vademecum, Technik górnictwa podziemnego, Górnictwo [ Pobierz całość w formacie PDF ]
VADEMECUM SZTYGARSKIE
Ruch zakładu górniczego może się odbywać tylko pod kierownictwem i dozorem osób posia-
dających odpowiednie kwalifikacje, które stwierdza właściwy organ nadzoru górniczego.
Osoba dozoru ruchu - sztygar
(dawniej
górmistrz
; niem.
steiger
; ang.
foreman
; fran.
porion
)
Osoba dozoru ruchu - sztygar - powinna przestrzegać ustalonego dla niej i zatwierdzonego
przez kierownika ruchu zakładu górniczego (zg) zakresu czynności, określającego jej obo-
wiązki, uprawnienia i zakres odpowiedzialności. Zakres czynności i obowiązków opraco-
wywany jest dla każdej osoby kierownictwa i dozoru ruchu w zależności od warunków
technicznych, górniczych, geologicznych i organizacyjnych istniejących w zakładzie górni-
czym. Osoby dozoru ruchu oraz inne osoby kierujące zespołami pracowników powinny or-
ganizować i prowadzić pracę, w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracowników, za-
kładu górniczego i środowiska, a także informować podległych im pracowników o przepi-
sach i zasadach bezpiecznego wykonywania pracy na każdym spośród stanowisk. Sztygar
skupia się głównie na sprawowaniu nadzoru technicznego, ale nie powinien zapominać
również o przypisanych sobie funkcjach administracyjnych. Sztygar, jako jeden z najbar-
dziej doświadczonych pracowników kopalni udziela porad i doraźnej pomocy poszczegól-
nym podwładnym, podejmuje decyzje w sytuacjach obarczonych szczególnym ryzykiem
zawodowym, decyduje o zawieszeniu lub wznowieniu prac w podległym sobie rejonie. Za-
kres prac prze- widzianych na dany dzień do wykonania, przez podległych pracowników,
ustalany jest przez sztygara na porannej odprawie odbywającej się z udziałem wszystkich
jego podwładnych, czyli tzw.
ferezunku
.
Sztygar zmianowy oddziału górniczego to osoba na stanowisku kierowniczym, W trakcie
zmiany jest on odpowiedzialny za osoby przebywające pod ziemią w rejonie oddziału gór-
niczego oraz stanowiska pracy podwładnych osób. Do obowiązków sztygara zmianowego
należy również kontrola oraz nadzór techniczny stanowisk pracy podwładnych, a także we-
ryfikacja stanu bezpieczeństwa na oddziale.
W celu prawidłowego przeprowadzania zaplanowanych działań sztygar musi zadbać o
bezpieczeństwo pracy zarówno swoje, jak i innych osób znajdujących się w rejonie oddzia-
łu, w którym zarządza i kieruje pracą na danej zmianie. Dlatego też musi na bieżąco kon-
trolować różnorodne warunki, które są ściśle określone przez przepisy Prawa Geologiczne-
go i Górniczego oraz innych przepisów wydanych na jego podstawie, aby istniała możli-
wość bezpiecznego wykonywania pracy. W wykonywaniu obowiązków osoby dozoru ruchu
- sztygara - niezbędne jest posiadanie zdolności (zmysłu) organizacyjnych, które są nie-
odzownym czynnikiem warunkującym powodzenie wykonania zaplanowanych prac w nad-
zorowanym rejonie.
Osoba dozoru powinna:
Czytać ze zrozumieniem in-
formacje przedstawione w
formie opisów, instrukcji, ry-
sunków, szkiców, wykresów,
dokumentacji technicznych i
technologicznych, a w
szczególności:
a)
informacje przedstawione w formie rysunków będących częścią
dokumentacji technicznej, np.: rodzaj obudowy z rysunku za-
mieszczonego w książce obudowy, wysokość tamy wentylacyjnej
z rysunku zamieszczonego w planie ruchu,
b)
informacje przedstawione w formie schematów będących częścią
dokumentacji technicznej, np.: informacje o prądach powietrza
ze schematu wentylacyjnego oddziału wydobywczego,
5
 - hałas,
- zapylenie,
- zagrożenie metanowe,
- drgania,
- oceniać prawdopodobieństwo ich występowania oraz ewentualne
skutki jakie mogą nieść ze sobą w stosunku do ludzi lub sprzętu,
- szacować poziom ryzyka zawodowego i określać sposoby redukcji
tego ryzyka, np.: poprzez intensywność przewietrzania,
- usuwanie pyłu lub opylanie,
- ograniczenie czasu ekspozycji,
- stosowanie środków ochrony osobistej
.
