Urazy kończyn, BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY, PIERWSZA POMOC [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bezpieczeństwo
Urazy kończyn
Według źródła Health & Safety Executive w roku 2007 prawie jedenaście tysięcy
pracowników doznało kontuzji w wyniku poślizgnięć i upadków.
w przedsiębiorstwach odnotowano skręce-
nia stawów i złamania kości. Ponieważ wszyscy
pracownicy narażeni są na takie niebezpieczeń-
stwo, rzetelna wiedza na temat udzielania po-
szkodowanemu pierwszej pomocy jest niezwykle
cenna. Pozwala przynieść ulgę cierpiącemu,
a jednocześnie uniknąć nie tylko zbędnej paniki,
ale także ewentualnych powikłań spowodowanych
brakiem odpowiednio wcześnie udzielonej pomocy
lub wykonaniem niewłaściwych działań. Ważnymi
czynnikami są również pomoc psychologiczna
i wsparcie współpracownika.
dopodobieństwem możemy założyć, że doszło do
złamania.
Maja Grzanka
członek zarządu
katowickiego oddziału
Maltańskiej Służby
Medycznej
D
EFINICJA
ZŁAMANIA
Złamanie najprościej zdefiniować można jako prze-
rwanie ciągłości tkanki kostnej. Wszystkie kości
mogą ulec złamaniu, ale najbardziej narażone są
tzw. kości długie, np. kość udowa, kość ramieniowa
czy kość piszczelowa. Złamana kość i krwawienie
z niej podrażniają sąsiednie tkanki, wywołując ból,
obrzęk, a także deformacje.
R
ODZAJE
ZŁAMAŃ
Złamania klasyfikuje się na podstawie towarzyszą-
cych im uszkodzeń powłok, stosunku do stawu,
przebiegu szczeliny złamania oraz wzajemnego
położenia względem siebie odłamów kostnych. Te
wszystkie informacje pozwalają dokładnie opisać
uszkodzenie i zaplanować optymalne leczenie.
O
BJAWY
ZŁAMANIA
Złamanie należy podejrzewać, jeśli stwierdzi się
następujące objawy:
• ból nasilający się przy ruchu,
• obrzęk,
• wylew krwawy, zasinienie,
• zniekształcenie, nienaturalne ułożenie kończyny,
• ograniczenie ruchomości kończyny,
• tarcie odłamów – objaw, który można zauważyć,
ale nie należy go wywoływać ani szukać na siłę,
• rana, z której mogą wystawać odłamy kostne
– w przypadku złamań otwartych.
Jeżeli osoba, która doznała urazu, ma któryś
albo kilka z powyższych objawów, z dużym praw-
Rodzaje złamań ze względu
na towarzyszące uszkodzenie powłok
• Złamanie zamknięte to takie, w którym skóra
i tkanki miękkie nad złamaniem są nienaru-
szone. Może za to występować obfity krwiak
pourazowy.
• Złamanie otwarte występuje, kiedy dochodzi do
przerwania ciągłości skóry w miejscu złamania
www.promotor.elamed.pl
41
Urazy kończyn
Według źródła Health & Safety Executive w roku 2007 prawie jedenaście tysięcy
pracowników doznało kontuzji w wyniku poślizgnięć i upadków.
W
większości wypadków mających miejsce
Bezpieczeństwo
(kość przebija skórę). Im większa jest rana nad
złamaniem, tym cięższe jest złamanie i poważ-
niejsze w skutkach rokowanie dla pacjenta.
w przypadku złamań opiera się na bardzo prostych
zasadach – należy unieruchomić kończynę w moż-
liwie komfortowy i stabilny sposób oraz nie powo-
dować niepotrzebnych ruchów, wstrząśnień itp.
Bezwzględnie należy zasięgnąć porady lekarskiej,
ponieważ nawet proste złamania leczone są za
pomocą unieruchomienia w opatrunku gipsowym
lub szynie gipsowej, a te bardziej skomplikowane
wymagają hospitalizacji, a nawet nastawiania
w warunkach sali operacyjnej w znieczuleniu
ogólnym. Jeżeli pacjent jest niestabilny, jego stan
jest niepokojący, pogarsza się lub odległość od
najbliższego oddziału urazowo-ortopedycznego
czy przychodni jest duża, należy wezwać karetkę
pogotowia.
Rodzaje złamań
ze względu na stosunek do stawu
• Złamanie pozastawowe stwierdza się, kiedy
szczelina złamania nie przechodzi przez jamę
stawową (nie obejmuje stawu).
• Złamanie śródstawowe występuje wtedy, kiedy
szpara złamania sięga do stawu.
