Upadki na powierzchni - jak ich unikac, BHP, Czynniki mechaniczne [ Pobierz całość w formacie PDF ]
BEZPIECZEŃSTWO PRA CY 4/2005
mgr inż. ANDRZEJ DĄBROWSKI
Centralny Instytut Ochrony Pracy
– Państwowy Instytut Badawczy
Upadki na powierzchni
– jak ich unikać?
W artykule omówiono przyczyny powstawania zagrożeń upadkiem na powierzchni, zwracając uwagę na znaczącą
liczbę tego typu wypadków w Polsce oraz przedstawiono propozycje działań zapobiegawczych w tym zakresie.
Zwrócono także uwagę na powszechność występowania tych wypadków, tj. w pracy i w życiu prywatnym.
Falls on a surface – how to avoid accidents?
The paper discusses the causes of falls on a surface, paying attention to the significant number of those accidents in Poland.
Preventive actions are also presented. It is pointed out how common such accidents are, e.g., at work and outside work.
wygradzanie i oznakowanie powierzchni,
na których występują zagrożenia, gdzie
nie ma bieżącej potrzeby przebywania
lub wykonywania prac (np. powierzchni
stropów, z których wystają ostre końce
prętów zbrojeniowych), a także technicz-
ne eliminowanie zagrożeń tam, gdzie
to jest możliwe, np. zabezpieczanie koń-
ców zbrojenia kapturkami z tworzywa
sztucznego w miejscach, gdzie na bieżąco
są prowadzone roboty i przebywają ludzie
mogący doznać urazów z powodu wysta-
jącego z podłoża zbrojenia. Ograniczaniu
zagrożeń sprzyja także właściwa organiza-
cja pracy pozwalająca na zachowanie ładu
i porządku w miejscach, gdzie przebywa
lub porusza się człowiek. Istotne, zwłasz-
cza podczas przebywania na otwartym
terenie, jest unikanie lub wręcz ograni-
czanie możliwości pokonywania drogi
w miejscach o nierozpoznanym podłożu,
znajdującej się poza wyznaczonymi ciąga-
mi komunikacji pieszej.
Śliskość powierzchni, np. w wyniku:
– złego doboru podłoża (np. do stosowa-
nej technologii produkcji) lub warunków
jego użytkowania
– rozlania się cieczy (np. rozlania oleju
w warsztacie samochodowym, wytrysku
lub wylania się chłodziwa na podłoże
w hali produkcyjnej, rozlania się zaprawy
betonowej wokół stanowiska obsługi beto-
niarki lub w miejscu ich mycia)
– pozostawiania rozlewisk wody
(np. na skutek stosowania prowizorycznych
myjek ręcznych, bez odpływu wody)
– użytkowania urządzeń w pomiesz-
czeniach higieniczno-sanitarnych (np. na-
gromadzenia się wody wokół urządzeń
ściekowych, myjących i pryszniców)
– pozostawiania brudnego i śliskiego
podłoża (np. brudnej podłogi, posadz-
ki z płytek lub terakoty bezpośrednio
po zmyciu wodą, resztek fugi lub zaprawy
do klejenia, świeżo pastowanej lub umytej
podłogi, farby rozlanej na folii malarskiej
w trakcie malowania pomieszczeń).
Wstęp
Upadki na powierzchni stanowią spe-
cyficzną i bardzo liczną grupę upadków.
Według GUS w 2003 roku z ogólnej liczby
85 440 osób poszkodowanych w wypad-
kach, 23 093 osoby były poszkodowane
podczas upadków na powierzchni [1].
W ostatnich latach liczby wypadków
ciężkich spowodowanych upadkami
na powierzchni i upadkami z wysokości
(uznawanymi powszechnie za najgroźniej-
sze w skutkach) są porównywalne [2-4].
Następstwem upadków na powierzchni
są znaczące straty ekonomiczne powodo-
wane wysoką absencją w pracy.
Według analiz prowadzonych w Cen-
tralnym Instytucie Ochrony Pracy – Pań-
stwowym Instytucie Badawczym, w latach
1995-2000 liczba osób poszkodowanych
w upadkach na powierzchni, wobec których
orzeczono niezdolność do pracy trwającą
29 dni i dłużej, przekraczała czterokrotnie
analogiczną liczbę osób poszkodowanych
w upadkach z wysokości [3].
