ustawy ubezpieczenia, Studia - Administracja Samorządowa, Ubezpieczenia [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dz.U.07.11.74
2010.01.01
zm.
Dz.U.2008.237.1656
art. 45
zm.
Dz.U.2009.71.609
art. 1
zm.
Dz.U.2009.161.1278
art. 6
USTAWA
z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych
(tekst jednolity)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
Ubezpieczenia społeczne obejmują:
1) ubezpieczenie emerytalne;
2) ubezpieczenia rentowe;
3) ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej "ubezpieczeniem chorobowym";
4) ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej "ubezpieczeniem
wypadkowym".
Art. 2.
1. Ustawa określa:
1) zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym;
2) zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz podstaw ich wymiaru;
3) zasady, tryb i terminy:
a) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,
b) prowadzenia ewidencji ubezpieczonych i płatników składek,
c) rozliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i
wypadkowego,
d) opłacania składek na ubezpieczenia społeczne;
4) zasady prowadzenia kont ubezpieczonych oraz kont płatników składek;
5) zasady działania Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej "FUS";
6) organizację, zasady działania i finansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej
"Zakładem";
7) zasady działania Funduszu Rezerwy Demograficznej, zwanego dalej "FRD", oraz zasady
zarządzania tym funduszem;
8) zasady kontroli wykonywania zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
2. Rodzaje świadczeń z ubezpieczeń społecznych, warunki nabywania prawa do nich oraz zasady i
tryb ich przyznawania określają odrębne przepisy.
3. Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo.
Art. 2a.
1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na
płeć, stan cywilny, stan rodzinny.
2. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności:
1) warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych;
2) obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne;
3) obliczania wysokości świadczeń;
4) okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.
3. Ubezpieczony, który uważa, że nie zastosowano wobec niego zasady równego traktowania, ma
prawo dochodzić roszczeń z tytułu ubezpieczeń z ubezpieczenia społecznego przed sądem. Przepis art.
83 stosuje się odpowiednio.
1
Art. 3.
1. Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
2) otwarte fundusze emerytalne, określone w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych;
3) zakłady emerytalne, określone w przepisach o zakładach emerytalnych;
4) płatnicy składek.
2. Za wykonywanie zadań związanych z ustalaniem prawa do świadczeń i ich wysokości oraz
wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego płatnicy składek mają prawo do wynagrodzenia.
Wynagrodzenia płatników składek określa się jako procent kwoty tych świadczeń. Wysokość stopy
procentowej oraz tryb rozliczenia tego wynagrodzenia określi, w drodze rozporządzenia, minister właściwy
do spraw zabezpieczenia społecznego. Pozostałe zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych płatnicy
składek są zobowiązani wykonywać nieodpłatnie.
3. Zakres zadań z ubezpieczeń społecznych wykonywanych przez otwarte fundusze emerytalne i
zakłady emerytalne określają przepisy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz o
zakładach emerytalnych.
Art. 4.
Użyte w ustawie określenia oznaczają:
1) ubezpieczeni - osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których
mowa w art. 1;
2) płatnik składek:
a) pracodawca - w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka
organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym
uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi, w tym z tytułu przebywania na
urlopie wychowawczym albo pobierania zasiłku macierzyńskiego, z wyłączeniem osób, którym
zasiłek macierzyński wypłaca Zakład,
b) jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia przysługujące w
okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na
przekwalifikowanie - w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w
okresie urlopu, osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania
zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia oraz osób pobierających wynagrodzenie
przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze
stypendium na przekwalifikowanie,
c) podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary
pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do osób, które ją wykonują,
na podstawie skierowania do pracy, lub podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania
zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłek wypłaca ten podmiot,
d) ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne,
e) Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów do Parlamentu Europejskiego, o których mowa
w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego
wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 187, poz. 1925, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 oraz
z 2009 r. Nr 111, poz. 918), oraz Kancelaria Senatu w stosunku do senatorów,
f) duchowny niebędący członkiem zakonu albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru w
stosunku do członków swych zakonów lub, za zgodą Zakładu, inna zwierzchnia instytucja
diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych objętych tą zgodą,
g) jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej - w stosunku do żołnierzy
niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę
kandydacką,
h) (uchylona),
i) (uchylona),
j) (uchylona),
k) ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia w związku z
koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym
członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
l) (uchylona),
ł) powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub
stypendium,
2
ł
1
) centrum integracji społecznej - w stosunku do osób pobierających świadczenie integracyjne,
ł
2
) powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających stypendium na podstawie przepisów
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i
niepozostających w zatrudnieniu,
m) Zakład - w stosunku do osób podlegających ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania
zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jeżeli zasiłki te
wypłaca Zakład,
n) podmiot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do osób pobierających te stypendia,
o) minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz dyrektor izby celnej - w stosunku do
funkcjonariuszy celnych,
p) Krajowa Szkoła Administracji Publicznej - w stosunku do słuchaczy pobierających stypendium,
r) osoba prowadząca pozarolniczą działalność - w stosunku do osób współpracujących przy
prowadzeniu tej działalności,
s) Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - w stosunku do osób,
których świadczenia pracownicze finansowane są ze środków Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych, jeżeli świadczenia te wypłacane są przez to Biuro,
t) jednostka obsługi ekonomiczno-administracyjnej utworzona przez jednostkę samorządu
terytorialnego - jeżeli rozlicza i opłaca składki za ubezpieczonych wykonujących pracę w
podlegających jej szkołach, przedszkolach i innych jednostkach organizacyjnych systemu oświaty,
u) podmiot, w którym jest pełniona służba - w odniesieniu do żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy
oddelegowanych do pełnienia w nim służby, jeżeli podmiot ten wypłaca im uposażenie,
w) wójt, burmistrz lub prezydent miasta - w stosunku do osób otrzymujących świadczenie
pielęgnacyjne, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,
z) podmiot, który wypłaca świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia - w stosunku do osób,
którym wypłaca to świadczenie,
za) inne niż powiatowe urzędy pracy podmioty kierujące - w stosunku do osób pobierających
stypendium w okresie szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego - którymi są:
– jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, z wyjątkiem wojewódzkich i
powiatowych urzędów pracy,
– Ochotnicze Hufce Pracy,
– agencje zatrudnienia,
– instytucje szkoleniowe,
– instytucje dialogu społecznego,
– instytucje partnerstwa lokalnego,
– organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwoju zasobów ludzkich i przeciwdziałania
bezrobociu,
– jednostki naukowe,
– organizacje pracodawców,
– związki zawodowe,
– ośrodki doradztwa rolniczego,
– ośrodki poradnictwa zawodowego i psychologicznego
– korzystające z publicznych środków wspólnotowych i publicznych środków krajowych na
podstawie umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji, o których mowa w przepisach ustawy
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206, z późn.
