vadamecum turysty, Studia, Turystyka i rekreacja, semestr III, Komputerowe systemy informacji turystycznej, ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
BAZA ADRESOWA
województwa
podlaskiego
Vademecum turysty
105
16
Zabytki
POWIAT AUGUSTOWSKI
w XVIII w., we wnêtrzu freski, obraz MB z Dzie-
ci¹tkiem z pocz. XVII w., rzeŸba Chrystusa
Ukrzy¿owanego z prze³. XVII i XVIII w.
•
plebania w stylu dworkowym
, murowana z 1939 r.,
wzniesiona na miejscu dawnego klasztoru
•
koœció³ pw. Œw. Rocha
z 1870 r.
•
pomnik nagrobny Wiktorii Rymaszewskiej
z 4 kolumnami z lanego ¿elaza z XIX w.
Augustów
•
zespó³ Yacht Clubu
z lat 1933-37, w sk³ad
którego wchodz¹ budynek Yacht Clubu, drew-
niana portiernia, budynek przystani oraz park
leœny)
•
uk³ad urbanistyczny z po³. XVI w.
z Rynkiem
Zygmunta Augusta przekszta³conym w 1860 r.
w park oraz pierzeje zabudowane XIX-wiecz-
nymi kamienicami
•
Bazylika Mniejsza pw. Najœwiêtszego Serca Je-
zusowego
z lat 1906-11 w stylu eklektycznym
•
Stara Poczta
wraz z parkiem wed³ug typowe-
go projektu H. Marconiego z 1829 r. Obecnie
Szko³a Muzyczna I stopnia
•
nagrobki na cmentarzu paraialnym z 1800 r.
Najstarsze i najbardziej okaza³e pomniki na-
grobne skupiaj¹ siê wokó³ kaplicy cmentarnej,
ufundowanej przez rodzinê Truszkowskich
w 1820 r. Kilka odlewów ¿eliwnych wykonanych
zosta³o w Hucie Sztabiñskiej
•
Kana³ Augustowski
– najbardziej atrakcyjny
szlak wodny województwa podlaskiego. Zos-
ta³ wybudowany w latach 1823-1839 przez
in¿. gen. Ignacego Pr¹dzyñskiego. W 1939 r.
wojsko polskie zbudowa³o schrony bojowe
w: Promiskach, Gliniskach, Augustowie i Su-
chej Rzeczce.
Lipsk
•
uk³ad urbanistyczny z 2 po³. XVI w
., z rozpla-
nowaniem ulic opartym na siatce prêtowej
•
koœció³ neogotycki
z 1906 r., wewn¹trz cen-
na ikona Matki Boskiej „Bazylianki” z Dzieci¹t-
kiem z prze³. XVI i XVII w.
•
dom katolicki
z lat 20. XX w.
•
Kopiec Wolnoœci
usypany jako wotum za od-
zyskanie niepodleg³oœci w 1918 r.
•
zabudowa mieszkalna
z pocz. XX w.
•
schrony tzw. linii Mo³otowa
z lat 1940-41
Ciekawostka
Mikaszówka
• drewniany, jednonawowy
koœció³ pw. Œw. Ma-
rii Magdaleny
z 1907 r. z dwiema wie¿ami
i oryginalnym wystrojem wewnêtrznym z po-
ro¿ami. Obok drewniana dzwonnica i ¿eliwny
pomnik z huty sztabiñskiej
•
Mikaszówka
– jedna ze œluz Kana³u Augus-
towskiego z 1828 r.
ARCHITEKTURA DREWNIANA WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO
CIEKAWOSTKA
Pograniczny charakter dzisiejszego woj. podlaskiego zaowocowa³ mozaik¹ kulturow¹,
etniczn¹, religijn¹ jego mieszkañców. Od wieków region zamieszkiwali: Polacy, Bia³orusini,
Litwini, ¯ydzi, Rosjanie, Niemcy, Ukraiñcy, Tatarzy, którzy byli katolikami, wyznawcami pra-
wos³awia, unitami, ewangelikami i muzu³manami. Specyiczny krajobraz kulturowy Polski
pó³nocno-wschodniej, zró¿nicowanie narodowoœciowe i wyznaniowe, bogactwo obrzêdo-
woœci i obyczajów nadal pozostaje cech¹ charakterystyczn¹ tego obszaru. Wspomniana
ró¿norodnoœæ widoczna by³a i jest obecna tak¿e w architekturze regionu, m.in. w drewnia-
nym budownictwie wiejskim.
Zabudowa drewniana typowa jest dla wielu wsi woj. podlaskiego, które niejednokrotnie
przypominaj¹ „¿ywe” muzea na wolnym powietrzu. Ciekawostk¹ jest, ¿e do dnia dzisiejszego
w pó³nocno-wschodniej Polsce mo¿na zobaczyæ zwarte zespo³y starej drewnianej zabudowy
wsi, zachowane w ca³oœci – rzadkoœæ na skalê europejsk¹. W ma³ych miasteczkach regionu
i wioskach wystêpuj¹ te¿ ciekawe drewniane budynki u¿ytecznoœci publicznej np. urzêdy
i szko³y, dworce kolejowe. Podró¿uj¹c po województwie podlaskim zobacz¹ Pañstwo w wiej-
skim krajobrazie drewniane wiatraki, m³yny wodne, kuŸnie, kapliczki, krzy¿e przydro¿ne,
tradycyjne ogrodzenia.
