Urazy głowy, BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY, PIERWSZA POMOC [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bezpieczeństwo
Urazy głowy
Urazy głowy należą do najbardziej zdradliwych obrażeń, z jakimi możemy się spotkać. W więk-
szości przypadków kończy się na kilku zadrapaniach, siniakach, guzach i lekkim bólu głowy.
Maja Grzanka
członek zarządu
katowickiego oddziału
Maltańskiej Służby
Medycznej
objawami może się kryć poważne uszkodzenie
naszego „centrum dowodzenia” – mózgu. Dodatko-
wo dość często ciężkim i niebezpiecznym urazom
głowy początkowo nie towarzyszą żadne objawy,
dlatego ta właśnie grupa wymaga zwiększonej uwagi
zarówno od personelu medycznego, jak i opiekunów
osoby, która omawianego urazu doznała.
większości przypadków powinny być opracowane
chirurgicznie, oczyszczone i zszyte – jeśli znajdują
się w okolicy czołowej – szwem kosmetycznym przy
zastosowaniu znieczulenia miejscowego. Nie zszywa
się jedynie ran bardzo małych, bardzo płytkich, silnie
zanieczyszczonych lub zadawnionych.
Złamania kości czaszki
Złamania kości czaszki można z grubsza podzielić
na dwie duże grupy: złamania kości sklepienia
czaszki i złamania kości podstawy czaszki. Aby
doszło do złamania, siła urazu musi być duża, gdyż
czaszka mająca za zadanie ochronę mózgu jest
stosunkowo odporna.
P
RZYCZYNY
URAZÓW
GŁOWY
Obecnie, tak samo jak w przypadku urazów innych
okolic ciała, główną przyczyną ciężkich urazów głowy
u osób dorosłych są wypadki komunikacyjne (wtedy
najczęściej dochodzi do mnogich obrażeń wielona-
rządowych), ale ryzyko takie istnieje również w innych
okolicznościach. Można tu wymienić: upadek z wy-
sokości, skoki do wody (występuje ryzyko zarówno
urazu głowy, jak i uszkodzenia kręgosłupa w odcinku
szyjnym), a także przy uprawianiu sportów takich jak
boks, hokej czy rugby. Szczególnie niebezpieczną
sytuacją są wypadki w pracy, w których doszło do za-
działania znacznej siły na zabezpieczenie głowy (kask)
i jest ono uszkodzone lub – co gorsza – pracownik
nie zastosował się do przepisów BHP i nie używał od-
powiednich zabezpieczeń. Uraz głowy należy również
podejrzewać u wszystkich znalezionych nieprzytom-
nych osób, także tych znajdujących się pod wpływem
alkoholu, u osób, które doznały ataku padaczkowego
lub zostały rażone prądem (a także piorunem).
Złamania kości sklepienia czaszki
Powstałe złamania dzieli się na otwarte i zamknięte
(w zależności od tego, czy doszło do przerwania skó-
ry) oraz na linijne, wieloodłamowe lub wgłobione, ze
względu na położenie odłamów kości. Najbardziej
niebezpieczne jest złamanie o charakterze wgłobie-
nia, gdyż fragmenty kości uszkadzać mogą oponę
twardą i bezpośrednio tkankę mózgową. Dodatko-
wo znacznie zwiększają ryzyko infekcji. Duża cześć
takich złamań wymaga korekcji chirurgicznej.
Złamania kości podstawy czaszki
Złamania takie powstają często w następstwie
np. uderzenia głową o krawężnik i charakteryzują
się bardzo znamiennymi objawami klinicznymi.
