ustroje, wos, wypracowania [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ustroje polityczne wybranych pañstw w Europie i na ¶wiecie
Ustroje polityczne wybranych pañstw w Europie i na ¶wiecie
Wielka Brytania, Stany Zjednoczone
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
Analizê porównawcz± ustrojów politycznych wybranych pañstw na ¶wiecie warto zacz±æ od opisu ustroju
Anglii (Wielkiej Brytanii od 1801 r.). Rozwi±zania ustrojowe przyjmowane w tym kraju, w danych
czasach stanowi±ce swoiste novum, nierzadko implementowane były tak¿e przez inne pañstwa.
Jednak¿e Anglia, tak przywi±zana do tradycji, ale i szargana walkami o wolno¶æ, wypracowała sobie
charakterystyczny i niepowtarzalny ustrój monarchii parlamentarnej. Najbardziej wyra¼ny spo¶ród tych,
które przerwały do naszych czasów. Dodatkowo rewolucyjne przemiany jakie zachodziły na płaszczy¼nie
politycznej w Anglii rozpoczêły siê stosunkowo wcze¶nie. Wspólny dla wiêkszo¶ci pañstw europejskich
system monarchiczny w przypadku Anglii zacz±ł podlegaæ powa¿nej modyfikacji ju¿ na przełomie XII i
XIII wieku. Faktycznemu ograniczeniu zaczêła podlegaæ władza królewska, aby w 1265 ust±piæ czê¶æ
kompetencji Parlamentowi.
Aspekt tradycji ma w przypadku Wielkiej Brytanii o tyle du¿e znaczenie, i¿ w kraju tym nie istnieje
konstytucja w sensie formalnym (spisanym). Tworzy j± szereg ustaw, o historycznym acz doniosłym
znaczeniu m.in. Magna Carta z 1251, Petycja Praw z 1628, Habeas Corpus Act z 1679, Bill of Rights z
1689, ustawa sukcesyjna z 1701 etc. Ogromne znaczenie maj± równie¿ konwenanse i precedensy (case
law), czyli rozstrzygniêcia w konkretnych sprawach. Warto nadmieniæ, i¿ wy¿ej wymienione ustawy nie
s± szczególne w rozumieniu proceduralnym, gdy¿ mog± byæ zmienione jak ka¿dy akt prawny tego
rzêdu. Chroni je jednak pewien fundamentalny charakter jak i powszechny szacunek do historii.
Głow± pañstwa brytyjskiego jest monarcha. Tron ma charakter dziedziczny, gdzie do sukcesji powołani
s± synowie (od najstarszego) a dopiero w razie ich braku kobiety. M±¿ panuj±cej nie obejmuje z
zasady tytułu i prerogatyw monarchy. Król/królowa, zgodnie z powiedzeniem, panuje lecz nie rz±dzi.
Mimo potencjalnie szerokich uprawnieñ, poszczególne działania s± mocno ograniczane ustawami oraz
zwyczajami. Monarcha podpisuje ustawy w praktyce ka¿d±, gdy¿ ostatni sprzeciw miał miejsce w
1707 r. (desuetudo prawa veta). W jego/jej imieniu wydawane s± równie¿ wyroki s±dów powszechnych.
Nadto posiada prawo do powoływania/odwołania ministrów, zwoływania/rozwi±zania parlamentu (na
wniosek premiera), zawierania i ratyfikacji umów miêdzynarodowych, decydowaniu o wojnie i pokoju
oraz zwierzchnictwa nad wojskiem. Pełni równie¿ funkcje honorowe, udziela łaski oraz nadaje tytuły
szlacheckie. Wszystkie akty monarchy musz± byæ opatrzone podpisem stosownego ministra
(kontrasygnata), który z tego tytułu ponosi ewentualn± odpowiedzialno¶æ. Urzeczywistnia to maksymê,
i¿ król nie mo¿e czyniæ ¼le.