Cenne zabytki budownictwa wiejskiego gromadzone s¹ w ekspozycjach skansenows-
kich w Bia³ostockim Muzeum Wsi (Oddzia³ Muzeum Podlaskiego), Muzeum Rolnictwa w Cie-
chanowcu, Skansenie Kurpiowskim w Nowogrodzie, Skansenie w Puñsku. W muzeach tych
oraz innych tego typu placówkach (np. Muzeum Regionalne w Lipsku) zgromadzono te¿
unikatowe kolekcje ruchomych zabytków kultury ludowej.
Ochronie budownictwa drewnianego s³u¿y organizowany od 2005 r. Konkurs na Najlepiej
Zachowany Zabytek Budownictwa Wiejskiego.
Augustów – Studzieniczna
•
zespó³ koœcio³a paraialnego pw. MB Szkap-
lerznej
z 1836 r., ze zdobieniami z poro¿a dzi-
kich zwierz¹t, a tak¿e kaplica, do której pro-
wadzi w¹ska grobla z 1920 r. W kaplicy znaj-
duje siê obraz Matki Boskiej Studzienicza-
skiej. Obok niej znajduje siê studnia, wed³ug
miejscowej legendy zawiera ona “cudown¹
wodê, która leczy choroby”. Od tej w³aœnie stud-
ni pochodzi nazwa jeziora oraz miejscowoœci
•
Kana³ Augustowski
z zespo³em budowli i urz¹-
dzeñ 1825-39
Rudawka
•
Kudrynki i Kurzyniec
– œluzy na Kanale Augus-
towskim wybudowane w 1829 r. Przez œluzê
Kurzyniec przebiega granica pomiêdzy Rzecz-
pospolit¹ Polsk¹ a Republik¹ Bia³oruœ.
Sztabin
•
uk³ad urbanistyczny z XVIII w
., zaprojektowa-
ny przez Joachima Chreptowicza
• neogotycki
koœció³ pw. Œw. Jakuba Aposto³a
z lat 1905-10
•
zegar s³oneczny i ¿eliwne popiersie Joachima
Chreptowicza
z XIX w.
Gabowe Gr¹dy
• drewniana, zbudowana na osi wschód –
– zachód
molenna staroobrzêdowców
Œwiête Miejsce
•
uroczysko nad rzek¹ Rospud¹
, w okolicy wsi
Jaœki, miejsce starodawnego kultu pogañ-
skiego, póŸniej przejête przez koœció³ ka-to-
licki. Odbywaj¹ siê tu uroczystoœci na Œw.
Jana (24 czerwca).
Krasnybór
•
koœció³ pw. Zwiastowania NMP
, niegdyœ cer-
kiew unicka wybudowana ok. 1614 r.
•
wie¿a wzmiankowana w po³. XIX w.
, prawdo-
podobnie wybudowana przez dominikanów
106
107
POWIAT BIA£OSTOCKI
•
barokowy pa³ac goœcinny Branickich
(obecnie
Pa³ac Œlubów) z 1771 r.
• dawna
lo¿a masoñska
(obecnie Ksi¹¿nica
Podlaska) z lat 1803-1806
•
zespó³ koœcio³a katedralnego p.w. Wniebo-
wziêcia NMP.
PóŸnorenesansowy koœció³ z lat
1617-26 ufundowany przez Wiesio³owskich,
przebudowany w latach 1750-52 przez J. K.
Branickiego. W podziemiach krypta z XVIII-wiec-
znymi pochówkami, przebudowana i powiê-
kszona w koñcu lat 80. XX w., spoczywaj¹ tu
doczesne szcz¹tki biskupów bia³ostockich.
•
barokowa plebania
z lat 1760-62 (obecnie
kuria biskupia). Neogotycki koœció³ katedralny
wybudowany w latach 1900-05 wg projektu
Józefa Piusa Dziekoñskiego, jako „dobudów-
ka” do istniej¹cej wczeœniej œwi¹tyni, koœcio³a
ufundowanego przez Wiesio³owskich, w któ-
rym zosta³o wówczas rozebrane prezbiterium.
W pobli¿u œwi¹tyni – na skwerze pomiêdzy kate-
dr¹ i parkiem pa³acowym pomniki – Jana Paw³a
II z 1994 r. i ks. Jerzego Popie³uszki z 1990 r.
•
koœció³ p.w. Chrystusa Króla i Œw. Rocha
z lat
1926-1947 zbudowany wg. projektu Oskara
Sosnowskiego na planie oœmioboku zbli¿o-
nego do gwiazdy
•
cerkiew p.w. Œw. Miko³aja Cudotwórcy
wybu-
dowany na planie krzy¿a greckiego w latach
1843-46 na miejscu drewnianej œwi¹tyni unic-
kiej, wewn¹trz freski z 1910 r., w ikonostasie
ikony z 1844 r.
•
kaplica cmentarna p.w. Œw. Marii Magdaleny
z 1758 r.
