USTAWA z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy STAN na 18.01.2009 r, Studia, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kodeks Pracy
Stan: 18.01.2009 r.
Więcej materiałów:
Kodeks Pracy
, Kodeks Drogowy,
Kodeks Cywilny,
Kodeks Spółek Cywilnych,
Kodeks Emerytalny,
Kodeks Postępowania Cywilnego
[ Kliknij na obrazek ]
Lub
Dz.U.98.21.94
1998.09.01 zm.
Dz.U.98.113.717
art. 5
1999.01.01 zm.
Dz.U.98.106.668
art. 31
2000.01.01 zm.
Dz.U.99.99.1152
art. 1
2000.04.06 zm.
Dz.U.00.19.239
art. 2
2001.01.01 zm.
Dz.U.00.43.489
art. 39
zm.
Dz.U.00.107.1127
art. 1
2001.03.30 zm.
Dz.U.00.120.1268
art. 17
2001.05.01 zm.
Dz.U.01.28.301
art. 1
2001.05.26 zm.
Dz.U.01.52.538
art. 1
zm.
Dz.U.01.99.1075
art. 1
2002.01.01 zm.
Dz.U.01.128.1405
art. 1
2002.01.13 zm.
Dz.U.01.154.1805
art. 1
2002.02.15 zm.
Dz.U.01.11.84
art. 41
2002.06.29 zm.
Dz.U.02.74.676
art. 159
2002.09.01 zm.
Dz.U.01.111.1194
art. 5
2002.11.26 zm.wyn.z
Dz.U.02.196.1660
ogólne
2002.11.29 zm.
Dz.U.02.135.1146
art. 1, art. 6
2003.01.01 zm.
Dz.U.01.123.1354
art. 37
zm.
Dz.U.02.135.1146
art. 1, art. 6
zm.
Dz.U.02.199.1673
art. 39
zm.
Dz.U.02.200.1679
art. 11
2004.01.01 zm.
Dz.U.03.166.1608
art. 29
zm.
Dz.U.03.213.2081
art. 1
2004.05.01 zm.
Dz.U.01.128.1405
art. 1
zm.
Dz.U.02.135.1146
art. 1, art. 6
zm.
Dz.U.03.213.2081
art. 1
zm.
Dz.U.04.96.959
art. 3
2004.06.01 zm.
Dz.U.04.99.1001
art. 126
zm.
Dz.U.04.120.1252
art. 13
2004.11.23 zm.
Dz.U.04.240.2407
art. 2
2005.02.08 zm.
Dz.U.05.10.71
art. 2
2005.04.25 zm.wyn.z
Dz.U.05.68.610
ogólne
2005.06.01 zm.
Dz.U.05.86.732
art. 21
2006.03.02 zm.
Dz.U.05.167.1398
art. 127
2006.07.24 zm.
Dz.U.06.104.708
art. 146
2006.08.05 zm.
Dz.U.06.133.935
art. 3
2006.10.01 zm.
Dz.U.06.104.711
art. 10
2006.11.30 zm.
Dz.U.06.217.1587
art. 1
2006.12.19 zm.
Dz.U.06.221.1615
art. 1
2007.04.26 zm.
Dz.U.07.64.426
art. 2
2007.07.01 zm.
Dz.U.07.89.589
art. 95
2007.10.16 zm.
Dz.U.07.181.1288
art. 1
2007.10.26 zm.
Dz.U.07.176.1239
art. 1
2007.12.03 zm.wyn.z
Dz.U.07.225.1672
ogólne
2008.06.30 zm.
Dz.U.08.93.586
art. 1
2009.01.01 zm.
Dz.U.08.237.1654
art. 1
2009.01.18 zm.
Dz.U.08.223.1460
art. 1
USTAWA
z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy.
1)
(tekst jednolity)
Preambuła (skreślona).
DZIAŁ PIERWSZY
PRZEPISY OGÓLNE
Rozdział I
Przepisy wstępne
Art. 1.
Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.
Art. 2.
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru,
mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Art. 3.
Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także
osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Art. 3
1
.
§ 1. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu
prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do pracodawcy będącego osobą fizyczną, jeżeli nie
dokonuje on osobiście czynności, o których mowa w tym przepisie.
Art. 4.
(skreślony).
Art. 5.
Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy
kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami.