Pacjenta, który doznał omawianego urazu dość
łatwo zapamiętać. Do objawów wskazujących na
W
YBRANE
PRZYPADKI
URAZÓW
GŁOWY
I
ICH
POWIKŁAŃ
Obrażenia powłok czaszki
Skóra głowy dość często ulega różnym urazom. Jest
ona grubsza niż w innych okolicach ciała, dlatego jest
w stanie pochłonąć znaczną ilość działającej energii
urazu. Kolejną cechą skóry głowy jest jej bogate una-
czynienie, które z jednej strony umożliwia szybkie za-
zwyczaj i niepowikłane gojenie, ale z drugiej sprawia,
że rany tej okolicy, nawet niewielkie, obficie krwawią.
Najlżejszymi obrażeniami powłok czaszki są otarcia
niewymagające zwykle pomocy lekarskiej, przy
zadziałaniu większej siły może dojść do krwawienia
podokostnowego lub podczepcowego bez naruszenia
ciągłości powłok, które niebezpieczne są jedynie dla
niemowląt. Rozerwania skóry głowy w przeważającej
Stopień ciężkości
urazu
Objawy
Lekki uraz głowy
otarcia naskórka, obrzęk w miejscu
urazu, wylewy krwawe (siniaki)
w miejscu urazu, lekki ból głowy
Średnio ciężki
uraz głowy
Jak wyżej plus: objawy świadczące
o obrażeniach ośrodkowego
układu nerwowego (zawroty głowy;
nudności; wymioty; zaburzenia
świadomości, dezorientacja)
Ciężki uraz głowy
Jak wyżej plus: długo utrzymujące
się zaburzenia świadomości,
drgawki; wielokrotne wymioty,
nierówne źrenice
Podział urazów głowy
50
Promotor 4/08
J
ednak czasami za tymi pozornie niegroźnymi
Bezpieczeństwo
możliwość złamania podstawy czaszki należą: krwia-
ki okularowe (tzw. oczy szopa), zasinienia za uszami,
jednostronna utrata słuchu lub opadanie kącika ust,
wypływanie płynu mózgowo-rdzeniowego (żółtawa
lub różowawa, przejrzysta ciecz) z nosa, z uszu lub
spływanie po tylnej ścianie gardła. Często złamaniu
towarzyszy wstrząśnienie lub stłuczenie mózgu oraz
krwawienie w wyniku urazu, a odległym powikłaniem
może być zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
martwica), które powstaje na skutek znacznej
różnicy ciśnień w jamie czaszki. Uszkodzenie
może obejmować różną grubość tkanki mózgowej.
Stłuczenie charakteryzuje się początkową utratą
przytomności, trwającą dłużej niż w przypadku
wstrząśnienia mózgu, oraz różnego stopnia zabu-
rzeniami neurologicznymi, które zależą od tego,
które miejsca są uszkodzone (np. zaburzenia mowy,
pamięci – przy uszkodzeniu płata skroniowego,
ubytki pola widzenia – przy uszkodzeniu płata po-
tylicznego itp.). Uszkodzenia te mogą być trwałe.
Wstrząśnienie i stłuczenie mózgu
Są to następstwa urazów czaszkowo-mózgowych
wszelakiego typu, w których wiodącym objawem
jest utrata przytomności.