•
uk³ad urbanistyczny centrum z XVIII w
., obec-
ny Rynek Koœciuszki z Ratuszem z lat 1745-61,
zrekonstruowanym w latach 1954-58 z wie¿¹ ze-
garow¹ (obecnie siedziba Muzeum Podlaskiego)
•
kamienice z koñca XIX i pocz. XX w
. przy ul.
Kiliñskiego, Rynek Koœciuszki, Lipowej, Nowy
Œwiat, Krakowskiej, Sienkiewicza, Warszawskiej
•
dworzec kolejowy
z 1862 r.
•
szpital
z 1762 r. (obecnie kino „Ton”)
•
dawna zbrojownia
z XVIII w. (obecnie Archi-
wum Pañstwowe)
•
kamienica z 1771 r.
(dawna austeria), (ul. Sien-
kiewicza 2)
•
koœció³
(pierwotnie ewangelicko-augsburski)
p.w. Œw. Wojciecha
z lat 1906-1912
• zespó³
fabryki Beckera
z prze³. XIX i XX w.
sk³adaj¹cy siê z hali fabrycznej, budynku za-
rz¹du i willi (Obecnie Muzeum RzeŸby Alfon-
sa Karnego)
•
zespó³ pa³acowy Kruzenszternów
(Rüdygierów,
Lubomirskich) z 2 po³. XIX w. (obecnie WSAP)
wraz z parkiem
• eklektyczny
pa³ac Hasbacha
z koñca XIX w.
(obecnie siedziba Wojewódzkiego Konserwa-
tora Zabytków)
• zabudowania
browaru „Dojlidy”
z XIX-XX w.
• budynki dawnych
bó¿nic z XIX i XX w
. przy ul.
Branickiego (Szmuel Beth Midrasz), Piêknej
(Bó¿nica „Piaskower”) i ul. Waryñskiego (bó¿-
nica Cytrona)
• miejsce po
Synagodze G³ównej
, spalonej przez
Niemców w 1941 r., obecnie pomnik z 1995 r.
ufundowany przez bia³ostockich ¯ydów z ca-
³ego œwiata,
•
park miejski Planty
za³o¿ony w latach 30. XX w.
z inicjatywy wojewody Koœcia³kowskiego wg.
projektu St. Gralli. Od wschodu do Plant przy-
lega Park Stary, za³o¿ony po 1895 r. wg. pro-
jektu Waleriana Kronenberga, na miejscu osu-
szonego wielkiego stawu pa³acowego. Od stro-
ny pd.-zach. Planty ³¹cz¹ siê z parkiem leœ-
nym Zwierzyniec
•
Park Zwierzyniecki
– w czasach Branickich
mieœci³ siê tu zwierzyniec dworski, obecnie
w jego pd.-zach. czêœci urz¹dzono rezerwat
przyrodniczy. Na skraju parki znajduje siê
cmentarz wojskowy z grobami ¿o³nierzy z lat
1919-20 oraz z okresu II wojny œwiatowej, z obe-
liskiem w kszta³cie równoramiennego krzy¿a,
poœwiêconym Nieznanemu ¯o³nierzowi.
Gródek
•
uk³ad urbanistyczny
z XV w.
• drewniana
cerkiew cmentarna p.w. Opieki
Matki Boskiej
z 1862 r.
• murowana
cerkiew p.w. Narodzenia NMP
z lat
1946-1947
• murowany
koœció³ p.w. Najœwiêtszego Serca
Pana Jezusa
z 1936 r.
• murowany
budynek dawnej karczmy
z 2 po³. XIX w.
•
drewniane domy
z koñca XIX w.
Bia³ystok
•
zespó³ pa³acowo-parkowy Branickich
z 1 po³.
XVIII w. Barokowy pa³ac wzniesiony w miejs-
cu XVI-wiecznej rezydencji Wiesio³owskich,
której mury zachowa³y siê w centralnej czêœci
budowli. Rozbudowany na pocz. XVII w. i po-
nownie w latach 1691-97 wg. projektu Tylma-
na z Gameren, gruntownie przebudowany
i rozbudowany w latach 1720-72 przez archi-
tektów: Jana Zygmunta Deybla, Jana Henryka
Klemma i Józefa Sêkowskiego. Zniszczony
w czasie wojen napoleoñskich, odbudowany
w uproszczonej formie i przystosowany w koñ-
cu lat 30. XIX w. do potrzeb Instytutu Panien
Szlacheckich. W czasie I wojny w pa³acu
mieœci³ siê wojenny szpital niemiecki, w okre-
sie miêdzywojennym Urz¹d Wojewódzki. Spa-
lony przez wycofuj¹ce siê oddzia³y niemiec-
kie w 1944 r. Odbudowany po zniszczeniach
wojennych przez Stanis³awa Bukowskiego
w latach 1945-62. Obecnie mieœci Akademiê
Medyczn¹. Sk³ada siê z trójkondygnacyjne-
go korpusu g³ównego i dwóch skrzyde³ w uk-
³adzie zbli¿onym do podkowy. Dziedziniec
honorowy pa³acu oddzielony od dziedziñca
wstêpnego dekoracyjnym murem z tzw. Sin-
ksami d³uta J. Chr. Redlera. W murze ogro-
dzeniowym dziedziñca wstêpnego dwie deko-
racyjne studnie, zaœ na osi za³o¿enia g³ówna
brama wjazdowa „Gryf”, wzniesiona ok. 1745 r.