Parlament Wielkiej Brytanii jest dwuizbowy składaj± siê na niego Izba Gmin oraz Izba Lordów. Ta
pierwsza wybierana jest w wyborach powszechnych i wiêkszo¶ciowych na okres 5 lat, choæ mo¿e zostaæ
rozwi±zana przed terminem. Okrêgi wyborcze maj± charakter jednomandatowy a liczebno¶æ mandatów
ulega niewielkim zmianom na przestrzeni czasu (aktualnie 650). Pracami Izby Gmin kieruje w zało¿eniu
bezpartyjny speaker, nie maj±cy prawa głosu (chyba, ¿e głosy rozło¿± siê po połowie). Z kolei do Izby
Lordów wchodz± parowie dziedziczni (od barona) oraz parowie do¿ywotni, mianowani przez monarchê.
Mandat tych pierwszych ma charakter nie tylko do¿ywotni, ale i dziedziczny. Oprócz w/w kategorii osób
w skład tego ciała wchodz± tak¿e lordowie duchowni w liczbie 26 (dopóki sprawuj± swoje stanowisko).
Taka konstrukcja sprawia, i¿ liczebno¶æ wy¿szej izby Parlamentu nie jest odgórnie okre¶lona ale waha siê
w ostatnich latach pomiêdzy liczb± 700 a 1200 członków. Posiedzeniami Izby Lordów kieruje lord
kanclerz, choæ jego moc porz±dkowa jest niewielka. Z tego organu rekrutuj± siê tak¿e tzw. Law Lords,
czyli formalni sêdziowie S±du Najwy¿szego. Powoływani przez monarchê nie stanowi± ju¿ s±du
równych, jak miało to miejsce w historii.
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:49
 W ciekawy sposób w Wielkiej Brytanii regulowana jest inicjatywa ustawodawcza. Przysługuje ona jedynie
członkom Parlamentu (tak¿e tym pełni±cym funkcje członków rz±du). Projekty mog± byæ wnoszone do
ka¿dej z izb, choæ w praktyce zajmuje siê nimi Izba Gmin. Po otrzymaniu projektu nastêpuje procedura
trzech czytañ, nastêpnie koncept kieruje siê do okreslonej komisji, która po okresie prac referuje
zało¿enia projektu. Dysputa parlamentarna w tym momencie mo¿e zostaæ ograniczona w czasie m.in.
przez przyjêcie rezolucji o zamkniêciu dyskusji (poparcie 100 deputowanych i speakera), gilotyny
czyli ustalonego czasu na dyskusjê oraz kangura czyli prawa spekera do poddania pod dyskusjê
tylko wybranych poprawek spo¶ród tych zgłoszonych. Izba Lordów posiada jedynie ograniczone prawo
veta, nieaktywnego w przypadku ustaw finansowych oraz działaj±cego tylko przez 2 sesje w ci±gu
jednego roku.
Od czasów zal±¿ków rz±du w XVIII wieku jego warto¶æ uległa znacznemu obni¿eniu. Nie mniej jednak
zachowały siê od tego czasu pewne specjalne rozwi±zania, m.in. to, i¿ członkowie rz±du musz±
pozostawaæ jednocze¶nie członkami Parlamentu. Na przykładzie Wielkiej Brytanii nale¿y odró¿niæ pojêcie
rz±du oraz gabinetu. Pierwszy termin wyznacza zbiór wszystkich ministrów (tak¿e ni¿szej rangi),
sekretarzy i podsekretarzy stanu, sekretarzy parlamentu etc. Tymczasem jedynie w skład gabinetu
wchodzi premier oraz ministrowie poszczególnych resortów. Skład gabinetu jest zmienny, choæ zawsze
przewodzi mu premier, bêd±cy zarazem pierwszym lordem skarbu oraz liderem zwyciêskiej partii w
danych wyborach parlamentarnych. Monarcha powołuje premiera po ka¿dych nowych wyborach oraz
zatwierdza skład gabinetu. Ten z kolei nie wymaga dodatkowego zatwierdzenia przez Parlament. Nie
oznacza to, ¿e jest całkowicie od niego niezale¿ny emanacj± politycznej i zarazem solidarnej
odpowiedzialno¶ci przed Izb± Gmin jest prawo tej¿e do rozwi±zania składu gabinetu. Dzieje siê to
niezmiernie rzadko, gdy¿ to wła¶nie partia wiêkszo¶ciowa buduje skład gabinetu.