Identyfikować występujące za-
grożenia na stanowisku pracy,
np.:
-
wstrzymać pracę na zagrożonych stanowiskach pracy.
-
wycofać zagrożonych ludzi do określonych przez dyspozytora
miejsc lub miejsc przez siebie określonych tj. poza strefę zagroże-
nia i natychmiastowe powiadomienie o tym dyspozytora ruchu
zakładu.
-
podać dyspozytorowi ilość wycofanych ludzi z rejonu zagrożone-
go, stan wycofanej załogi.
-
dokonać oceny stanu zagrożenia oraz zastosować wszelkie środki
mające na celu likwidację tego zagrożenia lub minimalizację jego
skutków.
-
przekazać dokładną informację o stanie zagrożenia oraz podjętych
działaniach osobie kierującej akcją ratowniczą
(dyspozytor faza
początkowa, kierownik akcji ratowniczej po przejęciu kierownic-
twa akcji).
-
wykonywać polecenia wydawane przez osobę kierującą akcją ra-
towniczą.
-
dopilnowanie zabezpieczenia dojść do strefy zagrożenia w miej-
scach wyznaczonych przez osobę kierująca akcją ratowniczą.
- po przybyciu na miejsce ratowników zorganizować akcję ratowni-
czą wg poleceń osoby kierującej akcją ratowniczą.
Osoba organizująca akcję ratowniczą w jej początkowej fazie, do
czasu przybycia osób dozoru uprawnionych do pełnienia funkcji
kierownika akcji na dole i kierownika bazy ratowniczej może
otrzymać polecenie, od osoby kierującej akcją ratowniczą, zor-
ganizowania bazy ratowniczej i rozpoczęcia prac ratowniczych
wykonywanych przez z
astępy ratownicze.
Po otrzymaniu informacji o
zagrożeniu podjąć działania:
a)
w górnych wnękach ścianowych,
b)
w wyrobiskach korytarzowych o wzniosie
powyżej
10°
,
c)
przy wywoływaniu zawału stropu za po-
mocą MW metanowych i metanowych
specjalnych,
- gdy zawartość metanu przekroczy
1%
w wyrobiskach,
- przy wywoływaniu zawału stropu MW węglowymi i skalnymi,
- w strefach zaburzeń geologicznych w wyrobiskach eksploatacyj-
nych,
- przy rozsadzaniu luźnych brył MW odpalanym w otworach strza-
łowych,
- przy użyciu ładunków wolno przyłożonych,
- przy usuwaniu niewypałów,
- przed maszynami urabiającymi,
- gdy zawartość meta-
nu przekracza
0,5%
:
Powinna być obecna przy
wykonywaniu robót strzało-
wych:
9
Zawartość metanu w powietrzu kopalnianym
do 1 %
- na wylocie z rejonowych prądów powietrza,
do 0,75 %
- w szybie wydechowym,
do 1,5 %
- przy stosowaniu metanometrii automatycznej na wylocie z rejonowych prądów.
Miejsca kontroli metanu
- pod stropem wyrobiska,
- nad obudową wyrobiska,
- w miejscach możliwych wypływów lub gromadzenia się metanu.
Zawartość metanu w po-
wietrzu kontroluje się,
przeprowadzając pomiary:
Zabudowa c
z
ujników metanomierzy
- w wyrobisku przyścianowym - w odległości nieprze-
kraczającej
10 m
od wylotu ze ściany, jeżeli na wy-
locie nie łączą się prądy powietrza,
Czujniki metanomierzy kontrolujące za-
wartość metanu w prądzie powietrza
wypływającego ze ściany zabudowuje się
pod stropem:
- w ścianie, w odległości
2 m
od wyrobiska przyścia-
nowego, jeżeli na wylocie łączą się prądy powietrza.