Po stronie po³udniowej pa³acu park francus-
ki, z ogrodem górnym i dolnym: w ogrodzie
górnym na osi za³o¿enia g³ówna aleja par-
kowa, w której pierwotnie ustawione by³y
rzeŸby, obecnie stopniowo po pracach kon-
serwatorskich wprowadzane z powrotem. Po
jej obu stronach tzw. haftowane partery buk-
szpanowe. W ogrodzie dolnym, g³ównym ak-
centem kompozycyjnym jest dekoracyjnie
potraktowana fosa, w której przegl¹da siê
pa³ac. Przy po³udniowej granicy parku pawi-
lon w³oski, od strony pó³nocnej pawilon toska-
ñski. Przy pd.-wsch. skrzydle pa³acu budynek
arsena³u z 1755 r. Obok niego zachowane
wschodnie skrzyd³o oran¿erii z 1763 r. W kom-
pleksie zabudowañ pa³acowych znajduj¹ siê
tak¿e budynki dydaktyczne Instytutu Panien
Szlacheckich, wzniesione w koñcu XIX w.,
mieszcz¹ce obecnie ró¿ne zak³ady dydakty-
czne Akademii Medycznej i przedszkole.
£apy
• murowany
koœció³ p.w. Œw. Œw. Piotra i Paw³a
z lat 1918-1927
• osiedle kolejarkie
„Wygwizdowo”
z 1924 r.
• osiedle kolejarski
„£apy-Osse”
z lat 1921-1926
•
wie¿a ciœnieñ
z pocz. XX w.
•
domy murowane i drewniane
z koñca XIX
i pocz. XX w.
Micha³owo
• drewniana
cerkiew p.w. Œw. Miko³aja
z lat
1906-1910 oraz plebania z pocz. XX w.
• murowany budynek dawnej
fabryki w³ókien-
niczej
z pocz. XX w.
Supraœl
•
zespó³ klasztorny Bazylianów
, XVI-XVIII w.,
w sk³ad którego wchodzi rekonstrukcja cerk-
wi p.w. Zwiastowania NMP z lat 1503-1511,
dawna cerkiew p.w. Œw. Jana Ewangelisty,
klasztor, brama oraz pa³ac archimandrytów
(Chodkiewiczów)
•
zespó³ pa³acowy Buchholza
z prze³. XIX i XX w.,
w sk³ad którego wchodz¹ pa³ac, ogród, ko-
niusznia – wozownia i stró¿ówka, obecnie Li-
ceum Sztuk Plastycznych
•
cmentarz ewangelicki
z kaplicami grobowymi
– klasycystyczn¹ Zachertów z 1885 r. i neogo-
tyck¹ Buchholzów z 1904 r.
•
cerkiew p.w. Œw. Jana Teologa
z lat 1889-1891
•
koœció³ p.w. Œw. Trójcy
wybudowany w latach
1861-65
•
koœció³ ewangelicko-augsburski
z 1870 r., obe-
cnie katolicki
• drewniany budynek
„Stara Poczta”
z XVIII w.
•
dwór z 1822 r.
, obecnie siedziba Parku Krajo-
brazowego Puszczy Knyszyñskiej
• drewniane
domy tkaczy
z po³. XIX w.
Choroszcz
• barokowy
zespó³ klasztorny Dominikanów
z XVIII w., w sk³ad którego wchodz¹ koœció³
pw. Œw. Jana Chrzciciela i Œw. Szczepana
Mêczennika
• barokowy
Letni pa³ac Branickich
z lat 1752-
1759 (obecnie Muzeum Wnêtrz Pa³acowych)
z za³o¿eniem parkowym z lat 1726-1763
• zabudowania dawnej
fabryki sukna i kortów
Ferdynanda Moesa z 2 po³. XIX w. i pocz. XX w.,
od 1930 r. szpital psychiatryczny
Cibory-Ko³aczki
• drewniany, barokowy
koœció³. p.w. Narodzenia
NMP
z 1742 r., o konstrukcji zrêbowej z po-
lichromi¹ neoklasycystyczn¹ z 1839 r. wew-
n¹trz, obok znajduje siê drewniana dzwon-
nica z XVIII w
Sura¿
•
grodzisko wczesnoœredniowieczne
„Góra kró-
lowej Bony”
108
109
•
uk³ad urbanistyczny z XV-XVI w
. z dwoma rynkami
•
murowany koœció³ p.w. Bo¿ego Cia³a
z lat
1873-1876
•
kirkut
za³o¿ony po 1865 r.
•
drewniane domy
z koñca XIX i pocz. XX w.
•
zabudowa miejska z XIX i XX w
.
POWIAT GRAJEWSKI
POWIAT BIELSKI
Domanowo
• drewniany
koœció³ paraialny p.w. Œw. Doroty
z lat 1763-1779 wraz z dzwonnic¹ z koñca XVII w.