Typowym dla ustroju Wielkiej Brytanii jest powoływanie przez partiê opozycyjn± tzw. gabinetu cieni
(rz±du oczekuj±cego). Nie pełni on ¿adnych funkcji administracyjnych (tak jak jego polityczny
odpowiednik), ale kontroluje posuniêcia liderów oraz mo¿e podejmowaæ działania inspiruj±ce. W razie
rotacji powyborczych nowo zwyciêska partia posiada tak¿e przygotowanych ju¿ do pełnienia funkcji
konkretnych ministrów. Gabinet cieni nie jest ciałem jedynie umownym i nieformalnym, gdy¿
ministrowie-cienie otrzymuj± publiczn± pensjê z tytułu pełnienia takiej funkcji.
System partyjny od wieków promował w tym kraju wiêksze ugrupowania na płaszczy¼nie czego
wykształcił siê system dwupartyjny. Mo¿liwo¶æ formowania rz±du maj± w praktyce prawicowa Partia
Konserwatywna (ang. Conservative and Unionist Party, CP) oraz lewicuj±ca Partia Pracy (ang. Labour
Party, LP), choæ oprócz nich istniej± mniejsze ugrupowania. Dla przykł±du w wyborach w maju 2007 r.
10% głosów otrzymali Liberalni Demokraci. Aby zostaæ wybranym do Izby Gmin nale¿y mieæ ukoñczone
21 lat, zostaæ zarejestrowanym i wpłaciæ kaucjê w wysoko¶ci 1000 funtów szterlingów, która to suma
przechodzi na własno¶æ pañstwa, je¶li kandydat nie uzyska minimum 5% głosów w danym okrêgu.
Biernego prawa wyborczego s± pozbawieni bankruci, funkcjonariusze pañstwa oraz kapłani.
Królestwo brytyjskie stanowi przykład pañstwa unitarnego o bardzo silnej centralizacji. Cztery czê¶ci
składowe, czyli Anglia, Szkocja, Walia i Irlandia Północna podzielone zostały na jednostki samorz±du
terytorialnego (hrabstwa i okrêgi, obwody lub tylko okrêgi - w zale¿no¶ci od czê¶ci), jednak¿e te nie
posiadaj± bardzo silnej władzy. Lokalne rady, wybierane na 4-letni± kadencjê, nie wyznaczaj± organu
wykonawczego. Du¿y nacisk kładziony jest natomiast na kwestie kapitałowe jednostek samorz±du
rz±d głównie dziêki systemowi finansowemu kontroluje lokalne o¶rodki władzy, podczas gdy te czêsto
wyznaczaj± komisje ds. polityki i zasobów.
Na system prawa brytyjskiego składaj± siê normy prawa twardego (ustalonego ustawowo) oraz
precedensy, charakterystyczne dla układu common law. W tym sensie s±dy wydaj±c wyroki musz±
kierowaæ siê tak¿e tre¶ci± wcze¶niejszych orzeczeñ oraz zasadami słuszno¶ci (equity law). Siatkê s±dów
tworz± w całym kraju s±dy pokoju, s±dy w hrabstwach (County Courts) oraz S±d Najwy¿szy w Londynie
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:49
 (Supreme Court), który do 1875 r. zast±pił wiele organów tego szczebla. Oprócz tego funkcjonuj± tak¿e
inne o¶rodki judykatury m.in. s±d przy Izbie Lordów.
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (USA)
Równie interesuj±cym przypadkiem dla analizy ustrojowej s± Stany Zjednoczone. Po pierwsze od czasów
uchwalenia Konstytucji z 1787 roku, podstawy ustrojowe tego kraju nie uległy znacz±cej zmianie. Po
drugie, w trakcie prac nad ustaw± zasadnicz± przypomnijmy pierwszej na ¶wiecie, Ojcowie
Zało¿yciele USA obficie korzystali z dorobku my¶li o¶wieceniowej oraz podstaw parlamentaryzmu
angielskiego. Tymczasem wybrane rozwi±zania ustrojowe tej byłej kolonii brytyjskiej okazały siê
diametralnie odmienne od rozwi±zañ przyjêtych w metropolii.
Konstytucja USA to akt najwy¿szej wagi prawnej, o charakterze spisanym, w sposób cało¶ciowy
opisuj±cy podstawy funkcjonowania pañstwa. To jednocze¶nie najstarszy zachowany i potwierdzony akt
tego typu, wyznaczaj±cy kanon wła¶ciwo¶ci dla pozostałych ustaw zasadniczych m.in. klauzulê
supremacyjn± (pierwszeñstwo przed ustawami), utrudnieniami w rewizji (sztywno¶æ) oraz zasad±
podziału władz. Konstytucja USA nie zawierała pierwotnie czê¶ci traktuj±cej o prawach człowieka.