Krwiak nadtwardówkowy
Terminem takim określa się nagromadzenie krwi
między kośćmi czaszki a oponą twardą, powodujące
ciasnotę w jamie czaszki i uciskające na mózg, zabu-
rzając jego funkcje. Najczęściej powstaje w wyniku
upadku z wysokości, wypadku komunikacyjnego lub
uderzenia tępym narzędziem. Przyczyną w większo-
ści przypadków jest uszkodzenie tętnicy oponowej
środkowej – krwawienie jest obfite i szybko narasta,
a przebieg choroby jest szybki, dość gwałtowny
i charakterystyczny – po urazie poszkodowany traci
przytomność, potem odzyskuje ją w pełni (tzw. okres
przejaśnienia), by po pewnym czasie znów utracić przy-
tomność z dołączeniem się porażenia jednej strony
ciała i rozszerzenia źrenicy). Krwiak nadtwardówkowy
jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i każdy
przypadek powinien być niezwłocznie operowany przez
neurochirurga, tak aby szanse pacjenta na wyjście
z sytuacji bez szwanku były jak największe
Wstrząśnienie mózgu
Mianem tym określamy stan, w którym na skutek
nagłego zadziałania siły (przyśpieszenie, hamowanie)
dochodzi do przeniesienia się drgań z powłok i czaszki
na mózgowie i czasowego zaburzenia jego funkcji
(w szczególności tzw. tworu siatkowatego, który odpo-
wiedzialny jest za stan czuwania). W tym przypadku
nie ma bezpośredniego organicznego uszkodzenia
mózgu, ale występuje nagła, chwilowa utrata przytom-
ności oraz tzw. niepamięć wsteczna – po odzyskaniu
przytomności poszkodowany nie przypomina sobie
momentu, w którym doszło do urazu, a także co się
z nim działo przez ten czas. Objawami towarzyszącymi
wstrząśnieniu mózgu mogą być: nudności, wymioty,
senność i ból głowy. Objawy niepowikłanego wstrzą-
śnienia mózgu ustępują z reguły do 3 dni.
Stłuczenie mózgu
Stłuczenie mózgu jest poważniejszym następstwem
urazu niż wstrząśnienie. Dochodzi do różnego stop-
nia strukturalnego uszkodzenia określonej okolicy
mózgu (wynaczynienie krwi, zakrzepy, rozerwanie,
Krwiak podtwardówkowy ostry i przewlekły
W krwiaku podtwardówkowym wynaczyniona krew
zbiera się między oponą twardą a pajęczą. W zależ-
ności od szybkości narastania objawów, wyróżnia
się postać ostrą (do 48 h po urazie) i przewlekłą (do
14 dni po urazie). Źródłem krwawienia są zwykle żyły
powierzchni kory mózgowej. Krwiak ten zazwyczaj
nie powoduje objawów ciasnoty wewnątrzczaszko-
wej tak szybko jak nadtwardówkowy, ze względu na
otwartą przestrzeń, ale w niektórych przypadkach
współistnieje także obrzęk mózgu, sprawiając, że
objawy mogą być równie burzliwe. W początkowym
stadium poszkodowani uskarżać się mogą na ból
głowy, nudności, wymioty, niedowład kończyn; mogą
także wystąpić napady padaczkowe.
Objawy wymagające pilne-
go odwiezienia poszkodo-
wanego do lekarza
• Bezpośrednio po urazie poszkodowany stracił
przytomność, występuje niepamięć wsteczna
• Jest splątany lub zdezorientowany co do
miejsca, czasu, własnej osoby
• Senność, majaczenie
• Osłabienie, odrętwienie, porażenie kończyn;
mrowienie kończyn
• Trudności w mówieniu, połykaniu, opadnięty
kącik ust
• Zaburzenia widzenia, mroczki przed oczami,
nieostre lub podwójne widzenie
• Wymiotuje lub zgłasza nudności
• Występują drgawki lub obserwowane są za-
burzenia równowagi
P
OSTĘPOWANIE
NA
MIEJSCU
WYPADKU
Jak zawsze pierwszeństwo ma ocena zagrożenia
ratownika i poszkodowanego na miejscu zdarzenia
oraz w przypadku grożącego niebezpieczeństwa,
przeniesienie poszkodowanego w inne, bezpieczne
miejsce. Ocena podstawowych funkcji życiowych
(A – drogi oddechowe B – prawidłowy oddech