•
drewniana zabudowa
z koñca XIX i pocz. XX w.
Grajewo
• murowany neogotycki
koœció³ p.w. Œw. Trójcy
z lat 1879-1882, trójnawowy, bazylikowy, obok
murowana dzwonnica z 1860 r.
•
kaplica cmentarna p.w. Œw. Anny
z 1839 r.
wewn¹trz marmurowe epitaia Wilczewskich
•
dworzec kolejowy
z koñca XIX w.
Tykocin
•
rozplanowanie przestrzenne miasta z XV-XVIII w.
•
rynek barokowy
w kszta³cie trapezu, na któ-
rym znajduje siê pomnik Stefana Czarnieckie-
go z lat 1761-1763 d³uta Piotra Coudray oraz
murowane i drewniane domy z XVIII-XIX w.
• zespó³ koœcio³a paraialnego:
koœció³ p.w.
Œwiêtej Trójcy
z lat 1742-1750, trójnawowy, ba-
zylikowy z rozbudowan¹ elewacj¹ – frontowa
œciana po³¹czona arkadami z dwoma wie¿a-
mi, wewn¹trz polichromie œcienne z 1749 r.;
barokowa plebania (wczeœniej klasztor Ksiê¿y
Misjonarzy) z lat 1748-1759 i 1769-1771, bu-
dynki gospodarcze, oraz ogrodzenie z bram¹,
na której umieszczono postaci ewangelistów
•
zespó³ klasztorny Bernardynów
(obecnie Dom
Pomocy Spo³ecznej) z lat 1771-1791, w sk³ad
którego wchodz¹: trójskrzyd³owy, piêtrowy kla-
sztor z dziedziñcem i bram¹ – dzwonnic¹,
kaplica p.w. Œw. El¿biety, zabudowania gos-
podarcze, ogród
•
barokowa synagoga
z 1642 r. z mansardo-
wym dachem i wie¿¹ z XVIII w. (od 1977 r.
oddzia³ Muzeum Podlaskiego)
•
Dom Talmudyczny
z XVIII w. (Beith Hamidrasz),
wybudowany w XVIII w., zniszczony w czasie
ostatniej wojny, po odbudowie przeznaczony
na Oddzia³ Muzeum Podlaskiego
•
kirkut
– cmentarz ¿ydowski z XVI w. (najstarsze
nagrobki z XVIII w.)
•
dworek administratora
dóbr tykociñskich z XVIII w.
(obecnie Dom Kultury)
•
alumnat wojskowy
z lat 1633-1645, póŸnore-
nesansowy, na planie kwadratu (obecnie o-
biekt noclegowo-gastronomiczny)
Bielsk Podlaski
•
grodzisko œredniowieczne
z XII-XIII w.
•
uk³ad przestrzenny miasta
z XV-XIX w.
•
ratusz miejski
– póŸnobarokowy wzniesiony
w latach 1776-79, na iglicy he³mu wie¿y syl-
wetka szarañczy, upamiêtniaj¹ca nalot tych
owadów w 1779 r.
• zespó³
koœcio³a paraialnego p.w. narodzenia
NMP i Œw. Miko³aja
z lat 1783-1784, w sk³ad
którego wchodz¹: murowany koœció³ z 1873r.,
murowana dzwonnica z 1843 r., cmentarz oraz
drewniana plebania z 1900 r.
•
zespó³ klasztorny Karmelitów trzewiczkowych
z po³. XVII w. w sk³ad którego wchodz¹: klasz-
tor, koœció³, oicyna, kapliczka, ogrodzenie
z basztami i bram¹ (obecnie Pañstwowa Szko-
³a Muzyczna)
• drewniana
cerkiew p. w. Narodzenia NMP
„Pre-
czystieñska” z koñca XVII w.
• drewniana (obmurowana)
cerkiew p.w. Zmar-
twychwstania Pañskiego
„Woskriesienska”
z pocz. XVIII w.
• drewniana
cerkiew p.w. Œw. Micha³a
„Michaj-
³owska” z 1789 r., przy cerkwi jedyna w Polsce
Szko³a Ikonograiczna
• drewniana
cerkiew cmentarna p.w. Œw. Trójcy
z XVI w. (gruntownie odnowiona w XVIII w.)
• drewniany dwór Smulskich z koñca XIX w.
Orla
• drewniana
cerkiew p.w. Œw. Micha³a Archa-
nio³a
z 1797 r., obok drewniana dzwonnica
– wie¿a z 1874 r.
•
cmentarz z XVIII w
. z drewnian¹ cerkwi¹ cmen-
tarn¹ p.w. Œw. Œw. Cyryla i Metodego z 1870 r.
• murowana
synagoga
z 2 po³. XVII w.
•
kirkut
z XVIII w. z kilkunastoma zachowanymi
macewami
Kramarzewo
• drewniany barokowy
koœció³ p.w. Œw. Barbary
z 1739 r., przeniesiony w latach 80-tych XX w.
z Radzi³owa
• drewniana
dzwonnica
z 1778 r.