Zostały one dopisane na mocy kolejnych poprawek (szczególnie pierwszych dziesiêciu z 1791 r. zwanych
Bill of Rights), zamieszczanych zwyczajowo na koñcu tekstu Konstytucji i osobno numerowanych. Ich
listê znajdziecie na koñcu niniejszego tekstu.
Władza wykonawcza w Stanach Zjednoczonych nale¿y do prezydenta. Ogół jego kompetencji oraz
historyczny kontekst wyznaczaj± wzorcowy model ustroju prezydenckiego. Prezydent wybierany jest na
okres 4 lat w wyborach po¶rednich. Wyznacza go kolegium elektorów wcze¶niej wyłonione w wyborach
powszechnych. Liczba i rozło¿enie elektorów wzglêdem stanów odpowiada składowi Kongresu.
Elektorzy głosuj± niejako korespondencyjnie a je¶li nie uda im siê wyłoniæ jednego kandydata
prezydenta wyznacza Izba Reprezentantów. Jednocze¶nie z tym wyborem wyłania siê osobê
wiceprezydenta, nie maj±cego osobnych uprawnieñ oprócz przewodnictwa w Senacie. Wiceprezydent
zastêpuje jednak¿e prezydenta w razie opró¿nienia stanowiska. Nowo wybrana osoba obejmuje
stanowisko 20 stycznia i mo¿e pełniæ funkcjê maksymalnie dwukrotnie. Przez ten czas posiada bardzo
szerokie uprawnienia: obsadza urzêdy (tak¿e s±downicze), prowadzi politykê zagraniczn±, posiada prawo
weta zawieszaj±cego, dowodzi armi±, stoi na czele administracji pañstwa. Przysługuj± mu zwyczajowo
tzw. kompetencje domniemane (implied power), czyli przyjête zadania i funkcje ka¿dej głowy pañstwa.
Izba Reprezentantów oraz Senat, nazywane wspólnie Kongresem stanowi± organy władzy
ustawodawczej w USA. Pierwsze z ciał wybierane jest w głosowaniu powszechnym na okres 2 lat a jego
liczebno¶æ opiewa na 435. Warunkiem kandydatury jest ukoñczenie 25-tego roku ¿ycia oraz posiadanie
obywatelstwa przez minimum 7 lat. Senat natomiast to grupa 100 reprezentantów, wybieranych po
dwóch z ka¿dego stanu na okres 6 lat przy czym co 2 lata zmianie ulega 1/3 składu Senatu. Na mocy
XVII poprawki wybór nastêpuje w drodze powszechnej a bierne prawo wyborcze przysługuje osobom po
ukoñczeniu 30 lat i posiadaj±cych obywatelstwo przez ponad 9 lat. Kongres w szczególno¶ci zajmuje siê
stanowieniem ustaw publicznych oraz prywatnych, które stanowi± specyficzne dla ameryki
rozwi±zanie. Ustawy prywatne reguluj± kwestie konkretnych spraw lub osób a na przestrzeni historii
stanowiły one wiêkszo¶æ decyzji tego organu. Rzadko spotykanym na ¶wiecie, a w USA przyjêtym jest
dominacja (choæby nieznaczna) izby wy¿szej parlamentu. Senat posiada bowiem wył±czne kompetencje
na wyra¿anie zgody na nominacje ambasadorów, zatwierdzanie traktatów miêdzynarodowych oraz
prezydenckie nominacje osobowe na wy¿sze stanowiska w pañstwie (ale ju¿ nie odwołania).
Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje obydwu organom Kongresu, ale ju¿ nie prezydentowi. Ten
jednak mo¿e zarysowaæ potrzebê uchwalenia konkretnych ustaw w trakcie wygłaszania orêdzia na
pocz±tku ka¿dego roku. Na projekt ustaw podatkowych wył±czno¶æ uzyskała jedynie Izba
Reprezentantów. Siła Senatu i Izby jest porównywalna, co znaczy, i¿ projekt musi uzyskaæ poparcie
w tych dwóch ciałach a w razie przedłu¿aj±cych siê sporów tworzy siê wspólne komisje. Przyjêcie
nowego prawa ułatwia zwykła wiêkszo¶æ głosów. Prezydent posiadaj±cy prawo weta zawieszaj±cego
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:49
 mo¿e skutecznie wstrzymaæ zaistnienie ustawy, szczególnie wtedy, gdy Kongres odwleka swoje obrady,
aby uniemo¿liwiæ zwrócenie projektu (weto absolutne tzw. kieszonkowe). Na zwrot projektu prezydent
ma 10 dni, przy czym do zniesienia weta niezbêdna jest kwalifikowana wiêkszo¶æ 2/3 głosów w obu
izbach. W praktyce jednak w¶ród reprezentantów zawsze znajdzie siê wystarczaj±ca grupa osób
sprzyjaj±ca prezydentowi, które to uniemo¿liwi± przej¶cie ustawy w danym kształcie.
Zarówno prezydent jak i wy¿si urzêdnicy federalni mog± zostaæ postawieni przed s±dem o charakterze
politycznym w drodze procedury impeachmentu. Przewinieniami implikuj±cymi taki stan s± najciê¿sze
przestêpstwa: zdrada, przekupstwo lub inne (np. morderstwo). Dany zarzut przedstawia Izba
Reprezentantów podczas gdy s±dzeniem zajmuje siê Senat. Ka¿dy z jego członków mo¿e wyraziæ
swoje stanowisko wraz z uzasadnieniem. W tym czasie jednak Senatowi przewodniczy prezes S±du
Najwy¿szego. Głosowanie nad kazusem odbywa siê jawnie a wyrok zapada wiêkszo¶ci± 2/3 obecnej
liczby senatorów. Mo¿e on dotyczyæ jedynie usuniêcia ze stanowiska i zakazu ubiegania siê o ten¿e w
przyszło¶ci. Wyrok nie korzysta z powagi rzeczy os±dzonej co znaczy, i¿ o to samo prezydent mo¿e
zostaæ oskar¿ony przed powszechnym s±dem karnym. Ofiarami impeachmentu padło do tej pory
kilku sêdziów federalnych oraz prezydent Richard Nixon, który przewiduj±c niekorzystny dla niego wyrok
ust±pił ze stanowiska.
Wertuj±c kartki Konstytucji USA nie odnajdziemy w niej zapisów co do osoby premiera. Wynika to z
tego, i¿ zwierzchnikiem gabinetu jest prezydent. Zgodnie z tzw. systemem łupów, ka¿dorazowa zmiana
osoby prezydenta poci±ga za sob± wymianê całego personelu wy¿szej administracji. Czê¶æ nominacji
imiennych musi najpierw zostaæ zatwierdzona przez Senat. Przykład takiej grupy stanowi± sekretarze
(ok. 12), czyli oficjalni doradcy prezydenta. Nie mog± oni nale¿eæ do ¿adnej z izb Kongresu oraz nie
ponosz± odpowiedzialno¶ci przed tymi¿. Sekretarze nie tworz± rz±du a zakres ich pomocy le¿y w gestii
prezydenta. Kieruj± oni pracami poszczególnych resortów, jednak¿e jedynie zastêpuj±c w tym zadaniu
prezydenta, który skupia w swych rêkach cał± władzê wykonawcz±.
Podobnie jak w przypadku Wielkiej Brytanii tak i w USA mo¿liwo¶æ uzyskania mandatów w ciele
legislatywy posiadaj± jedynie przedstawiciele dwóch partii. S± to konserwatywno-liberalna Partia
Republikañska z symbolem słonia oraz centro-lewicowa Partia Demokratyczna z symbolem osła. Zwane
s± równie¿ Grand Old Parties ze wzglêdu na fakt długotrwało¶ci struktur. Dla przykładu pocz±tki
Partii Demokratycznej siêgaj± do 1793 roku (nazwa od 1833 r.). Warto zaznaczyæ, i¿ kwestie
przynale¿no¶ci partyjnej okre¶lane s± na szczeblu stanowym a nie w statucie partii. W partiach s± one
jednakowe a w tych¿e nie wystêpuje członkostwo stałe. Nie uchwala siê tak¿e stałych programów.
