vad chemia, pomoce naukow, Chemia [ Pobierz całość w formacie PDF ]
CHEMIA
UKŁAD OKRESOWY PIERWIASTKÓW
źródło: Wikipedia.org
WAŻNE POJĘCIA
Rozpuszczanie
– proces mieszania się dwóch substancji, prowadzący do otrzymania roztworu.
Roztwór nasycony
– roztwór, którego stężenie nie ulega zmianie po wprowadzeniu kryształu substancji rozpuszczo-
nej.
Roztwór nienasycony
– roztwór, w którym można rozpuścić więcej substancji niż rozpuszczono.
Rozpuszczalność
- masa substancji, jaka jest potrzebna do nasycenia 100g rozpuszczalnika w danej temperaturze.
Efekt ebulioskopowy
– zjawisko polegające na tym, że roztwór ma wyższą temperaturę wrzenia niż czysty rozpusz-
czalnik.
Efekt krioskopowy
– zjawisko polegające na tym, że roztwór ma niższą temperaturę krzepnięcia niż czysty rozpusz-
czalnik. Stężenie procentowe to zawartość gramów substancji rozpuszczonej w 100g roztworu.
VADEMECUM GIMNAZJALISTY |
CHEMIA
strona z 3
Reguła mieszania
– masa roztworu wyjściowego jest odwrotnie proporcjonalna do różnicy stężeń roztworu wyjścio-
wego i końcowego.
Sączenie (iltracja)
– oddzielenie osadu od roztworu metodą przepuszczenia roztworu z osadem przez porowatą
przegrodę, która zatrzymuje osad, a przepuszcza roztwór.
Dekantacja
– metoda rozdzielenia osadu od roztworu polegająca na zlewaniu cieczy znad osadu.
Sedymentacja
– powolne opadanie cząsteczek substancji stałej rozpuszczonej w cieczy, wywołane siłą ciężkości.
Destylacja
– metoda rozdzielania ciekłych mieszanin polegająca na wykorzystaniu różnicy temperatur wrzenia po-
szczególnych składników. Podczas ogrzewania składniki zostają skroplone i zebrane do osobnych naczyń.
Krystalizacja
– proces tworzenia się i wzrost kryształów w roztworach nasyconych podczas ich ochładzania lub od-
parowywania rozpuszczalnika.
Rozwarstwianie
– wytworzenie dwóch niemieszających się ze sobą warstw cieczy.
Denaturacja
– wydzielanie się gazu z roztworu nasyconego.
Mieszanina jednorodna
– mieszanina, której składników nie można rozróżnić wzrokowo ani za pomocą przyrządów
optycznych.
Mieszanina niejednorodna
– mieszanina, której składniki można rozróżnić wzrokowo.
Stężenie
– zawartość substancji rozpuszczonej w umownej ilości roztworu.
SUBSTANCJE CHEMICZNE
Substancje chemiczne
– są to wszystkie związki i pierwiastki chemiczne. Wyróżnia się około 10 mln związków. Cha-
rakteryzują się zespołem cech (właściwości), które pozwalają odróżnić jedne od drugich. Wyróżnia się właściwości
izyczne i chemiczne.
Właściwości izyczne:
• stan skupienia – stały, ciekły, gazowy; stan skupienia jest charakterystyczny dla danej substancji w określonych
warunkach otoczenia (ciśnienie, temperatura )
• temperatura wrzenia
• temperatura topnienia
• zabarwienie
• zapach
• gęstość
• masa
• objętość
Właściwości chemiczne:
• rozpuszczalność w rozpuszczalnikach (np. benzyna, woda)
• zdolność jednej substancji do reagowania z drugą substancją
• brak tej zdolności w stosunku do trzeciej substancji
Pierwiastki chemiczne
– substancje proste, których nie da się podzielić na prostsze, mają charakterystyczne właś-
ciwości i mogą się łączyć w cząsteczkę. Pierwiastki mogą występować w stanie wolnym w przyrodzie, np. tlen, azot,
węgiel.
Związki chemiczne
– substancje złożone z co najmniej z 2 pierwiastków. Związkami węgla zajmuje się
chemia or-
ganiczna,
związkami innych pierwiastków –
chemia nieorganiczna.
Aby powstał związek chemiczny, musi zajść
reakcja pomiędzy
substratami,
które ten związek tworzą.