Art. 6.
§ 1. Stosunek pracy między obywatelem polskim a polskim przedstawicielstwem, misją lub
inną placówką za granicą podlega przepisom kodeksu.
§ 2. Stosunek pracy między obywatelem polskim a przedstawicielstwem, misją albo inną placówką
państwa obcego lub instytucji międzynarodowej, działającymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej,
podlega przepisom kodeksu, jeżeli umowy, układy lub porozumienia międzynarodowe nie stanowią inaczej.
Art. 7.
(skreślony).
Art. 8.
Nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie
uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Art. 9.
§ 1. Ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy
Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki
pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na
ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku
pracy.
§ 2. Postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów
nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów
wykonawczych.
§ 3. Postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż
postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych.
§ 4.
(1)
Postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień
zbiorowych, regulaminów oraz statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy, naruszające
zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, nie obowiązują.
Art. 9
1
.
(2)
§ 1. Jeżeli jest to uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, może być zawarte
porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, określających
prawa i obowiązki stron stosunku pracy; nie dotyczy to przepisów Kodeksu pracy oraz przepisów innych
ustaw i aktów wykonawczych.
§ 2. Porozumienie, o którym mowa w § 1, zawiera pracodawca i reprezentująca pracowników
organizacja związkowa, a jeżeli pracodawca nie jest objęty działaniem takiej organizacji, porozumienie
zawiera pracodawca i przedstawicielstwo pracowników wyłonione w trybie przyjętym u tego pracodawcy.
§ 3. Zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy nie może trwać dłużej niż przez okres 3 lat.
Przepis art. 241
27
§ 3 stosuje się odpowiednio.
§ 4.
(3)
Pracodawca przekazuje porozumienie właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
§ 5. Przepisy § 1-4 nie naruszają przepisów art. 241
27
.
Rozdział II
Podstawowe zasady prawa pracy
Art. 10.
§ 1. Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków
określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.
§ 2. Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę.
§ 3. Państwo prowadzi politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia.
Art. 11.
(4)
Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na
podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.
Art. 11
1
.
Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika.
Art. 11
2
.
(5)
Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych
obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.
Art. 11
3
.
(6)
Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności
ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne,
przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na
zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy -
jest niedopuszczalna.
Art. 12.
(skreślony).
Art. 13.
(7)
Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego
prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez
ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Art. 14.
Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach
wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.
Art. 15.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Art. 16.
Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne
potrzeby pracowników.
Art. 17.
Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Art. 18.
§ 1. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje
stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy.
§ 2. Postanowienia umów i aktów, o których mowa w § 1, mniej korzystne dla pracownika niż przepisy
prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
§ 3.
(8)
Postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy,
naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są nieważne. Zamiast takich postanowień stosuje
się odpowiednie przepisy prawa pracy, a w razie braku takich przepisów - postanowienia te należy zastąpić
odpowiednimi postanowieniami niemającymi charakteru dyskryminacyjnego.
Art. 18
1
.
§ 1. Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają
prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji.
§ 2. Zasady tworzenia i działania organizacji, o których mowa w § 1, określa ustawa o związkach
zawodowych, ustawa o organizacjach pracodawców oraz inne przepisy prawa.
Art. 18
2
.
Pracownicy uczestniczą w zarządzaniu zakładem pracy w zakresie i na zasadach
określonych w odrębnych przepisach.
Art. 18
3
.
Pracodawcy oraz organy administracji są obowiązani tworzyć warunki umożliwiające
korzystanie z uprawnień określonych w przepisach, o których mowa w art. 18
1
i 18
2
.
Rozdział IIa
(9)
Równe traktowanie w zatrudnieniu
Art. 18
3a
.
§ 1. Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania
stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia
kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię,
narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie,
orientację seksualną, a także bez względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w
pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
§ 2. Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób,
bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w § 1.
§ 3. Dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn
określonych w § 1 był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni
pracownicy.
§ 4.
(10)
Dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego
postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić
niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania
stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia
kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy
wyróżnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn określonych w § 1, chyba że postanowienie, kryterium
lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a
środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.
§ 5.