C – oznaki krążenia), w razie konieczności zasto-
sowanie pozycji bocznej ustalonej. Jeżeli poszko-
52
Promotor 4/08
Bezpieczeństwo
dowany jest przytomny, to bardzo istotne i bardzo pomocne
dla dalszego postępowania jest dokładne zebranie informacji
dotyczących mechanizmu urazu oraz tego, czy doszło do utra-
ty przytomności, jeśli tak – to na jaki czas (gdy pacjent jest
w stanie przypomnieć sobie te fakty). Nie należy bagatelizować
incydentu. Poszkodowany powinien być poddany obserwacji
w szpitalu lub w przypadku lżejszych urazów – w domu – przez
okres co najmniej 24 h (wtedy niebezpieczeństwo ujawnienia
się powikłań jest największe). Jeżeli dojdzie do otwartego
uszkodzenia, ranę na głowie przykrywa się suchym, jałowym
opatrunkiem, nie wolno usuwać ciał obcych – może to zrobić
jedynie wyszkolony personel w warunkach sali operacyjnej. Nie
wolno naciskać na naruszoną część czaszki ani tym bardziej na
tkankę mózgową. Obowiązuje także zakaz dotykania i wciska-
nia wypadniętego fragmentu mózgu do wnętrza czaszki. Każdą
ranę głowy, do głębokości której mamy jakiekolwiek wątpliwo-
ści, należy traktować jako otwarte uszkodzenie czaszki. Gdy za-
uważymy, że z uszu lub nosa wycieka płyn mózgowo-rdzeniowy,
nie należy hamować wypływu, gdyż w ten sposób spowodować
można wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego i pogorszyć
stan pacjenta – można przyłożyć jałowy opatrunek.
Ponadto jak w każdym przypadku obowiązuje tamowanie
krwawień i wsparcie psychiczne poszkodowanego. Wezwanie
pomocy jest niezbędne nie tylko w przypadku pacjentów
nieprzytomnych lub w ciężkim stanie, ale także jeżeli po-
szkodowany wydaje się być zdezorientowany, nie pamięta,
co się stało lub świadkowie podają krótkotrwałą utratę przy-
tomności, napad padaczkowy czy inne niepokojące objawy.
Pomoc należy wezwać, jeżeli mamy choć cień wątpliwości
co do stanu poszkodowanego, który doznał urazu głowy,
nawet gdy na pierwszy rzut oka wydaje się, że wszystko
jest w porządku. Jeżeli uraz nie wymaga pomocy lekarskiej,
pacjent przez następne 48-72 godziny powinien pozostawać
stale pod opieką odpowiedzialnej pełnoletniej osoby, która
obserwować będzie, czy nie pojawią się u niego ewentualne
objawy niebezpiecznych powikłań urazu, którego doznał.
W takim przypadku, jeżeli stan chorego na to pozwala, na-
leży niezwłocznie przewieźć go do najbliższego szpitala, w któ-
rym znajduje się oddział chirurgii urazowej lub neurochirurgii,
a w razie braku możliwości transportu lub utraty przytomności
chorego wezwać karetkę pogotowia ratunkowego.
P
ODSUMOWANIE
Każdemu z nas zdarzył się niejednokrotnie i zapewne niejeden
raz jeszcze zdarzy się uraz głowy. W większości przypadków
zdarzenia kończą się szczęśliwie, jednak dobrze jest zachować
pewien stopień czujności, szczególnie w stosunku do osób,
które spożyły alkohol, tak aby nie przegapić objawów mogących
zwiastować poważniejsze problemy. Istotna jest również świa-
domość najczęstszych zagrożeń i umiejętność zapobiegania
przynajmniej części ich skutków poprzez: nieprowadzenie
pojazdów mechanicznych po spożyciu jakiejkolwiek ilości alko-
holu, narkotyków oraz leków (stosowna informacja znajduje się
zawsze na ulotce), używanie kasków podczas jazdy na rowerze,
rolkach itp. No i oczywiście podczas jazdy samochodem powin-
no zawsze zapinać się pasy bezpieczeństwa, a dzieci przewozić
w specjalnie dobranych do ich wieku fotelikach.
www.promotor.elamed.pl
53
[ Pobierz całość w formacie PDF ]