-
w odległości nie większej niż
10 m
od czoła przodka,
w miejscu stwierdzanych największych zawartości
metanu.
Przy przewietrzaniu przodka lutniociągiem
tłoczącym - w wyrobiskach dłuższych niż
15 m:
Przy przewietrzaniu przodka lutniocią-
giem ssącym między wlotem do lutni
ssącej a czołem przodka - w wyrobiskach
dłuższych niż
15 m:
- w odległości nie większej niż
6 m
od czoła przodka.
Wyrobiska przewietrzane opływowym
prądem powietrza - o długości większej
niż
25 m:
- w odległości od
10 m
do
15 m
od skrzyżowania,
- co najmniej
10 m
poniżej zrębu szybu lub poziomu
przy wentylacji tłoczącej,
- przy wentylacji ssącej w lutniociągu przed wentyla-
torem,
- pod pomostem roboczym.
W szybach (szybikach):
- w którym prowadzone są roboty wybierkowe, do-
konują czujniki metanomierza rejestrującego pod
stropem wyrobiska w prądzie wylotowym ze ściany
lub zespołu ścian między wylotem ostatniej ściany a
skrzyżowaniem z innym, czynnym wentylacyjnie wy-
robiskiem.
Pomiar zawartości metanu w rejonie
wentylacyjnym;
- wykonuje się w prądzie wylotowym całkowitym, co
najmniej
10 m
poniżej kanału wentylatora główne-
go lub co najmniej
10 m
powyżej najwyższego wlotu
powietrza wypływającego z wyrobisk do szybu.
Pomiar zawartości metanu w szybie
wentylacyjnym;
14
 Pierwotne objawy
tąpnięcia:
- są nimi: kruszenie i wyrzucanie skał do wyrobiska, drgania górotworu,
zjawiska akustyczne, zeszczelinowanie górotworu wokół wyrobiska.
Drugorzędne objawy
tąpnięcia
- są nimi: uszkodzenie - zniszczenie obudowy, gwałtowne zaciskanie
wyrobiska.
- objawami tymi są: zawał wyrobiska, zapylenie wyrobiska, stężenie i po-
dmuch powietrza na skutek gwałtownego zaciśnięcia się wyrobiska.
Zdarzenia pierwszorzędne i trzeciorzędne mogą i najczęściej wywołują
groźne zjawiska towarzyszące: gwałtowny wybuch metanu, gwałtowne
wdarcie się wody do wyrobiska, możliwość wystąpienia pożaru egzoge-
nicznego.
Trzeciorzędne objawy
tąpnięcia
Klasyfikacja tąpnięć:
- górnicze, naprężeniowe, naprężeniowo, darowe, udarowe, tektoniczne.
Tąpnięcia
górnicze:
- związane są z aktualnie prowadzoną lub dokonaną działalnością gór-
niczą.
- związane są z występowaniem stref uskokowych gdzie zjawiska mogą
mieć charakter trzęsień ziemi i związane są ze strefami aktywnymi
sejsmicznie,
Tąpnięcia
tektoniczne:
- pokładowe - związane z powolnym zwiększaniem się quasi statyczne-
go stanu naprężeń w pokładzie lub otoczeniu wyrobiska, a następnie
gwałtownym wyzwoleniu nagromadzonej energii.
Tąpnięcia
naprężeniowe:
- są następstwem pęknięcia grubej monolitycznej warstwy skalnej i jej
przemieszczeniu - pęknięcia tego typu nazywa się stropowymi lub
spągowymi.
Tąpnięcia
udarowe:
Tąpnięcia
naprężeniowo-udarowe
- występują w przy dużych wartościach stanu naprężeń gdzie nawet
niewielki impuls o charakterze udarowym może wywołać tąpnięcie.
- naturalne; duża głębokość wybierania, duże ciśnienie górotworu;
grubowarstwowa budowa górotworu; skłonność materiału skalnego
do tąpań,
- techniczne; eksploatacyjna koncentracja naprężeń, nadmierna kon-
centracja produkcji, skrępowana eksploatacja i profilaktyka, nad-
mierne rozciąganie złoża.