zm.
1)
) albo ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. Nr
227, poz. 1658 oraz z 2007 r. Nr 140, poz. 984);
3) składki - składki na ubezpieczenia społeczne osób wymienionych w pkt 1;
4) zasiłki - zasiłki i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego oraz ubezpieczenia
wypadkowego;
5) deklaracja rozliczeniowa - zestawienie informacji o należnych składkach na fundusze, na które
składki pobiera Zakład, kwot rozliczanych w ciężar składek oraz kwot należnych do zapłaty;
6) imienny raport miesięczny - informacje o osobie podlegającej ubezpieczeniom społecznym
przedkładane Zakładowi przez płatnika składek za dany miesiąc kalendarzowy;
7) konto ubezpieczonego - konto, na którym ewidencjonowane są składki oraz informacje dotyczące
przebiegu ubezpieczeń społecznych danego ubezpieczonego;
8) konto płatnika - konto, na którym ewidencjonowana jest kwota zobowiązań z tytułu składek oraz
3
innych składek danego płatnika zbieranych przez Zakład, kwoty zapłaconych składek, stan rozliczeń
oraz inne informacje dotyczące płatnika składek;
9) przychód - przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu:
zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub
senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego
aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium
wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej
działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy;
10) przychód z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych -
przychody z tytułu pracy w spółdzielni i z tytułu wytwarzania na jej rzecz produktów rolnych;
11) otwarty fundusz emerytalny - fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród funduszy
emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
12) zakład emerytalny - wybrany przez ubezpieczonego zakład emerytalny, wypłacający emeryturę
dożywotnią, działający na podstawie przepisów o zakładach emerytalnych;
12a) okresowa emerytura kapitałowa - świadczenie pieniężne określone w ustawie z dnia 21 listopada
2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507);
12b) dożywotnia emerytura kapitałowa - świadczenie pieniężne określone w ustawie z dnia 21 listopada
2008 r. o emeryturach kapitałowych;
13) międzybankowy system elektroniczny - system ELIXIR w Krajowej Izbie Rozliczeniowej S.A.;
14) (uchylony);
15) numer NIP - numer identyfikacji podatkowej nadany przez urząd skarbowy;
16) rachunek bankowy - rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-
kredytowej przedsiębiorcy będącego jej członkiem.
Art. 5.
1. Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń
społecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.
2. Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych,
których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w
obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub
instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Rozdział 2
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
Art. 6.
1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8
i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów;
2) osobami wykonującymi pracę nakładczą;
3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej
"członkami spółdzielni";
4) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące
zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem
ust. 4;
5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;
6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego, o
których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu
Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej, zwanymi dalej "posłami i senatorami";
7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, zwanymi dalej "stypendystami sportowymi";
7a) pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania
kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie
odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane
4
przez powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej "bezrobotnymi";
9a) osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania
zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty
kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe dorosłych, zwanymi dalej "osobami
pobierającymi stypendium";
9b) osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu;
10) duchownymi;
11) żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy
pełniących służbę kandydacką;
12) osobami odbywającymi służbę zastępczą;
13) (uchylony);
14) (uchylony);
15) (uchylony);
16) (uchylony);
17) (uchylony);
18) (uchylony);
18a) funkcjonariuszami Służby Celnej;
18b) (uchylony);
19) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo
zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
20) osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami
pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania
nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie
korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na
przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;
21) osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.
2. Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób rezygnujących z zatrudnienia
w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko
chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, za które
ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę, regulują przepisy o pomocy społecznej.
2a. Za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne wójt, burmistrz lub prezydent miasta opłaca
składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy odpowiadającej wysokości świadczenia
pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych przez okres
niezbędny do uzyskania okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio 20-letniego
przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę, jednak nie dłużej niż przez 20 lat.
2b. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, jeżeli podlega ona obowiązkowi ubezpieczenia
społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy lub na podstawie odrębnych przepisów.
2c. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta, jeżeli przyznał osobie świadczenie pielęgnacyjne, może
wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o udzielenie informacji o przebiegu ubezpieczenia oraz za
jaki okres za tę osobę powinien opłacać składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
3. (uchylony).
3a. (uchylony).
4. Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i
rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub
studentami, do ukończenia 26 lat.
5. (uchylony).
6. (uchylony).
Art. 7.
Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:
1) małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach
konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych
misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą;
2) osobom, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do
przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]