Rudka
• murowany
koœció³ p.w. Trójcy Œwiêtej
z lat 1753-1759
•
zespó³ pa³acowy Ossoliñskich
: pa³ac z 1763 r.
przebudowany w latach 1913-1914, tzw. „nowy
pa³ac” z ok. 1930 r., murowana oran¿eria z 2
po³. XVIII w., murowane i drewniane budynki
gospodarcze i czworaki z XIX i XX w., park
z 1763 r. park krajobrazowy z 1763 r. (obecnie
Zespó³ Szkó³ Rolniczych im. Krzysztofa Kluka)
•
dwie murowane kapliczki
z 2 po³. XVIII w.
• murowany
zajazd
z XIX w.
•
uk³ad przestrzenny z XVII w
. z drewnian¹ zabu-
dow¹ wsi z koñca XIX i pocz. XX w.
NiedŸwiadna
• murowany póŸnogotycki koœció³
p.w. Œw. Sta-
nis³awa Bp
. z 1 po³. XVI w., wewn¹trz pó³koliste
zamkniête portale, barokowe rzeŸby z XVIII w.
• drewniana
dzwonnica
z z 1760 r.
• murowana
plebania
z lat 20-tych XX w., muro-
wana kaplica cmentarna z koñca XIX w.
Radzi³ów
• murowana
plebania
z 1881-1883 (koœció³ z 1981 r.)
• drewniana i murowana
zabudowa z koñca XIX
i pocz. XX w.
Rajgród
•
grodzisko œredniowieczne
(X-XIII w.), jeden
z punktów systemu obronnego Jaæwingów
•
trójk¹tny rynek
z XVI w. z zabudow¹ z koñca XIX w.
• murowany
koœció³ p.w. Narodzenia NMP
z lat
1906-1912, w o³tarzu obraz MB Rajgrodzkiej
z XVII w.
Strabla
• murowany
koœció³ p.w. Wniebowst¹pienia Pañ-
skiego
z z 1617 r. oraz dzwonnica z 1779r.
•
zespó³ pa³acowo-parkowy
: z XVIII-XIXw.,
w sk³ad którego wchodzi: dwór, park, lamus,
czworaki, stajnia, obora i kuŸnia
Boæki
•
uk³ad urbanistyczny z XVI-XVIII w
. z prosto-
k¹tnym rynkiem lokacyjnym
•
klasztor Reformatorów
z lat 1730-1739 z koœ-
cio³em p.w. Œw. Œw. Józefa Oblubieñca i Anto-
niego Padewskiego z dzwonnic¹, ogrodze-
niem z kapliczkami oraz cmentarz
• murowana
cerkiew p.w. Zaœniêcia NMP
z 1820 r.
z murowan¹ dzwonnic¹ z 1 po³. XIX w.
Szczuczyn
•
klasztor Pijarów
z lat 1697-1700 z koœcio³em
p.w. Imienia Marii z lat 1701-1711 trójnawo-
wy, bazylikowy w nawie g³ównej barokowa de-
koracja sztukatorska i kolegium przylegaj¹ce
do koœcio³a
•
pozosta³oœci pa³acu Szczuków
z lat 1705-1709
•
rynek
zabudowany parterowymi murowanymi
domami z 2 po³. XIX w., zespó³ dawnej poczty
z 1824 r.
Szczyty-Dziêcio³owo
• drewniana
cerkiew p.w. Œciêcia G³owy Œw. Ja-
na Chrzciciela
z 1785 r.
•
cmentarz przycerkiewny
z II po³. XVIII w.
• kamienna
igura Œw. Jana Nepomucena
z 1758 r.
Zab³udów
•
uk³ad urbanistyczny z XVI w.
• klasycystyczna
cerkiew Zaœniêcia NMP
zbu-
dowana w latach 1847-1855 na rzucie krzy¿a
greckiego, z wie¿¹ frontow¹ przykryt¹ kopu³¹
• klasycystyczny murowany
koœció³ p.w. Œw.
Œw. Piotra i Paw³a
z lat 1805-1840
•
kaplica cmentarna p.w. Œw. Rocha
z 1850 r.
•
kaplica cmentarna p.w. Œw. Marii Magdaleny
z 1848 r.
•
pozosta³oœci pa³acu Radziwi³³ów
: oicyna i park
z II po³. XIX w.
Brañsk
•
grodzisko wczesnoœredniowieczne
•
uk³ad urbanistyczny z XV-XVIII w.
• klasycystyczny
koœció³ p.w. Wniebowziêcia
NMP
z lat 1861-1863, spalony i odbudowany
w latach 1944-45, obok murowana dzwonnica
•
cerkiew p.w. Szymona S³upnika
z prze³. XIX i XX w.
• drewniane
koszary carskie
wybudowane w latach
1875-1890 (obecnie Dom Pomocy Spo³ecznej)
Wyszki
• murowany neogotycki
koœció³ p.w. Œw. And-
rzeja Aposto³a
z lat 1901-1905, z elementami
w elewacji frontowej naœladuj¹cymi wystrój
elewacji koœcio³a p.w. Œw Anny w Wilnie
W¹sosz
• murowany
koœció³ p.w. Przemienienia Pañs-
kiego
z lat 1508-1534
• drewniana
dzwonnica
z XVIII w.