Członkowie nie ponosz± opłat w postaci składek partyjnych a partie nie tworz± kół, ale komitety dla
danych wyborów.
USA to jedno z czê¶ciej przywoływanych przykładów pañstwa federacyjnego. W jego skład wchodzi 50
stanów (oraz dystrykt Kolumbia z miastem stołecznym Waszyngton) posiadaj±cych prawo do własnego
ustawodawstwa (w tym konstytucji) czy władzy s±downiczej. Na mocy Konstytucji USA istnieje
domniemanie kompetencji stanów w materii nieuregulowanej zatem bez rozstrzygniêæ co do sił
zbrojnych, obywatelstwa, spraw skarbowych czy spraw zagraniczny etc. Stany powołuj± organy bêd±ce
kalkami rozwi±zañ na szczeblu krajowym, tj. organy legislatywy najczê¶ciej dwuizbowe
Zgromadzenia (z wyj±tkiem Nebraski) oraz egzekutywy najczê¶ciej gubernatorów wyłanianych w
wyborach bezpo¶rednich na okres 4 lat. Gubernatorzy dysponuj± prawem weta zawieszaj±cego (z
wyj±tkiem Karoliny Północnej) w stosunku do uchwał Zgromadzeñ. Na płaszczy¼nie stanowej
znajdujemy równie¿ przykłady wystêpowania demokracji bezpo¶redniej np. inicjatywy ludowej. Stany w
USA dziel± siê na hrabstwa (county) oraz gminy (township).
Pod koniec wieku XVIII wprowadzona została trójszczeblowa struktura s±dów na szczeblu federalnym:
najni¿sz± instancj± s± s±dy obwodowe (district courts), pó¼niej apelacyjne (courts of appeals) a¿
wreszcie S±d Najwy¿szy, w którego skład wchodzi 9 sêdziów mianowanych przez prezydenta za zgod±
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:49
 Senatu. Pełni± oni funkcjê do¿ywotnio, lecz mog± przej¶æ na dobrowoln± emeryturê w wieku 70 lat (co
dzieje siê do¶æ rzadko) lub zostaæ usuniêci w procedurze impeachmentu. S±d Najwy¿szy orzeka jako
instancja odwoławcza lub pierwsza w sprawach co do sporów miêdzy stanami, traktatów
miêdzynarodowych, obywatelami ró¿nych pañstw czy stanów. Bada on równie¿ zgodno¶æ ustaw z liter±
Konstytucji co powstało na kanwie precedensowego wyroku w sprawie Marbury-Madison w 1803 r.
Poprawki do konstytucji USA
Nazwa
Rok
Opis
Poprawka I
1791
Zakaz wprowadzania religii pañstwowej, ograniczeñ wolno¶ci słowa, publikacji prasy oraz
pokojowych zgromadzeñ; prawo do składania petycji
Poprawka II
1791
Zakaz wprowadzania ograniczeñ w posiadaniu i noszeniu broni, gdy¿ bezpieczeñstwo stanu
wymaga wyszkolonej milicji
Poprawka III
1791
Ograniczenia w kwaterunku ¿ołnierzy w mieszkaniach prywatnych: w czasie pokoju tylko za
zgod± wła¶ciciela a w czasie wojny tylko na mocy stosownej ustawy
Poprawka IV
1791
Nietykalno¶æ osobista, mieszkania, dokumentów i mienia bez wydania stosownego nakazu
rewizji
Poprawka V
1791
Gwarancje procesowe: poci±ganie do odpowiedzialno¶ci tylko na mocy aktu oskar¿enia;
zakaz karania dwa razy za to samo na ¿yciu lub zdrowiu oraz do zmuszania zeznañ przeciwko
sobie; wywłaszczenie tylko za odszkodowaniem
Poprawka VI
1791
Prawo do szybkiego i publicznego procesu przed bezstronnym s±dem przysiêgłym z tego
samego stanu; prawo do obrony i znajomo¶ci zarzutów
Poprawka VII
1791
Wprowadzono wła¶ciwo¶æ s±dów przysiêgłych w sprawach cywilnych przekraczaj±cych
warto¶æ 200 dolarów
Poprawka VIII
Kreator PDF
Utworzono 28 April, 2011, 10:49
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]