W artykule omówiono ważniejsze przy-
czyny wypadków powodowanych upadka-
mi na powierzchni i działania, które należy
podjąć, aby zapobiec takim wypadkom lub
ograniczyć ich skutki.
Nierówności powierzchni, np.:
– wszelkiego rodzaju zagłębienia, wy-
stępy i uskoki w ciągach komunikacyjnych,
powodujące potknięcie się człowieka
– nieutwardzone podłoże poza wyzna-
czonymi utwardzonymi ciągami komuni-
kacyjnymi
– występujące lub nieusunięte prze-
szkody w ciągach pieszych lub na stano-
wiskach pracy (np. narzędzia, przedmioty,
pręty, gruz, cegła, deski itp. materiały oraz
odpady powstające podczas użytkowania
maszyn, a także niewielkie różnice pozio-
mów lub pochylenia podłoża)
– naturalne przeszkody znajdujące się
na ziemi, np. w postaci gałęzi, drzew,
kamieni itp.
– wystające elementy w podłożu,
np. podczas wylewania posadzki betono-
wej lub ukryte w wodzie
– nieodpowiednio składowane ma-
teriały, np. siatki zbrojeniowe, pręty
zbrojeniowe wysunięte w obrys ciągu
komunikacyjnego
– niestabilne podłoże (np. nieustabilizo-
wana kostka brukowa przed jej zagęszcze-
niem, dobiciem i wypełnieniem szczelin
lub w trakcie eksploatacji).
Zagrożenia te można ograniczyć lub wy-
eliminować przez stosowanie technologii
ograniczających powstawanie nierówności
podłoża (np. właściwe poziomowanie po-
sadzek wylewanych w pomieszczeniach,
ograniczające występowanie progów
i uskoków powierzchni oraz dobór na po-
sadzkę materiałów charakteryzujących się
także odpowiednią trwałością).
W celu zapobiegania potknięciom istot-
ne jest właściwe wyznaczanie dróg i przy-
gotowanie stanowisk pracy. Upadkom
na powierzchni może zapobiec również
Okoliczności wypadków
powodowanych upadkami
na powierzchni
Na podstawie analiz przeprowadzo-
nych w Centralnym Instytucie Ochrony
Pracy – Państwowym Instytucie Badaw-
czym można wyodrębnić następujące
podstawowe okoliczności powstawania
wypadków powodowanych upadkami
na powierzchni.
224
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2005
Wiele upadków na powierzchni może
wynikać także z poruszania się człowieka
na otwartym terenie. Mogą do nich prowa-
dzić np. poślizgnięcia się:
– na mokrej trawie zbocza, np. podczas
prac wykonywanych przy pozyskiwaniu
drewna w lesie
– na oblodzonym, zabłoconym lub
mokrym gruncie (np. na placu budowy,
na polu, na podwórzach gospodarstw rol-
nych) lub na innych powierzchniach
– w kałuży wody na ziemi.
Zagrożenia poślizgnięciem się można
również ograniczyć lub wyeliminować
przez stosowanie specjalnego podłoża
(fot. 1.).
Wiele działań profilaktycznych w tym
zakresie wiąże się z właściwą organizacją
pracy, np. ograniczaniem możliwości
rozlewania na podłoże substancji po-
wodujących zagrożenie poślizgnięciem
się (np. oznaczanie na pojemnikach
do ich składowania i przenoszenia dopusz-
czalnych granic ich napełniania, napełnia-
nie pojemnika betoniarki do właściwego
poziomu, od którego ruch bębna nie będzie
powodować rozpryskiwania zaprawy)
oraz bieżące usuwanie rozlewisk cieczy
(np. farb i lakierów rozlanych na foliach
malarskich rozściełanych w malowanych
pomieszczeniach). Można także w sposób
widoczny znakować i wygradzać teren,
na którym występują zagrożenia pośli-
zgnięciem się. Należy także utrzymywać
podłoże na stanowiskach pracy w należytej
czystości i ustalać czasowe ograniczenia
dla ruchu pieszego, np. po powierzchni
posadzek poddawanych sprzątaniu na mo-
kro i pastowaniu, do czasu przywrócenia
posadzkom określonych własności prze-
ciwślizgowych.