110
111
•
koœció³ Karmelitów p.w. Nawiedzenia NMP
z ok. 1625 r.
• murowana
kaplica cmentarna
z 1913 r.
• drewniane i murowane
domy z XIX i XX w.
• drewniany
m³yn wodny
z pocz. XX w.
• murowana
kuŸnia
z lat 20-tych XX w.
Hajnówka
• nowoczesna murowana
cerkiew p.w. Œw. Trój-
cy
z 1982 r., projekt Jerzego Grygorowicza,
wewn¹trz ceramiczny ikonostas i polichromie
Dymitrosa Andropulasa
• murowany
koœció³ p.w. Podwy¿szenia Krzy¿a
Œwiêtego i Œw. Stanis³awa Bp.
z lat 1957-1966
• drewniane
domy z koñca XIX i pocz. XX w
. oraz
drewniane domy osiedla robotniczego z 1934 r.
• skansen
Kolejki Leœnej
Siemianówka
• murowana
cerkiew p.w. Œw.Jerzego
z XVIII w.
oraz drewniana plebania z pocz. XX w.
• drewniana
tradycyjna zabudowa wsi
Stawiski
•
zespó³ klasztorny Franciszkanów
z XVII-XIX w.
z póŸnobarokowym murowanym trójnawowym
bazylikowym koœcio³em p.w. Œw. Antoniego
•
gmach dawnej synagogi
odbudowany w 1963 r.
obecnie siedziba stra¿y po¿arnej
•
cmentarz ¿ydowski
z 1 po³. XIX w.
•
cmentarz ¿ydowski
z II wojny œwiatowej
•
poczta
z 1 po³. XIX w.
•
park dworski
z XIX w.
Stare Lewkowo
• drewniana
cerkiew p.w. Œw.Piotra i Paw³a
z XVIII w.
• drewniana
tradycyjna zabudowa wsi
POWIAT HAJNOWSKI
Trzeœcianka
•
rozplanowanie wsi
z okresu pomiary w³ócznej
w XVI w., tradycyjna drewniana zabudowa
z koñca XIX i 1 po³. XX w.
• drewniana
cerkiew p.w. Œw Micha³a Archanio³a
z lat 1864-67
• drewniana
cerkiew cmentarna pw. Oiarowa-
nia NMP
z 1 po³. XIX w.
Bia³owie¿a
•
park pa³acowy
, urz¹dzony pod koniec XIX w. wg
projektu Waleriana Kronenberga, jest on jed-
noczeœnie ogrodem botanicznym o powierz-
chni 48 ha, roœnie tu ok. 90 gat. drzew i krzewów
• drewniany
carski dwór myœliwski
z 1846 r.
•
obelisk
upamiêtniaj¹cy ³owy króla Augusta III
Sasa w 1752 r.
• murowana
cerkiew p.w. Œw. Miko³aja Cudo-
twórcy
z lat 1889-1893 z ceramicznym iko-
nostasem
• drewniana
cerkiew cmentarna p.w. Œw. Cyryla
i Metodego
z 1873 r.
• drewniana
plebania
prawos³awna z koñca XIX w.
• murowany
koœció³ p.w. Œw. Teresy od Dzie-
ci¹tka Jezus
wybudowany w latach 1927-35,
wewn¹trz kaplica Œw. Huberta, patrona leœni-
ków i myœliwych
• drewniany
dworzec kolejowy
z koñca XIX w.
(obecnie Restauracja Carska).
•
Uroczysko Stara Bia³owie¿a
z grup¹ pom-
nikowych dêbów
Kleszczele
•
uk³ad przestrzenny z XVI w.
, drewniana zabu-
dowa z koñca XIX i pocz. XX w.
• murowana
cerkiew p.w. Zaœniêcia NMP
z ok.1870 r.
• drewniana
dzwonnica
, obecnie cerkiew p.w.
Œw. Miko³aja z 1709 r.
• murowany
koœció³ p.w. Œw. Zygmunta Bur-
gundzkiego
z lat 1907-1910
• drewniany
dworzec kolejowy
z ok. 1900 r.
Turoœl
• drewniany
koœció³ p.w. Œw. Jana Chrzciciela
z lat 1871-1873 z drewnian¹ dzwonnic¹ z lat
30-tych XX w. oraz drewniana plebania z 1911 r.
• drewniana
kaplica cmentarna
z prze³. XVIII i XIX w.
•
wiatrak koŸlak
drewniany z XIX w.
POWIAT KOLNEÑSKI
POWIAT £OM¯YÑSKI
Kuraszewo
•
kurhan
z III w.
• drewniana
cerkiew p.w. Œw. Antoniego Peczer-
skiego
z 1868 r.
•
Œwiête ród³o
z kaplic¹ prawos³awn¹ p.w. Œw.
Œw. braci Machabeuszów z lat 30-tych XX w.
Grabowo
• murowany
koœció³ p.w. Œw. Jana Chrzciciela
z lat 1842-1845, póŸklasycystyczny, bazyliko-
wy, pierwotnie jednonawowy z wie¿¹, w 1937 r.
powiêkszony o nawy boczne i przed³u¿enie
prezbiterium
• klasycystyczna murowana
plebania
z 1859 r.
