vademecum gimnazjalisty - biologia, Do poczytania, Nauka, Inne [ Pobierz całość w formacie PDF ]
5.5. RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)
5.5.
RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)
RoÊliny nagonasienne
RoÊliny nagonasienne
to drzewa i niektóre gatunki krzewów wytwarzajàce korzenie, ∏odygi, li-
Êcie i jednop∏ciowe kwiaty. Sà roÊlinami wiatropylnymi. Rozmna˝ajà si´ p∏ciowo. Najwi´ksze skupi-
ska tych roÊlin znajdujà si´ na pó∏kuli pó∏nocnej – stanowià przewa˝ajàcà cz´Êç ekosystemu tajgi.
Wi´kszoÊç roÊlin nagonasiennych nale˝y do grupy roÊlin iglastych (szpilkowych). Przedstawiciela-
mi iglastych sà mi´dzy innymi sosna, Êwierk, modrzew i jod∏a.
Rozmna˝anie si´ roÊlin nagonasiennych na przyk∏adzie sosny
Organem rozmna˝ania p∏ciowego jest kwiat.
Kwiaty nagonasiennych charakteryzujà si´ prostà
budowà, nie majà okwiatu, sà wiatropylne i roz-
dzielnop∏ciowe. U nagonasiennych oddzielnie wy-
st´pujà kwiaty ˝eƒskie i kwiaty m´skie (zebrane
w szyszki ˝eƒskie i m´skie). W ˝eƒskich kwiatach
sosny zalà˝ki le˝à na ∏uskach szyszki i nie sà os∏o-
ni´te zalà˝nià s∏upka. Kwiaty m´skie sk∏adajà si´
z pr´cików wytwarzajàcych ziarna py∏ku. Py∏ek jest
przenoszony przez wiatr (wiatropylnoÊç) i trafia
na zalà˝ki. Ziarna py∏ku zawierajà gamety m´-
skie. Za pomocà ∏agiewki py∏kowej docierajà one
do gamet ˝eƒskich. W wyniku zap∏odnienia po-
wstajà zarodki nowych roÊlin. Zalà˝ki przekszta∏-
cajà si´ w nasiona. Nasiona po dojrzeniu wysy-
pujà si´ z szyszek i sà rozsiewane przez wiatr
(wiatrosiewnoÊç). U nagonasiennych brak zalà˝ni
powoduje brak owoców.
kwiat
m´ski
kwiatostan
˝eƒski
(dojrza∏a szyszka)
py∏ek
(m∏oda szyszka)
kwiatostan
˝eƒski
nasienie
dojrza∏y osobnik
(drzewo)
m∏ode drzewko
Rozmna˝anie si´
na przyk∏adzie sosny
RoÊliny iglaste
RoÊliny iglaste
majà charakterystyczne liÊcie
w kszta∏cie ∏usek (np. ˝ywotnik zachodni) lub
sztywnych, d∏ugich igie∏ (sosna, Êwierk), które
nie opadajà na zim´. LiÊcie sà zrzucane stop-
niowo co kilka lat, wyjàtek stanowi modrzew,
który zrzuca ig∏y co roku. RoÊliny iglaste nie wy-
twarzajà owoców. Wyst´pujà na pó∏kuli pó∏-
nocnej – tworzà lasy iglaste – tajg´, bór oraz
lasy mieszane. Te roÊliny na ogó∏ dobrze zno-
szà ch∏ód i susz´.
Ga∏àzka ˝ywotnika zachodniego
61
 5.5. RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)
Cechy charakterystyczne wybranych roÊlin iglastych
Gatunek
Pokrój
LiÊcie
Sosna
drzewo
• d∏ugie ig∏y
• wyrastajà w zale˝noÊci od gatunku
po 2, 5, 7 i wi´cej w p´czku
• przekrój ig∏y jest pó∏okràg∏y
• szyszki jajowate, silnie zdrewnia∏e
Âwierk
drzewo
• krótkie, k∏ujàce ig∏y
• wyrastajà pojedynczo
• ig∏y na przekroju graniaste
• szyszki wyd∏u˝one, zwisajà w dó∏
na ga∏´ziach
Jod∏a
drzewo
• krótkie, p∏askie ig∏y
• wyrastajà pojedynczo
• ciemnozielone od góry, od spodu majà 2
jasne paski
• szyszki wyd∏u˝one, wyrastajà pionowo
w gór´, rozpadajà si´ po dojrzeniu
Modrzew
drzewo
• krótkie, mi´kkie ig∏y
• wyrastajà w p´czkach
• opadajà na zim´
• szyszki drobne, kuliste, opadajà razem
z ga∏àzkami
Cis
drzewo
lub krzew
• krótkie, mi´kkie ig∏y
• wyrastajà pojedynczo
• ciemnozielone od góry, jasnozielone
od spodu
• silnie trujàce
• nasiona otoczone czerwonà osnówkà
Ja∏owiec
krzew
• bardzo krótkie, zaostrzone ig∏y
• wyrastajà po 3 w okó∏ku
• fioletowe szyszkojagody
62
 5.5. RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)
Przystosowania roÊlin iglastych do Êrodowiska làdowego
w
LiÊcie majà kszta∏t ∏usek lub igie∏ o ma∏ej po-
wierzchni. Pokrywa je skórka o zgrubia∏ych
Êcianach, wytwarzajàca wosk. Pod skórkà
znajduje si´ warstwa komórek wzmacniajà-
cych, które chronià przed utratà wody oraz
przed niskimi temperaturami. LiÊcie zimozie-
lone majà zdolnoÊç do prowadzenia fotosyn-
tezy tak˝e zimà.