W celu zapobiegania omawianym
wypadkom istotne jest prowadzenie sys-
tematycznych przeglądów maszyn i urzą-
dzeń pod kątem zapewnienia szczelności
i sprawności działania poszczególnych
ich elementów (np. pomp, przewodów
do obiegu cieczy), a także usuwanie
innych przyczyn technicznych powodu-
jących powstawanie rozlewisk cieczy
(np. usuwanie niewłaściwych osłon strefy
skrawania w maszynach powodujących
rozpryski płynów poza maszyny, wykony-
wanie i udrażnianie kanalizacji ściekowej
i właściwych spadków w kierunku kratek
kanalizacyjnych).
W miejscach pracy (np. na budowach),
a także poza nimi należy eliminować
korzystanie z tzw. skrótów – wyznacza-
nych zwyczajowo przez pracowników,
na których mogą występować zagrożenia
upadkiem na powierzchni. Czasami jednak
zasadne jest zaakceptowanie takich skró-
tów i zapewnienie tam właściwego stanu
podłoża.
Na otwartym terenie istotne znaczenie
ma odśnieżanie dróg komunikacyjnych
w zimie i ich odwadnianie oraz posy-
pywanie środkami likwidującymi lub
ograniczającymi ich śliskość. Przed po-
ślizgnięciem chroni także odpowiednie
obuwie ochronne.
W pomieszczeniach pozbawionych
oświetlenia naturalnego, głównie w piw-
nicach, garażach podziemnych, koryta-
rzach, a także na otwartym terenie, w celu
zapewnienia ochrony przed poślizgnięciem
istotne jest również oświetlenie stałe oraz
awaryjne o wymaganym natężeniu.
Zapobiegać wypadkom można po-
pularyzując probezpieczne zachowania
i działania.
Użytkowanie maszyn i urządzeń
Wiele upadków na powierzchni ma
miejsce podczas prowadzenia procesu
technologicznego, napraw, przeglądów
oraz konserwacji maszyn i narzędzi do prac
ręcznych. Przyczyną upadków mogą być
głównie:
– utrata równowagi podczas ręcznego
przenoszenia (wymienianych lub napra-
wianych) dużych elementów maszyn
– niewłaściwe prowadzenie maszyn
po podłożu – np. zacieraczek do podłoża
betonowego, zagęszczarek do gruntu,
a także niewłaściwa ocena gruntu podczas
prowadzenia prac ziemnych (np. stopnia
zagęszczenia, występowania kamieni, ko-
rzeni i innych ciał stałych w podłożu)
– nieoczekiwane zdarzenia podczas
uruchamiania maszyn, np. rozerwanie lub
przemieszczanie się ich elementów na sku-
tek ciśnienia (np. zerwanie się giętkiego
Fot. 1. Podłoże ograniczające zagrożenie pośli-
zgnięciem się
Fig. 1. Floor with protection against slip
cięgna uruchamiającego lub „odbicie”
korby, niekontrolowane oderwanie się
lub pęknięcie węży doprowadzających
sprężone powietrze)
– niekontrolowany i nagły ruch ma-
szyn, urządzeń, narzędzi ręcznych podczas
ich użytkowania (np. przechylenie się taczki
z przewożonym ładunkiem, niespodziewane
ruszenie z miejsca samochodu ciężarowego
lub podniesienie jego skrzyni podczas wy-
konywania na niej prac, niekontrolowane
przesunięcie się rusztowania przestawnego
spowodowane niezablokowaniem jego kół
za pomocą hamulców)
– uderzenie człowieka przez maszy-
ny lub ich elementy (np. pozostawione
na pochyłym podłożu wózki jezdniowe
lub samochody bez zaciągniętego hamulca,
a także ruchome łyżki koparki)
– uszkodzenie uchwytów maszyn
i narzędzi ręcznych lub niewłaściwe
ich uchwycenie przez użytkowników
– poślizgnięcie się lub potknięcie
na podłożu idących z tyłu uczestników
ręcznego transportu zbiorowego (wsku-
tek ograniczenia pola widzenia lub braku
koordynatora kierującego operacją i wyda-
jącego polecenia grupie)
25
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2005
– poślizgnięcie się lub potknięcie
na posadzce betonowej w trakcie ręcz-
nego przesuwania urządzeń (przyczyną
upadku może być zbyt mała liczba osób
wykonujących tę pracę, przesuwanie
urządzeń po pochyłościach lub uskokach
na podłożu).
