ustalenie czy jest wypadek przy pracy, BHP, Orzeczenia Sądu Najwyższego [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Uchwała z dnia 29 marca 2006 r.
II PZP 14/05
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie: SN Zbigniew Hajn, SA
Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kasz-
czyszyn, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 marca 2006 r. sprawy z powództwa
Piotra S. przeciwko Elżbiecie B. o zapłatę odszkodowań, ustalenie i sprostowanie
świadectwa pracy, na skutek zagadnienia prawnego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy przekazanego postanowieniem z dnia 10
listopada 2005 r. [...]
„Czy pracownik wnoszący o ustalenie, iż konkretne zdarzenie było wypadkiem
przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. (Dz.U. z 2002 r.
Nr 199, poz. 1673 ze zm.) o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych ma interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wyto-
czeniu takiego powództwa przed sądem pracy, jeżeli został sporządzony protokół
ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zawierający ustalenie nega-
tywne, a pracownik wskazuje, iż powyższego ustalenia domaga się w celu uzyskania
świadczenia z ubezpieczenia społecznego (zasiłku chorobowego w wysokości 100 %
podstawy wymiaru) ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Powództwo o ustalenie, że konkretne zdarzenie było wypadkiem przy
pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpiecze-
niu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr
199, poz. 1673 ze zm.) jest dopuszczalne na podstawie art. 189 k.p.c.
U z a s a d n i e n i e
2
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy postanowieniem z 10 listopada 2005 r., na pod-
stawie art. 390 § 1 k.p.c., przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na-
stępujące zagadnienie prawne: „Czy pracownik wnoszący o ustalenie, iż konkretne
zdarzenie było wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 30 paździer-
nika 2002 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 199 poz. 1673 ze zm.) o ubezpieczeniu społecznym
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ma interes prawny w rozumieniu
art. 189 k.p.c. w wytoczeniu takiego powództwa przed sądem pracy, jeżeli został
sporządzony protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zawie-
rający ustalenie negatywne, a pracownik wskazuje, iż powyższego ustalenia domaga
się w celu uzyskania świadczenia z ubezpieczenia społecznego (zasiłku chorobowe-
go w wysokości 100 % podstawy wymiaru) ?”
W sprawie, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z 15 lutego 2005 r. ustalił,
że powód Piotr S. uległ w dniu 20 stycznia 2004 r. wypadkowi przy pracy, nadto roz-
strzygnął o odszkodowaniu za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia. Powód był zatrudniony jako kierowca na podstawie umowy o pracę.
Wypadek przy pracy polegał na tym, że przy rozładunku samochodu poślizgnął się
na skrzyni ładunkowej, spadł z niej i upadł na kolano, co spowodowało niezdolność
do pracy. W protokole powypadkowym zdarzenia tego nie uznano za wypadek przy
pracy. W ocenie Sądu Rejonowego zgromadzone dowody przemawiały za uznaniem
zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych. Protokół powypadkowy nie odpowiadał wymogom przewidzianym w rozporzą-
dzeniu Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresowi infor-
macji zamieszczonych w rejestrze wypadków przy pracy.
W apelacji pracodawca zaskarżył wyrok w części dotyczącej ustalenia wypad-
ku przy pracy. Zarzucił, że okoliczności i przebieg wypadku nie są wiarygodne, nie-
zależnie od braku związku z pracą. Następnie zarzucił także brak interesu prawnego
po stronie powoda w ustaleniu przez Sąd pracy wypadku przy pracy, gdy ma służyć
tylko do uzyskania zasiłku chorobowego.
W odpowiedzi na pismo Sądu Okręgowego powód wyjaśnił, że wystąpił z po-
wództwem o ustalenie wypadku przy pracy aby uzyskać prawo do wyrównania za-
siłku chorobowego do 100 %. Innych roszczeń w związku z wypadkiem nie przewi-
duje.