w
Dzi´ki tkankom mechanicznym i du˝ej iloÊci
drewna p´d jest sztywny i roÊlina mo˝e osià-
gaç du˝e rozmiary.
w
Lekkie i bardzo liczne ziarna py∏ku sà ∏atwo
przenoszone przez wiatr.
w
Nasiona cz´sto majà skrzyde∏ko, dzi´ki cze-
mu sà ∏atwiej rozsiewane przez wiatr.
w
Korzeƒ si´ga g∏´boko lub szeroko w ziemi,
przez co utrzymuje roÊlin´ w glebie.
w
Dzi´ki obecnoÊci tkanki przewodzàcej jest
mo˝liwy transport wody z gleby do wszyst-
kich cz´Êci roÊliny.
w
Pieƒ jest pokryty grubà korà, która chroni
przed niskimi temperaturami.
powi´kszenie
igie∏
kana∏y ˝ywiczne
wiàzki
przewodzàce
mi´kisz
asymilacyjny
przekrój liÊcia
∏yko
kora
drewno
pokrój
ogólny
drzewa
s∏oje
rocznego
przyrostu
Sosna
wycinek pnia
Znaczenie roÊlin nagonasiennych
w
Sà pokarmem i schronieniem wielu zwierzàt i innych organizmów.
w
Korzenie nagonasiennych umacniajà gleb´, dzi´ki czemu zapobiegajà jej erozji.
w
Dostarczajà surowców przemys∏owych: drewna budowlanego oraz materia∏ów do produkcji pa-
pieru, sztucznego jedwabiu i lakierów.
w
Sà wykorzystywane do produkcji leków.
w
Sà uprawiane jako roÊliny ozdobne oraz wykorzystuje si´ je do zalesiania.
63
 5.6. RoÊliny okrytonasienne (okrytozalà˝kowe)
5.6.
RoÊliny okrytonasienne (okrytozalà˝kowe)
RoÊliny okrytonasienne
RoÊliny okrytonasienne
to najbardziej zró˝nicowana i najliczniejsza grupa roÊlin: obejmuje po-
nad 300 tysi´cy gatunków – drzew, krzewów i roÊlin zielnych. Budowa tkanek i organów tych orga-
nizmów jest bardzo zró˝nicowana, w wyniku czego opanowa∏y one wszystkie Êrodowiska na kuli
ziemskiej. Wytwarzajà korzenie, ∏odygi, liÊcie, kwiaty i owoce. Zalà˝ki rozwijajà si´ wewnàtrz s∏up-
ka (zalà˝ni), a nasiona wewnàtrz owocu. Te roÊliny dzielà si´ na dwie klasy: jednoliÊcienne i dwu-
liÊcienne.
RoÊliny okrytonasienne
jednoliÊcienne
w nasieniu znajduje si´ zarodek z jednym li-
Êcieniem; nie przyrastajà na gruboÊç
dwuliÊcienne
zarodki majà dwa liÊcienie i majà zdolnoÊç
przyrostu na gruboÊç
w
wiechlinowate
– trawy,
na przyk∏ad tymotka,
kupkówka, zbo˝a, trzcina
cukrowa, bambusy (trawy
o zdrewnia∏ych ∏odygach)
w
bobowate
– groch, fa-
sola, bób, soja, koniczy-
na, robinia akacjowa
Kupkówka
Koniczyna
w
ciborowate
– turzyce,
we∏nianka, oczeret
w
ró˝owate
– truskawka,
malina, dzika ró˝a, ja-
b∏oƒ, grusza, morela, Êli-
wa, jarz´bina, wiÊnia
We∏nianka
Dzika ró˝a
w
liliowate
– lilia, kosaciec,
tulipan, narcyz, agawa,
juka, cebula, czosnek,
szparag
w
kapustowate
– rzepak,
kapusta, kalafior, broku∏,
rzodkiew, lewkonia, tasznik
Tulipan
Rzepak
w
storczykowate
– bu∏aw-
nik mieczolistny, kuku∏ka,
obuwik, storczyk, wanilia
w
jasnotowate
– lwia
paszcza, mi´ta, lawenda,
majeranek, tymianek,
macierzanka
Bu∏awnik mieczolistny
Lawenda
w
astrowate
– mniszek le-
karski, s∏onecznik, rumia-
nek, chryzantema, dzie-
wi´çsi∏ pospolity, sa∏ata,
aksamitka
Mniszek lekarski
64
[ Pobierz całość w formacie PDF ]