•
zespó³ dworski
z po³. XIX w. wybudowany dla
Antoniego Wagi.
Drozdowo
•
zespó³ dworski
, XVIII-XIX w, w sk³ad którego
wchodz¹: dwór Lutos³awskich z XIX w. (obec-
nie Muzeum Przyrodnicze z dodatkow¹ eks-
pozycj¹ poœwiêcon¹ Lutos³awskim i Roma-
nowi Dmowskiemu), park dworski oraz kapli-
ca grobowa Lutos³awskich z 1870 r.
• murowany
koœció³ p.w. Œw. Jana
z lat 1868-1878
•
plebania
z 1895 r. pierwotnie neoromañska
Narewka
•
uk³ad urbanistyczny z XVIII w
., drewniana za-
budowa z koñca XIX w. i 1 po³. XX w.
• murowana
cerkiew p.w. Œw. Miko³aja
z 2 po³. XIX w.
•
cmentarz ¿ydowski
z 1 po³. XIX w.
Kolno
•
synagoga
z 2 po³. XVIII w. oraz cmentarz ¿y-
dowski z ok. 1817 r.
• murowany
koœció³ p.w. Œw. Anny
z lat 1834-1835 r.
rozbudowany w póŸniejszych latach o neogo-
tyckie kaplice, wewn¹trz neorokokowy o³tarz
g³ówny z 1893 r. i barokowe o³tarze boczne
• murowana
dzwonnica
z 1862 r.
•
zbiorowa mogi³a ¿o³nierzy
niemieckich i rosyj-
skich z I wojny œwiatowej
•
mogi³a ¿o³nierzy
Wojska Polskiego z 1920 r.
Jedwabne
•
koœció³ p.w. Œw. Jakuba
z lat 1926-1935, neo-
barokowy, trójnawowy z transeptem i dwu-
wie¿ow¹ fasad¹
•
plebania
z koñca XIX w. , neoklasycystyczna
•
dwór
z 2 po³. XVIII w. przebudowany w 1959 r.
(obecnie Dom Kultury) z parkiem dworskim
•
pomnik
na miejscu kaŸni ¯ydów w 1941 r.
Czeremcha
• drewniano-murowana
nastawnia kolejowa
i dró¿niczówka
z pocz. XX w.
• drewniana i murowana
zabudowa z koñca XIX
i pocz. XX w.
Nowoberezowo
• drewniana
cerkiew p.w. Œw. Jana Teologa
z ok. 1771 r.
• murowana
cerkiew p.w. Wniebowst¹pienia
Pañskiego
z lat 1873-1876
• drewniana
cerkiew cmentarna p.w. Przemie-
nienia Pañskiego
z 1840 r.
• murowana
kapliczka prawos³awna p.w. Œw.
Aleksandra Newskiego
z 1868 r.
• drewniana
kapliczka prawos³awna p.w. Œw.
Jerzego
z 1888 r.,
• drewniana
zabudowa wsi z koñca XIX i 1 po³. XX w.
Czeremcha Wieœ
•
cerkiew p.w. Œw. Œw. Kosmy i Damiana
z 1816 r.
£om¿a
•
katedra p.w. Œw. Micha³a Archanio³a i Jana
Chrzciciela
, XV – XVI w., póŸnogotycka, pse-
udobazylikowa trójnawowa z lat 1504-26,
z dzwonnic¹. Przebudowana ok. 1588 r. oraz
w latach 1691092 w stylu barokowym. Odbu-
dowana w latach 1953-56 ze zniszczeñ wojen-
nych. Sklepienia nawy gwiaŸdzisto-sieciowe,
w nawach bocznych i kaplicy kryszta³owe.
W kaplicy MB Ró¿añcowej o³tarz z po³. XVIII w.
z obrazem MB z Dzieci¹tkiem z XVI w. Rene-
sansowe grobowce starostów ³om¿yñskich.
Czy¿e
•
uk³ad przestrzenny wsi z XVI w
. z okresu pomia-
ry w³ócznej, drewniana zabudowa z koñca
XIX i 1 po³. XX w.
• drewniana
cerkiew cmentarna p.w. Œw. Œw.
Kosmy i Damiana
z 1812 r.
•
dwa cmentarze prawos³awne
z najstarszymi
nagrobkami z 1847 i 1872 r.
Ma³y P³ock
• murowany neobarokowy trójnawowy
koœció³
p.w. Znalezienia Krzy¿a Œwiêtego
z 1881 r. w o³-
tarzu g³ównym obraz MB z Dzieci¹tkiem z da-
t¹ 1738 r.
• murowany
dwór
(obecnie posterunek Policji)
wzniesiony po 1835 r.
•
grodzisko wczesnoœredniowieczne
z XII w.
Saki
•
cerkiew p.w. Œw. Dymitra
z koñca XVIII w.,
wraz z drewnian¹ dzwonnic¹ z XIX w.
• drewniana
prawos³awna kaplica
z XIX w. nad
Ÿróde³kiem „Krynoczka”
Dubicze Cerkiewne
• drewniana
cerkiew p.w. Opieki Matki Boskiej
z 1946 r.
112
113
[ Pobierz całość w formacie PDF ]