Rodzaje złamań
ze względu na przebieg szczeliny złamania
• złamanie poprzeczne – kiedy szczelina przebie-
ga prostopadle do kości,
• złamanie skośne – kiedy szczelina złamania
przebiega na skos,
• złamanie spiralne – szczególny przypadek
złamania skośnego, w którym następuje rotacja
szczeliny złamania wzdłuż długiej osi kości,
• złamanie podłużne – kiedy szczelina złamania
położona jest równolegle lub prawie równolegle
do długiej osi kości,
• złamanie w kształcie motyla – powstaje, gdy na
kość działają dwie prostopadłe do siebie siły.
Czasowe unieruchomienie
złamanej kończyny
Unieruchamianie przeprowadzamy delikatnie,
unikając zbędnych ruchów; wykonujemy je w takiej
pozycji, jaka jest najwygodniejsza dla poszkodowa-
nego. Należy zapamiętać, że w przypadku złamania
kości unieruchamiamy dwa sąsiadujące stawy,
a w przypadku złamania w stawie – dwie sąsied-
nie kości. Jeżeli mamy do czynienia ze złamaniem
otwartym, ranę trzeba zabezpieczyć jałowym opa-
trunkiem (najlepiej z gazy). Do unieruchomienia
kończyny najlepiej stosować specjalnie przezna-
czony do tego sprzęt – druciane szyny Kramera lub
szyny próżniowe, które można łatwo dopasować
do kształtu i położenia kończyny (szynę Kramera
należy przybandażować do kończyny). Jeżeli jednak
nie dysponujemy odpowiednim sprzętem, możemy
użyć każdej rzeczy, która znajduje się na miejscu,
jeśli tylko pozwoli ona na stabilizację kończyny
(deski, kije, laski, koce, swetry). Jeżeli złamana jest
kończyna górna, można zawiesić ją na temblaku,
wykonanym np. z chusty trójkątnej, lub przybanda-
żować do tułowia. Prostym i skutecznym sposobem
unieruchomienia złamanej kończyny dolnej jest
przymocowanie jej do kończyny zdrowej (o ile stan
pacjenta i ułożenie kończyny na to pozwalają – nie
należy wykonywać tego manewru na siłę) albo wy-
konanie tzw. opatrunku objętościowego – przymo-
cowanie do kończyny poduszek, koców itp. Podczas
unieruchamiania nie rozbieramy poszkodowanego
ani nie prostujemy złamanej kończyny. Nie podaje-
my także nic do jedzenia i picia, ponieważ może się
okazać, że złamanie będzie wymagało nastawienia
podczas zabiegu operacyjnego, który wiąże się
ze znieczuleniem ogólnym. Główną dolegliwością
pacjenta jest zwykle ból, potęgowany przez roz-
wijający się obrzęk. Prawidłowe unieruchomienie
zmniejsza ból (zapobiega również powstawaniu
wstrząsu pourazowego), a ponadto chroni przed
dodatkowym uszkodzeniem mięśni i nerwów. Im
dłużej kończyna jest unieruchomiona, tym większe
Rodzaje złamań
ze względu na położenie odłamów kostnych
• Złamanie proste rozpoznaje się, kiedy w linii
złamania występują tylko dwa odłamy kostne.
• Złamanie wieloodłamowe to takie, w którym
stwierdza się więcej niż dwa odłamy kostne w linii
złamania. Odłamy mogą być nieprzemieszczo-
ne, częściowo przemieszczone lub całkowicie
przemieszczone, co oznacza, że nie ma między
nimi żadnego kontaktu.
S
ZCZEGÓLNE
RODZAJE
ZŁAMAŃ
Złamanie patologiczne dotyczy kości osłabionej
lub zniszczonej przez chorobę (najczęściej oste-
oporozę), która ulega złamaniu przy zadziałaniu
niewielkiej nawet siły.
Złamanie zmęczeniowe wynika z powtarzających
się przeciążeń kości. Dotyczą one najczęściej
kończyn dolnych i występują u wojskowych oraz
u sportowców (biegaczy, tancerzy).
P
OSTĘPOWANIE
NA
MIEJSCU
WYPADKU
Udzielenie pierwszej pomocy przez pracowników
w sytuacji wypadku w przedsiębiorstwie to przede
wszystkim rutynowa ocena bezpieczeństwa miejsca
zdarzenia oraz czynności życiowych pacjenta (ABC).
Rzucające się w oczy i często groźnie wyglądające
urazy kończyn mogą bowiem odwrócić naszą uwa-
gę od możliwych współistniejących obrażeń, które
mogą mieć dramatyczne skutki. Pierwsza pomoc
42
Promotor 5/08
Bezpieczeństwo
prawdopodobieństwo powstania powikłań. Należy
także pamiętać, żeby ze złamanej kończyny możli-
wie szybko usunąć wszelką biżuterię, szczególnie
pierścionki i bransoletki, gdyż jeżeli szybko doj-
dzie do obrzęku, po pewnym czasie może to być
niemożliwe.