Ograniczaniu i eliminowaniu takich
zagrożeń służą:
• przeglądy maszyn i urządzeń w celu
eliminowania niesprawnych; w przypad-
ku maszyn i urządzeń kołowych istotna
jest sprawność podstawowych układów
– kierowniczego, hamulcowego, ostrze-
gawczego
• prowadzenie szkoleń bhp z zakresu
obsługi maszyn i urządzeń, ze zwróceniem
uwagi na umiejętne posługiwanie się taki-
mi narzędziami ręcznymi z napędem, jak:
młoty udarowe zacieraczki, zagęszczarki;
w programach szkoleń należy także zwró-
cić uwagę na zakaz przebywania w strefach
niebezpiecznych i wykonywania czynności
niedozwolonych (np. wyskakiwania z ka-
bin maszyn samobieżnych, z pominięciem
stopni do schodzenia), oraz na rutynowe
działania człowieka, w czasie których
występują zagrożenia, jednak powtarza-
ne, bowiem dotychczas w danej sytuacji
nie wydarzył się wypadek
• właściwa organizacja stanowiska
pracy (uwzględniająca także odpowiednie
drogi dla ludzi oraz maszyn do transportu),
która ogranicza zagrożenia powstające
od przemieszczających się części maszyn,
a także wokół maszyn do robót ziemnych
i drogowych; ciągi komunikacyjne (do
komunikacji pieszej i kołowej) powinny
spełniać odpowiednie wymagania w zależ-
ności od natężenia ruchu, a w szczególności:
powinny być wolne od przeszkód, mieć
odpowiednie szerokości przewidziane dla
określonego rodzaju występującego ruchu
• stosowanie odpowiednich środków
ochrony indywidualnej podczas użytko-
wania maszyn (np. obuwia chroniącego
przed poślizgnięciem się).
W aspekcie bezpieczeństwa pracow-
ników uczestniczących w transporcie
ręcznym maszyn i urządzeń istotne są rów-
nież:
• właściwy dobór osób do prac transpor-
towych, w tym wykonywanych zbiorowo
(liczba, wzrost, siła fizyczna oraz spraw-
ność) oraz przestrzeganie norm dopusz-
czalnego ciężaru przenoszonego ręcznie
• wyznaczenie koordynatora prac
transportowych wykonywanych zbiorowo,
a także stosowanie odpowiedniego sprzętu
do wykonywania tych prac (np. pasów
transportowych, rolek, łomów, lin)
• właściwe zmechanizowanie prac ręcz-
nych przy przenoszeniu dużych i ciężkich
ładunków (fot. 2.).
Podsumowanie
W artykule zwrócono uwagę na po-
wszechność upadków na powierzchni. Wy-
stępują one równie licznie na stanowiskach
pracy, jak i w życiu codziennym. Dlatego
właśnie działania prewencyjne dotyczące
wypadków powodowanych upadkami
na powierzchni powinny być prowadzone
w szerokim zakresie, z uwzględnieniem
roli środków masowego przekazu, a także
instytucji oświatowych.
PIŚMIENNICTWO
[1]
Monitoring rynku pracy. Wypadki przy pracy
w 2003 r.
GUS, Warszawa 2004
[2]
Wypadki przy pracy w 1999–2002 r.
GUS
,
Warszawa 2000–2003
[3] Projekt celowy zamawiany PCZ 16-21 pt.
System
analizy wydarzeń wypadkowych w środowisku pracy
dla potrzeb profilaktyki.
Zadanie 2.9
Ochrona przed
upadkami z wysokości, na powierzchni i do zagłę-
bień
[4]
Zagrożenia wypadkowe w gospodarstwach
rolnych. Materiały szkoleniowe
. A. Skrobacki (red.),
Wrocław 1999
Fot. 2. Przykład zmechanizowania przenoszenia
dużych i ciężkich części maszyn
Fig. 2. Example of manual lifting mechanization
of big and heavy parts of machines
Publikacja opracowana w ramach projektu celowego zamawianego (PCZ 16-21) pt. „System
analizy wydarzeń wypadkowych w środowisku pracy dla potrzeb profilaktyki” dofinansowy-
wanego przez Komitet Badań Naukowych oraz Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej w latach 2001-2004. Wykonawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy
Instytut Badawczy
226
[ Pobierz całość w formacie PDF ]