urlop na żądanie, BHP, Orzeczenia Sądu Najwyższego [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wyrok z dnia 16 września 2008 r.
II PK 26/08
Rozpoczęcie urlopu „na żądanie” (art. 167
2
k.p.) przed udzieleniem go
przez pracodawcę może być uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w
pracy, będącą ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowni-
czych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca), Sędzio-
wie SN: Beata Gudowska, Zbigniew Hajn.
Sąd Najwyższy¸ po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 wrześ-
nia 2008 r. sprawy z powództwa Mariana C. przeciwko Wytwórni Uszczelek „M.”
Spółce z o.o. w G. o odszkodowanie, nagrodę jubileuszową, na skutek skargi kasa-
cyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 18 września 2007 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Gdańsku wyrokiem z dnia 26 lutego 2007 r. zasądził od pozwanej Wytwórni Uszcze-
lek „M.” Spółki z o.o. w G. na rzecz powoda Mariana C. kwotę 9.495,39 zł tytułem
odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę (pkt I), od-
dalił powództwo w zakresie żądania zasądzenia odszkodowania za rozwiązanie
umowy o pracę bez wypowiedzenia i nagrody jubileuszowej (pkt II), umorzył postę-
powanie w zakresie cofniętego żądania odnośnie do wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy (pkt III).
Powyższe rozstrzygnięcie zostało poprzedzone ustaleniami, z których wyni-
kało, że Marian C. był zatrudniony w pozwanej Spółce od dnia 22 sierpnia 1994 r.,
ostatnio jako główny specjalista do spraw wytwarzania, pełniąc równocześnie funkcję
prokurenta Spółki. W dniu 14 lutego 2006 r. pracodawca doręczył powodowi oświad-
2
czenie o wypowiedzeniu umowy o pracę ze skutkiem na dzień 31 maja 2006 r.,
wskazując jako przyczynę utratę zaufania spowodowaną, między innymi, brakiem
wykonywania właściwego nadzoru nad III Obszarem Funkcjonowania - Wytwarzanie,
a także brak umiejętności organizacyjnych i kierowniczych niezbędnych do zajmo-
wania stanowiska. W tym samym dniu prezes zarządu Spółki wezwał powoda do
stawienia się celem rozliczenia z pozwaną. Powód nie wykonał tego polecenia. Pi-
smem z dnia 16 lutego 2006 r. pozwana udzieliła powodowi zaległego urlopu wypo-
czynkowego w okresie od 15 lutego do 15 marca 2006 r. W dniu 24 lutego 2006 r.
odwołano powoda z urlopu celem protokolarnego przekazania prowadzonych przez
niego spraw, zwrotu pisma udzielającego prokurę i przekazania służbowego telefonu
komórkowego. W wyznaczonym dniu powód stawił się w zakładzie pracy około godz.
7
15
i przekazał telefon służbowy pracownikowi Spółki Waldemarowi D. Nie dokonał
protokolarnego przekazania spraw, natomiast złożył Alinie S., zajmującej się spra-
wami kadrowymi Spółki, wniosek o urlop „na żądanie” i o godzinie 8
20
opuścił teren
zakładu, bez uzyskania zgody prezesa, nie informując, iż stawi się innego dnia celem
realizacji polecenia przełożonego. Pismem z dnia 21 marca 2006 r., doręczonym w
dniu 22 marca 2006 r., pracodawca rozwiązał z powodem umowę o pracę bez za-
chowania okresu wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków pra-
cowniczych, polegającego na samowolnym udzieleniu sobie samemu urlopu „na
żądanie” i w konsekwencji samowolnym opuszczeniu stanowiska pracy oraz niewy-
konaniu polecenia protokolarnego przekazania spraw. Sąd pierwszej instancji ustalił
ponadto, iż dniu 14 lutego 2006 r. powód wskazał podległym sobie pracownikom,
gdzie znajdują się posiadane przez niego dokumenty dotyczące firmy i przekazał
klucz do swojego pokoju. Natomiast protokolarnego przekazania prowadzonych
przez siebie spraw zatrudnionemu na jego miejsce pracownikowi dokonał dopiero w
dniu 7 marca 2006 r. W dniu 15 maja 2006 r. powód nabyłby prawo do nagrody jubi-
leuszowej za 40 lat pracy.
Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 30 § 4 k.p. na pracodawcy wypowia-
dającemu pracownikowi umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony lub rozwiązu-
jącemu umowę o pracę bez wypowiedzenia spoczywa obowiązek wskazania przy-
czyny uzasadniającej taką decyzję. Przyczyna podana przez pracodawcę powinna
być konkretna i rzeczywista (prawdziwa). Zdaniem Sądu pierwszej instancji, przy-
czyna wypowiedzenia umowy o pracę powodowi sformułowana została w sposób
nazbyt ogólny. Brak konkretności zarzutów uniemożliwia zaś sądową ocenę ich traf-
3
ności i w konsekwencji prowadzi do uznania wypowiedzenia za niezgodne z prawem,
co uzasadnia roszczenie powoda o zasądzenie na jego rzecz odszkodowania na
podstawie art. 45 k.p. w związku z art. 47
1
k.p.
Odnosząc się natomiast do wskazanej przez pozwaną przyczyny rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia, Sąd Rejonowy wskazał, iż okoliczności fak-
tyczne tej sprawy przemawiają za uznaniem, iż doszło do udzielenia przez powoda
sobie samemu urlopu „na żądanie”, a w konsekwencji samowolnego opuszczenia
przez niego miejsca pracy w dniu 24 lutego 2006 r. W ocenie Sądu, pracownik nie
może sam decydować o rozpoczęciu korzystania z urlopu „na żądanie”. Kompetencje
do udzielenia takiego urlopu przysługują bowiem wyłącznie pracodawcy. Powód, ko-
rzystając z urlopu „na żądanie”, bez uzyskania w tym przedmiocie uprzedniej decyzji
pracodawcy, naruszył więc art. 167
2
k.p., czego skutkiem jest konieczność stwier-
dzenia samowolnego opuszczenia przez niego stanowiska pracy. Zdaniem Sądu
Rejonowego, dla oceny zasadności rozwiązania z powodem umowy o pracę w trybie
art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nie bez znaczenia jest też przyczyna, dla której powód został
wezwany do zakładu pracy w dniu 24 lutego 2006 r., tj. przede wszystkim protoko-
larne rozliczenie się z prowadzonych przez niego spraw. Powód całkowicie zignoro-
wał to zobowiązanie, nie wykonał polecenia bez żadnego uzasadnienia, wykazując
tym lekceważący stosunek do przełożonego. Decyzję pracodawcy o rozwiązaniu z
powodem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Sąd Rejonowy uznał zatem
za zgodną z prawem i oddalił powództwo o zasądzenie odszkodowania z tego tytułu.
Za niezasadne Sąd Rejonowy uznał również żądanie powoda dotyczące za-
sądzenia na jego rzecz kwoty 8.460 zł tytułem nagrody jubileuszowej, do której
prawo nabyłby w dnu 15 maja 2006 r. Powołując się na § 7 ust. 1 zarządzenia Mini-
stra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów
pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obli-
czania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358), Sąd wskazał, że pracownik nabywa
prawo do nagrody jubileuszowej w zakładzie pracy zatrudniającym go w dniu upływu
okresu uprawniającego do nagrody. Skoro zaś powód w dniu, w którym nabyłby
prawo do przedmiotowej nagrody, nie był już pracownikiem pozwanego, jego żądanie
nie mogło być uwzględnione.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Gdańsku z siedzibą w Gdyni, rozpoznając apela-
cję powoda w zakresie oddalającym powództwo, wyrokiem z dnia 18 września 2007
r. oddalił ją, uznając, że zarzuty skarżącego w znacznej mierze nie znajdują uzasad-
4
nienia, a zaskarżony wyrok ostatecznie odpowiada prawu. Sąd drugiej instancji w
pierwszej kolejności uznał, że Sąd Rejonowy sprzecznie z zebranym w sprawie ma-
teriałem dowodowym nadał walor wiarygodności pierwszej części zeznań świadka
Aliny S., w której zeznała ona, że prezes pozwanej odmówił udzielenia powodowi
urlopu „na żądanie” i zeznania te uczynił podstawą dalszych ustaleń stanu faktycz-
nego, mimo braku spójności tych zeznań, a także ich sprzeczności z zeznaniami
świadka Włodzimierza B., prezesa zarządu, który w sposób jednoznaczny i stanow-
czy oświadczył, że Alina S. nie przyszła do niego z wnioskiem urlopowym powoda.
Zdaniem Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci zeznań
świadka Włodzimierza B. oraz zeznań powoda słuchanego w charakterze strony
bezsprzecznie wynika, że powód wniosek urlopowy złożył kadrowej Alinie S. Tym
samym, według Sądu odwoławczego, nie ma wystarczającego uzasadnienia ocena
Sądu pierwszej instancji przyjmująca samowolne udzielenie samemu sobie przez
powoda urlopu „na żądanie”.