Przyczyny
występowania
tąpnięć
:
Stopnie zagrożeń tąpaniami
a)
przez wybranie pokładu odprężającego z zawałem stropu w odle-
głości nie większej niż
50 m
pod pokładem odprężanym lub
20 m
nad tym pokładem,
b)
przez wybranie pokładu odprężającego z podsadzką hydrauliczną
w odległości nie większej niż
30 m
pod pokładem odprężanym lub
15 m
nad tym pokładem,
c)
w przypadku grubego pokładu - przez czyste wybranie warstwy
tego pokładu,
d)
nie zachowując parametrów określonych w lit. a)-c), ale wyniki
badań i opinia rzeczoznawcy uzasadniają takie zaliczenie w związ-
ku z występującymi warunkami geologiczno-górniczymi oraz wła-
snościami geomechanicznymi pokładu i skał otaczających
- a po odprężeniu tąpnięcia nie występują.
1
stopień
dokonano
odprężenia:
20
stacjach zwrotnych kolejek spągowych wyposażonych w kliny załadowczo-rozładowcze stosowanie odboj-
nic nie jest wymagane.
*
Transport materiałów wyciągiem krzesełkowym może się odbywać w pojemnikach przystosowanych do
kształtu krzesełek, w czasie gdy nie odbywa się jazda ludzi; ciężar materiałów wraz z pojemnikiem nie może
przekraczać użytkowego udźwigu krzesełka; załadunek i wyładunek odbywa się przy zatrzymanym wyciągu.
Powyższe zasady transportu nie dotyczą kolejek krzesełkowych, w których krzesełka są wyprzęgane z liny.
Kon
t
rola układu transportu linowego
- raz na dobę przed uruchomieniem oraz każdorazowo przed jazdą
ludzi poddany przeglądowi przez upoważnioną osobę,
- raz na tydzień skontrolowany przez osobę dozoru średniego,
Każdy układ transportu linowe-
go i z napędem własnym powi-
nien być:
- raz na kwartał skontrolowany przez osobę wyższego dozoru gór-
niczego i e
n
ergomechanicznego.
- zewnętrznego sprawdzenia stanu technicznego
urządzeń układu,
- uszkodzenia mechaniczne,
- wycieki płynów hydraulicznych,
- odkształcenia lin i elementów nośnych, ciągnących i
jezdnych oraz prawidłowość ich połączenia,
- zużycie elementów obrotowych i ciernych,
- stan toru jezdnego,
- odstępy ruchowe i stan wyrobiska.
Podczas przeglądu dokonuje się:
- stan wyrobiska,
- stan obudowy,
- zabudowane urządzenia w wyrobisku,
- oświetlenie,
- połączenia środków transportu,
- poprawność działania układu sterowania,
- sygnalizację,
- zabezpieczenia i blokady.
Przed każdorazowym rozpoczęciem jazdy
ludzi pod nadzorem osoby dozoru sprawu-
jącej nadzór nad jazdą ludzi układem trans-
portu linowego lub z napędem własnym
sprawdza się:
Wyniki przeprowadzonych przeglądów od-
notowuje się:
- na tablicy, a w przypadku jazdy ludzi w odpowied-
niej książce kontroli.
Podczas kontroli tygodniowej obejmującej
zakres przeglądu codziennego dokonuje się
sprawdzenia:
- zgodności stanu technicznego urządzenia z doku-
mentacją techniczno-ruchową,
- zgodności zainstalowania urządzenia z dokumenta-
cją układu transportowego.
Kontrole kwartalne obejmują: - zakres kontroli tygodniowej poszerzonej o próby
statyczne hamowania maszyny napędowej, wóz-
ków hamulcowych i próby działania blokad.
W układach transportu z jazdą ludzi co drugą kontrolę kwartalną przeprowadza kierownik działu
energomechanicznego lub jego zastępca i kierownik działu robót górniczych. Wyniki kontroli tygo-
dniowych i kwartalnych odnotowuje się w książce okresowych kontroli - szczegółowy zakres i wa-
runki kontroli oraz przeglądów ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
34
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]