosomalnych.
4. Ryzyko zachorowania jest takie samo dla obu płci.
5. Prawdopodobie
stwo (ryzyko) przekazania choroby przez osob
chor
(heterozygot
)
potomstwu przy ka
dej ci
y wynosi 50% (przy zało
eniu,
e partner jest zdrowy).
6. Ryzyko przekazania choroby jest stałe i nie zale
y od liczby posiadanych ju
zdrowych lub chorych dzieci.
Rodzice
Gamety
Potomstwo
Chore
Zdrowe
Rodowód - przykład
Je
li rodzice osoby chorej s
zdrowi, jego choroba nast
piła wskutek nowej mutacji w
komórce rozrodczej którego
z rodziców. Nie ma wówczas podwy
szonego ryzyka,
e
kolejne dziecko tej pary b
dzie chore!!
Zjawiska utrudniaj
ce okre
lenie sposobu dziedziczenia i obliczenie ryzyka
genetycznego:
·
Niepełna penetracja
: u niektórych osób choroba nie ujawnia si
mimo
obecno
ci zmutowanego genu (dla wielu znanych chorób autosomalnych
dominuj
cych okre
lono wysoko
penetracji).
·
Zmienna ekspresja:
u osób, które maj
ten sam zmutowany gen obserwuje si
ró
ne nasilenie objawów chorobowych, nawet w
ród członków tej samej
rodziny.
·
Pó
ne wyst
pienie pierwszych objawów choroby
(w niektórych chorobach
dziedzicz
cych si
AD).
·
Mozaikowo
gonadalna
: mutacja wyst
puje tylko w gonadach – taka osoba
jest zdrowa, ale ma podwy
szone ryzyko urodzenia dziecka chorego.
Choroby dziedzicz
ce si
w sposób autosomalny dominuj
cy:
- rodzinna hipercholesterolemia
- torbielowato
nerek u dorosłych
- pl
sawica Huntingtona
- sferocytoza wrodzona
- zespół Marfana
- achondroplazja
- nerofibromatoza
Dziedziczenie autosomalne recesywne
1. Choroba ujawnia si
u homozygot pod wzgl
dem zmutowanego genu.
2. Heterozygoty z jednym nieprawidłowym genem s
zdrowymi nosicielami!!
3. Prawdopodobie
stwo wyst
pienia choroby recesywnej jest takie samo dla obu płci.
4. Je
li oboje rodzice s
heterozygotycznymi nosicielami maja 25% ryzyka urodzenia
dziecka chorego (przy ka
dej ci
y) – pojawienie si
choroby w rodzinie jest
zwi
zane z nosicielstwem rodziców.
5. Osoba chora (homozygota) przekazuje zmutowany gen wszystkim swoim dzieciom, a
wi
c wszystkie jej dzieci b
d
nosicielami (przy zało
eniu,
e partner jest osoba
zdrow
).
6. Zdrowe rodze
stwo osoby chorej ma 66% ryzyka,
e jest heterozygotycznym
nosicielem.
7. W przypadku mał
e
stwa krewniaczego (partnerzy s
spokrewnieni, np. kuzynostwo)
ryzyko urodzenia dziecka z choroba autosomaln
recesywn
wzrasta.
Rodzice
Gamety
Potomstwo
Zdrowi
Nosiciele
Chorzy
Rodowód - przykład
Choroby dziedziczone autosomalnie recesywnie:
- mukowiscydoza
- fenyloketonuria
- rdzeniowy zanik mi
ni
- głuchota wrodzona
- niedokrwisto
sierpowatokrwinkowa
- galaktozemia
- albinizm
Dziedziczenie recesywne sprz
one z chromosomem X
1. Choruj
m
czy
ni, posiadaj
cy chromosom X ze zmutowanym genem, który
otrzymuj
od matek nosicielek (heterozygot).
2. Kobiety (heterozygoty) nosicielki mutacji genowej, nie wykazuj
cech choroby.
3. Nie wyst
puje dziedziczenie z ojca na syna.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]