3
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy uznał, że w sprawie powstało zagadnienie
prawne budzące poważane wątpliwości, które sformułował w przedstawionym do
rozstrzygnięcia pytaniu prawnym. W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Rejonowy nie
wyjaśnił w sposób wyczerpujący podstawy materialnoprawnej rozstrzygnięcia. Sta-
nowią ją przepisy art. 189 k.p.c. oraz art. 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubez-
pieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Powód
dopiero po wniesieniu apelacji wyjaśnił, że interes prawny powództwa o ustalenie
wypadku przy pracy łączy z uzyskaniem prawa do zasiłku chorobowego w wysokości
100 % podstawy wymiaru. Takie stanowisko powoda uzasadnia „jeden z istotnych
elementów” zagadnienia prawnego, które wynika z odmiennych koncepcji rozumienia
„interesu prawnego” z art. 189 k.p.c., wyrażających się w „dwóch kierunkach wy-
kładni występujących w judykaturze” interesu prawnego pracownika występującego z
powództwem o ustalenie, że zdarzenie było wypadkiem przy pracy. Pierwszy z nich
pojęcie interesu prawnego ujmuje szeroko, wyraźnie eksponując jego istnienie także
w sytuacjach, gdy możliwe jest wytoczenie powództwa o świadczenie, jednak przy
niepewnym jeszcze bycie stosunku prawnego lub prawa, z którego można wywieść
roszczenie o to świadczenie. Przyjmuje również, że pracownik ma interes prawny w
uzyskaniu orzeczenia sądowego zastępującego protokół powypadkowy, jeżeli na
jego podstawie chce uzyskać świadczenia w postępowaniu przed organem rento-
wym. Takie rozumienie interesu prawnego z art. 189 k.p.c., umożliwiające poprze-
stanie na samym ustaleniu wypadku przy pracy, Sąd Okręgowy uznaje za uzasad-
nione.
Jednakże wątpliwości „co do definitywnego przesądzenia” tej kwestii wynikają
z odmiennego „kierunku orzeczniczego”, który eksponuje niedopuszczalność docho-
dzenia na podstawie art. 189 k.p.c. ustalania faktów, także prawotwórczych, jeśli ce-
lem tego powództwa jest uzyskanie dowodu, który ma być wykorzystany w postępo-
waniu o świadczenia z ubezpieczenia społecznego (uchwała Sądu Najwyższego z 21
września 2004 r., II UZP 8/04, OSNP 2005 nr 5, poz. 68 i powołane w niej orzecz-
nictwo). Taka też sytuacja występuje w sprawie, bowiem powód wyjaśnił, że ustale-
nie wypadku przy pracy jest mu potrzebne tylko do uzyskania świadczenia z ubez-
pieczenia społecznego (wyrównania zasiłku chorobowego do 100 % podstawy wy-
miaru). Za brakiem po stronie powoda interesu pranego w wytoczeniu powództwa na
podstawie art. 189 k.p.c. przemawia też fakt sporządzenia przez pracodawcę proto-
kołu powypadkowego zawierającego negatywne ustalenie wypadku przy pracy. „W
4
postępowaniu o świadczenie z ubezpieczenia społecznego Zakład Ubezpieczeń
Społecznych nie będzie mógł
a limine
odmówić wypłaty powodowi zasiłku chorobo-
wego w wysokości 100 % podstawy wymiaru z powołaniem się na brak protokołu
powypadkowego (art. 22 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu
społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych)”. W tym postępo-
waniu powód mógłby bez przeszkód wykazywać „swoje racje o wyższy zasiłek cho-
robowy”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Trzy kwestie składają się na odpowiedź na postawione pytanie.
Pierwsza, która nie budzi zasadniczych wątpliwości proceduralnych, to stwier-
dzenie, takie jak w uchwale Sądu Najwyższego z 21 września 2004 r., II UZP 8/04
(OSNP 2005 nr 5, poz. 68), że organ rentowy rozpoznający wniosek o świadczenia z
tytułu wypadku przy pracy nie jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym w
sprawie z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy o ustalenie lub zmianę
protokołu powypadkowego w zakresie uznania zdarzenia za wypadek przy pracy (art.