Sąd drugiej instancji uznał jednak rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego za prawi-
dłowe, wskazując, że ocena zachowania powoda nie może być oderwana od przy-
czyny, dla której został on odwołany z urlopu wypoczynkowego w okresie wypowie-
dzenia i wezwany do zakładu pracy w dniu 24 lutego 2006 r. W tym zakresie Sąd
odwoławczy przychylił się do oceny Sądu pierwszej instancji, podnosząc, że wystą-
pienie z wnioskiem o udzielenie urlopu „na żądanie” w dniu wyznaczonym przez pra-
codawcę na formalne przekazanie dotychczasowych obowiązków winno być trakto-
wane jako nadużycie prawa podmiotowego przez powoda. Zdaniem Sądu, skoro na
podstawie art. 167 § 1 k.p. pracodawca może odwołać pracownika z urlopu z powo-
du wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności, może także w razie zaistnienia takich
okoliczności sprzeciwić się wykorzystaniu urlopu „na żądanie”. Zachowanie apelują-
cego może być w związku z tym traktowane w kategoriach odmowy wykonania pole-
cenia i w konsekwencji przesądzać o uznaniu żądania udzielenia urlopu za naduży-
cie prawa podmiotowego.
Sąd Okręgowy zaakceptował stanowisko Sądu pierwszej instancji, że powód
dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, a w
szczególności obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Sąd drugiej instancji zwró-
cił uwagę, że poza sporem pozostaje fakt, iż pozwany pracodawca zobowiązał po-
woda do protokolarnego przekazania spraw, zwrotu dokumentu o udzieleniu prokury
oraz służbowego telefonu komórkowego. Powód zaś, wbrew ciążącym na nim z
5
mocy prawa obowiązkom, nie wykonał w pełni wydanego mu polecenia służbowego i
nie rozliczył się z dokumentacji oraz prowadzonych przez siebie spraw, odmawiając
tym samym wykonania poleceń pracodawcy wydanych w granicach art. 100 § 1 k.p.
Do powoda jako pracownika nie należała ocena zasadności takich poleceń, a jego
zachowanie winno być ocenione nie tylko jako brak lojalności wobec pracodawcy,
lecz nawet jako akt nieskrywanej niesubordynacji. Sąd Okręgowy doszedł więc do
przekonania, że rozwiązanie z powodem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1
k.p. było uzasadnione, a zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo o od-
szkodowanie odpowiada prawu. Sąd drugiej instancji nie znalazł też podstaw do
uwzględnienia apelacji w części dotyczącej nagrody jubileuszowej, wskazując, że jak
trafnie przyjął Sąd Rejonowy, powód w dniu, w którym nabyłby prawo do nagrody
jubileuszowej, nie był już pracownikiem pozwanej, zatem prawo do tego świadczenia
mu nie przysługuje.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł powód, zarzucając
naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
i art. 100 § 2 pkt 2 k.p. oraz błędną wykładnię przepisu art. 167
2
k.p. i wnosząc o
uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego Gdańsk - Południe w Gdańsku i przekazanie sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że mając na uwadze przepis art. 167
2
k.p.
samodzielnie, a także w korelacji z § 25 ust. 2 regulaminu pracy obowiązującego u
pozwanej, Sąd błędnie przyjął, iż powód, zgłaszając w dniu 24 lutego 2006 r. osobie
prowadzącej u pozwanej sprawy kadrowe żądanie udzielenia urlopu w trybie art.
167
2
k.p., nie uzyskał zgody na skorzystanie z tego prawa i samowolnie, przed pod-
jęciem w tym zakresie decyzji przez nieobecnego wówczas w zakładzie pracy preze-
sa zarządu, opuścił stanowisko pracy. Zdaniem skarżącego, powód zażądał udziele-
nia urlopu zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, składając wniosek
urlopowy kadrowej Spółki, która była uprawniona do przyjmowania tych oświadczeń
pod nieobecność prezesa zarządu i oddalił się z miejsca pracy dopiero, gdy Alina S.
wniosek powoda przyjęła i go zaakceptowała. Tym samym, zdaniem skarżącego, nie
można zachowaniu powoda przypisać nadużycia prawa podmiotowego, a zatem po
stronie powoda nie doszło do nawet lekkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych, czego skutkiem jest brak podstaw do rozwiązania umowy o pracę w
dniu 22 marca 2006 r. z jego winy. Skarżący wskazał nadto, że dokumentację zawie-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]