(11)
Przejawem dyskryminowania w rozumieniu § 2 jest także:
1) działanie polegające na zachęcaniu innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania w
zatrudnieniu lub nakazaniu jej naruszenia tej zasady,
2) niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i
stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej
atmosfery (molestowanie).
§ 6.
(12)
Dyskryminowaniem ze względu na płeć jest także każde niepożądane zachowanie o
charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie
godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej,
upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub
pozawerbalne elementy (molestowanie seksualne).
§ 7.
(13)
Podporządkowanie się przez pracownika molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu, a
także podjęcie przez niego działań przeciwstawiających się molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu
nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika.
Art. 18
3b
.
§ 1. Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, z zastrzeżeniem § 2-4,
uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w
art. 18
3a
§ 1, którego skutkiem jest w szczególności:
1) odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
2) niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo
pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
3) pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe
- chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.
§ 2.
(14)
Zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie naruszają działania, proporcjonalne do
osiągnięcia zgodnego z prawem celu różnicowania sytuacji pracownika, polegające na:
1) niezatrudnianiu pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18
3a
§ 1, jeżeli rodzaj pracy
lub warunki jej wykonywania powodują, że przyczyna lub przyczyny wymienione w tym przepisie są
rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi,
2) wypowiedzeniu pracownikowi warunków zatrudnienia w zakresie wymiaru czasu pracy, jeżeli jest to
uzasadnione przyczynami niedotyczącymi pracowników bez powoływania się na inną przyczynę lub
inne przyczyny wymienione w art. 18
3a
§ 1,
3) stosowaniu środków, które różnicują sytuację prawną pracownika, ze względu na ochronę
rodzicielstwa lub niepełnosprawność,
4) stosowaniu kryterium stażu pracy przy ustalaniu warunków zatrudniania i zwalniania pracowników,
zasad wynagradzania i awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji
zawodowych, co uzasadnia odmienne traktowanie pracowników ze względu na wiek.
§ 3. Nie stanowią naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu działania podejmowane
przez określony czas, zmierzające do wyrównywania szans wszystkich lub znacznej liczby pracowników
wyróżnionych z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18
3a
§ 1, przez zmniejszenie na korzyść takich
pracowników faktycznych nierówności, w zakresie określonym w tym przepisie.
§ 4. Różnicowanie pracowników ze względu na religię lub wyznanie nie stanowi naruszenia zasady
równego traktowania w zatrudnieniu, jeżeli w związku z rodzajem i charakterem działalności prowadzonej
w ramach kościołów i innych związków wyznaniowych, a także organizacji, których cel działania pozostaje
w bezpośrednim związku z religią lub wyznaniem, religia lub wyznanie pracownika stanowi istotne,
uzasadnione i usprawiedliwione wymaganie zawodowe.
Art. 18
3c
.
§ 1. Pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za
pracę o jednakowej wartości.
§ 2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez
względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom
w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna.
§ 3. Pracami o jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników
porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych
przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i
wysiłku.
Art. 18
3d
.
Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma
prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na
podstawie odrębnych przepisów.
Art. 18
3e
.
(15)
§ 1. Skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia
zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie może być podstawą niekorzystnego traktowania
pracownika, a także nie może powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika,
zwłaszcza nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy
lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do pracownika, który udzielił w jakiejkolwiek formie wsparcia
pracownikowi korzystającemu z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego
traktowania w zatrudnieniu.
Rozdział IIb
(16)
Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy
Art. 18
4
.
§ 1. Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.
§ 2. Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy
sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.
§ 3. Organizację i zakres działania inspekcji, o których mowa w § 1 i 2, określają odrębne przepisy.
Art. 18
5
.
§ 1. Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje społeczna inspekcja pracy.
DZIAŁ DRUGI
STOSUNEK PRACY
Rozdział I
Przepisy ogólne
Art. 22.
§ 1.
(17)
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy
określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym
przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
§ 1
1
. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy,
bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
§ 1
2
.
(18)
Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu
warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.
§ 2. Pracownikiem może być osoba, która ukończyła 18 lat. Na warunkach określonych w dziale
dziewiątym pracownikiem może być również osoba, która nie ukończyła 18 lat.
§ 3. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela
ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku.
Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem
sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.
Art. 22
1
.
(19)
§ 1. Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania
danych osobowych obejmujących:
1) imię (imiona) i nazwisko,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]