SUROWCE MINERALNE
Pierwiastki lub związki chemiczne występujące w przyrodzie w sposób naturalny. Wnętrze skorupy ziemskiej skrywa
nieprzebrane bogactwo surowców mineralnych: węgiel, ropę naftową, gaz ziemny, rudy metali. Ich poznanie i wyko-
rzystanie miało istotny wpływ na rozwój cywilizacji .
W epoce kamiennej z surowca mineralnego – kamienia – wytwarzano pierwsze prymitywne narzędzia , które wyko-
rzystywano w życiu codziennym . Kiedy opanowano technikę wytopu metali z rud, powstały pierwsze narzędzia me-
VADEMECUM GIMNAZJALISTY |
CHEMIA
strona z 3
talowe. Zastosowanie narzędzi doprowadziło do rozwoju prymitywnego rolnictwa, które zapoczątkowało przemiany
środowiska naturalnego.
Na przestrzeni wieków odkrywano coraz to nowe surowce mineralne i doskonalono sposoby ich przetwarzania.
Jednym z najważniejszych surowców jest
węgiel.
Złoża węgla niekrystalicznego powstały poprzez powolne zwęgla-
nie szczątków organizmów żywych, roślinnych lub zwierzęcych, zamieszkujących świat przed milionami lat. Główne
wykorzystanie węgla to pozyskiwanie energii w procesie jego spalania.
Odmiany węgla krystalicznego to
grait i diament.
Grait
stosowany jest we wkładach do ołówków, elektrodach w suchych bateriach, jako poślizgowy środek smarujący,
do produkcji elementów grzejnych pieców oraz do budowy termoodpornych elementów pojazdów kosmicznych.
Diament
ze względu na swoją twardość znalazł zastosowanie w narzędziach skrawających (wiertła diamentowe).
Oszlifowany diament to
brylant,
ceniony jako kamień jubilerski.
Innym surowcem mineralnym o szerokim zastosowaniu jest
ropa naftowa.
Powstała ze szczątków drobnych roślin
i zwierząt, zamieszkujących niegdyś ciepłe morza. Wydobywana ze złóż jest następnie poddawana procesowi raina-
cji, której produktami są
benzyna i olej napędowy
, główne paliwa samochodowe.
Najstarszym znanym człowiekowi minerałem jest
krzemionka
– główny surowiec do produkcji wielu rodzajów
szkła.
Wykorzystanie niezwykłych własności
kwarcu
przy konstruowaniu pierwszego radia stworzyło podstawy rozwoju
radiotelekomunikacji, a później opracowanie układów scalonych spowodowało szybki rozwój przemysłu elektronicz-
nego.
Wiele surowców mineralnych znajduje zastosowanie w budownictwie. Do budowy dróg wykorzystuje się m.in.
żwiry
– luźne skały osadowe, wydobywane w kopalniach odkrywkowych. Cement powstały przez wypalanie zmielonego
wapienia i iłu
służy jako spoiwo do zapraw budowlanych.
Illit
– minerał ilasty służy do produkcji cegieł. Innym surow-
cem mineralnym jest
kaolinit,
wykorzystywany w przemyśle ceramicznym.
Kolejnym minerałem, który ma zastosowanie w tej dziedzinie jest
gips.
Szczególnie cenioną jego odmianą jest
alaba-
ster,
stosowany jako materiał do wyrobu przedmiotów ozdobnych.
Wśród surowców mineralnych bardzo ważnych dla człowieka należy wymienić
chlorek sodu
– sól kuchenną. Oprócz
jej wykorzystania bezpośrednio do spożycia sól jest doskonałym środkiem konserwującym; stosowana też w rolni-
ctwie i hodowli zwierząt oraz w licznych procesach w przemyśle chemicznym.
Inne surowce mineralne pozyskiwane przez człowieka to
rudy metali,
z których w procesie hutniczym otrzymuje
się metale, charakteryzujące się specyicznymi właściwościami izycznymi. Wykorzystanie metali:
miedź
stosowana
jest do wyrobu przewodów elektrycznych oraz blach miedzianych;
cynk
służy do produkcji farb cynkowych oraz do
impregnacji drewna;
żelazo z węglem
tworzy stal, która ma zastosowanie niemal we wszystkich dziedzinach gospo-
darki.
Większość metali występuje w postaci związków wchodzących w skład
rud,
tylko nieliczne, jak np.
złoto, srebro
i platyna
(tzw.
metale szlachetne
) występują w stanie wolnym.
VADEMECUM GIMNAZJALISTY |
CHEMIA
strona 3 z 3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]