Należy zapewnić poszkodowanemu komfort
cieplny i wsparcie psychiczne oraz regularnie mo-
nitorować jego stan.
czasem potrzebna jest operacja. Ścięgna to struk-
tury słabo zaopatrywane w krew, co sprawia, że
goją się długo, nawet do 8 tygodni.
Zwichnięcia polegają na wzajemnym przemiesz-
czeniu się względem siebie powierzchni stawo-
wych kości. Niecałkowite zwichnięcie nazywamy
podwichnięciem. Zawsze towarzyszy mu zerwanie
więzadeł stawowych. W leczeniu stosuje się unie-
ruchomienie w szynie lub w temblaku.
P
OWIKŁANIA
ZŁAMAŃ
Powikłania po urazach wynikają z rodzaju złama-
nia, ciężkości obrażeń, ale także bywają wynikiem
zaniedbań. Zaliczamy do nich:
• brak zrastania się kości i wytworzenie tzw. stawu
rzekomego (zdarza się rzadko),
• wstrząs pourazowy spowodowany utratą krwi,
najczęściej w złamaniach otwartych, ale nie-
bezpieczne są także złamania zamknięte gł.
trzonu kości udowej lub miednicy, które łatwo
mogą prowadzić do utraty tak dużej ilości krwi,
że rozwija się wstrząs, a nawet w konsekwencji
może nastąpić śmierć,
• zatory tłuszczowe – krople tłuszczu ze złamanej
kości (wewnątrz kości długich znajduje się jama
szpikowa, wypełniona w dużym stopniu tłusz-
czem) dostają się do krążącej krwi i zatykają
drobne naczynia krwionośne, powodując objawy
zatorowości płucnej lub udar mózgu,
• uszkodzenie przebiegających w pobliżu naczyń
krwionośnych i nerwów, czasami wymagające
długotrwałej rehabilitacji, a czasem trwałe.
P
ODSUMOWANIE
Urazy będące tematem tego artykułu są dosyć
powszechne, dlatego warto zastosować pewną profi-
laktykę w postaci: stosowania ochraniaczy podczas
uprawiania sportu, zapinania pasów bezpieczeń-
stwa w samochodzie, zapewnienia bezpiecznych
warunków w domu (bez śliskich dywaników, gład-
kich podłóg, obluzowanych poręczy, stosowanie mat
antypoślizgowych w wannie). Pacjenci, szczególnie
starsi lub/i chorujący na osteoporozę, powinni sto-
sować się do zaleceń lekarzy oraz unikać sytuacji,
w których łatwo o upadek. Jeżeli jednak dojdzie
do urazu, trzeba podejść do problemu spokojnie,
z rozwagą i bez zbędnej zwłoki. Postępowanie
w urazach kończyn jest proste. Należy tylko zapa-
miętać podstawowe zasady i postępować według
dewizy lekarzy
primo non nocere
, czyli po prostu
starać się nie zaszkodzić i jak najszybciej zapewnić
poszkodowanemu fachową pomoc.
I
NNE
URAZY
KOŃCZYN
Stłuczenie mięśnia wiąże się z wynaczynieniem
krwi do tkanki mięśniowej. Powoduje to obrzęk,
tkliwość oraz zaczerwienienie lub zasinienie skóry
nad mięśniem. Zwykle objawy ustępują samoistnie
i nie są groźne.
Naciągnięcie mięśnia powstaje w wyniku nad-
miernego rozciągnięcia lub skurczu wbrew oporowi.
Uszkodzenie waha się od utraty funkcji pojedyn-
czych włókien mięśniowych do przerwania całego
mięśnia – taki uraz wymaga unieruchomienia,
a nierzadko także interwencji chirurga.
Skręcenie to uraz aparatu więzadłowego stawu,
który spowodowany jest ruchem przekraczającym
fizjologiczny zakres w danym stawie. W mniej
poważnych przypadkach kończy się na łagodnych
zasinieniach i obrzękach z tkliwością punktową,
z zachowaniem stabilności stawu. W ciężkich
skręceniach, przebiegających z całkowitym roze-
rwaniem więzadeł, objawy początkowo mogą być
identyczne, jednak po ustąpieniu obrzęku staw
jest niestabilny. Leczenie obejmuje oszczędzanie
kończyny, zimne okłady lub unieruchomienie przy
lżejszych postaciach. W przypadkach poważnych
Pierwsza pomoc w przypadku złamań to stabilizacja i unierucho-
mienie kończyny
44
Promotor 5/08
[ Pobierz całość w formacie PDF ]