365 § 1 k.p.c.); oraz że wyrok taki nie ma powagi rzeczy osądzonej w sprawie toczą-
cej się na skutek odwołania od decyzji organu rentowego (art. 366 k.p.c.). Podobne
stanowisko wyraża także wyrok Sądu Najwyższego z 15 lipca 1998 r., II UKN 129/98
(OSNAPiUS 1999 nr 13, poz. 437), w którym stwierdzono, że wyrok wydany przeciw-
ko pracodawcy, ustalający że zdarzenie było wypadkiem przy pracy nie ma powagi
rzeczy osądzonej w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o rentę
wypadkową (art. 366 k.p.c.).
Brak związania organu rentowego wyrokiem sądu pracy ustalającym wypadek
przy pracy sam w sobie nie wyklucza powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. o
ustalenie wypadku przy pracy. W pytaniu prawnym Sąd Okręgowy niezasadnie zbyt
duże znaczenie nadał tej części argumentacji prawnej zawartej w uchwale z 21
września 2004 r., II UZP 8/04, która przyjmuje niedopuszczalność dochodzenia w
trybie art. 189 k.p.c. ustalania faktów, także prawotwórczych, jeśli celem powództwa
jest uzyskanie dowodu, który ma być wykorzystany w postępowaniu o świadczenia z
ubezpieczenia społecznego. Z powołanych bowiem w tej uchwale orzeczeń żadne
nie dotyczy sprawy, w której by oddalono powództwo o ustalenie wypadku przy
5
pracy, z tej przyczyny, że poszkodowany pracownik mógł dochodzić świadczeń z
ubezpieczenia społecznego, w tym wypadkowego.
Zagadnienie to wymaga odrębnej, dalszej analizy, w związku z istotą samego
pytania prawnego. Sprowadza się ono w pierwszej kolejności do problemu, czy w
ogóle dopuszczalne jest samoistne powództwo o ustalenie wypadku przy pracy na
podstawie art. 189 k.p.c., bez dalszych uwarunkowań. Odpowiedź jest twierdząca i
ma oparcie w dotychczasowym orzecznictwie. Linia orzecznicza składa się z różnych
orzeczeń, w których z pewnymi zastrzeżeniami lub w ogóle bez zastrzeżeń przyjmuje
się dopuszczalność poprzestania na samym powództwie o ustalenie wypadku przy
pracy. I tak w uchwale Sądu Najwyższego z 11 maja 1994 r., II PZP 1/94
(OSNAPiUS 1994 nr 6, poz. 96) stwierdzono, że pracownikowi, który nie dochodzi
roszczeń odszkodowawczych bądź rentowych na podstawie ustawy z dnia 12
czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), ale ma interes prawny
w ustaleniu, że określone zdarzenie było wypadkiem przy pracy lub zaistniało w oko-
licznościach nie pozbawiających go roszczeń z tejże ustawy - a ustalenia te decydują
o jego prawach i związanych z nimi ewentualnie w przyszłości roszczeniach - przy-
sługuje prawo wystąpienia z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu po-
wypadkowego na podstawie art. 189 k.p.c. Taki pogląd został podtrzymany w wyro-
kach: z 14 marca 2001 r., II UKN 272/00 (OSNAPiUS 2002 nr 21, poz. 531) i z 28
marca 2001 r., II UKN 295/00, OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 576). Jednakże jest rów-
nież przedstawione stanowisko, które nie stawia takich warunków dla powództwa o
ustalenie wypadku przy pracy. Przyjmuje samodzielną dopuszczalność powództwa o
ustalenie lub sprostowanie treści protokołu powypadkowego na podstawie art. 189
k.p.c. (por. postanowienie z 27 stycznia 1998 r., II UKN 471/97, OSNAPiUS 1999 nr
2, poz. 75; wyrok z 21 czerwca 2001 r., II UKN 425/00, OSNP 2003 nr 6, poz. 157).
Zostało ono uznane za aktualne także, po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24
kwietnia 2002 r., P. 5/01, stwierdzającym niekonstytucyjność art. 32 ust. 1 pkt 1 i pkt
2 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i cho-
rób zawodowych oraz po wprowadzeniu nową ustawą z dnia 30 października 2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa wypadkowa) szer-
szej odpowiedzialności z ubezpieczenia społecznego (wypadkowego) za skutki wy-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]