urazy kręgosłupa, BHP 2, pierwsza pomoc przedmedyczna [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bezpieczeństwo
Pierwsza pomoc
i rdzenia kręgowego
Urazy te nie należą do najczęściej występujących, ale stanowią specyficzną i ważną grupę
przede wszystkim dlatego, że bezpośrednio zagrażają życiu, pociągają za sobą poważne, często
nieodwracalne skutki zdrowotne.
Maja Grzanka
te dotykają głównie młodych mężczyzn w wieku
produkcyjnym, to są także źródłem wysokich kosz-
tów zarówno dla ochrony zdrowia, jak i systemu
ubezpieczeń społecznych.
w przypadku urazu na poziomie części piersiowej
najłatwiej uszkodzeniu ulega połączenie z pierw-
szym kręgiem lub kolejne kręgi lędźwiowe, z uwagi
na ich znaczną ruchomość i brak połączenia z inny-
mi częściami szkieletu; część piersiowa połączona
z żebrami jest stabilniejsza.
Urazy zgięciowe powodują najczęściej uszko-
dzenie aparatu więzadeł kręgosłupa, torebek sta-
wowych, krążków międzykręgowych, a ich następ-
stwem jest z reguły zagięcie osi kanału kręgowego
(redukcja światła jest największa w przypadku
zwichnięcia) i przemieszczenie trzonów kręgowych,
na które narażone są bardziej osoby starsze. Moż-
liwe jest także złamanie przedniej części trzonu
i jego sklinowacenie, częściej obserwowane u osób
młodych. Urazy zgięciowe dominują w naszym kraju
pod względem częstości głównie dlatego, że są to
najczęstsze urazy ofiar wypadków komunikacyj-
nych. Lekarze klinicyści dzielą te urazy na zwich-
nięcia i złamania o charakterze zgięciowym.
M
ECHANIZMY
USZKODZEŃ
KRĘGOSŁUPA
Uszkodzenia kręgosłupa dzieli się najprościej na
stabilne oraz niestabilne – zagrażające uszkodze-
niem rdzenia kręgowego.
Mechanizmy te związane są niejako z możliwymi
jego ruchami i dzielą się schematycznie na urazy zgię-
ciowe, wyprostne oraz kompresyjne (zgnieceniowe).
Zgięciowy (fleksyjny) mechanizm urazu
W tym typie uszkodzenia siła z zewnątrz powoduje
zgięcie kręgosłupa w przód w stopniu, który prze-
kracza fizjologiczny zakres ruchu. Siła ta działa naj-
częściej na okolicę grzbietu, pleców lub tyłu głowy
(część potyliczna czaszki). Inną przyczyną może być
uraz pośredni, powstający w wyniku gwałtownego
przygięcia głowy lub tułowia do przodu przy ustabi-
lizowanych niższych partiach ciała, jak w przypadku
pasażerów samochodu podczas wypadku komu-
nikacyjnego (pasy bezpieczeństwa). Szczególnym
przypadkiem urazu pośredniego dotyczącego odcin-
ka szyjnego kręgosłupa jest tzw. „złamanie kopacza
gliny”, czyli zmęczeniowe oderwanie wyrostka (lub
wyrostków) kolczystego dolnych kręgów szyjnych,
ewentualnie pierwszego piersiowego przez przycze-
py mięśni. Złamanie to występuje przy wykonywaniu
długotrwałej i ciężkiej pracy fizycznej, jak np. przy
kopaniu gliny – stąd nazwa.
Należy również pamiętać, że wspomniane sto-
sunki anatomiczne i kompensacja powodują, że
uszkodzenie kręgów może się znajdować dużo
niżej niż miejsce zadziałania siły – przykładowo
Wyprostny mechanizm urazu
Uraz o mechanizmie wyprostnym powstaje, gdy na
kręgosłup działa od przodu siła zewnętrzna, powo-
dując przerost przekraczający fizjologiczne granice
ruchu i jednocześnie zerwanie podłużnego więzadła
Sprzęt używany
do stabilizacji kręgosłupa:
• kołnierz ortopedyczny Schantza,
• KED (kamizelka Kendricka),
• system unieruchamiania głowy z deską orto-
pedyczną,
• prawidłowo usztywniony materac próż-
niowy.
46
Promotor 11/07
Urazy kręgosłupa
J
eśli natomiast wziąć pod uwagę fakt, że urazy
Bezpieczeństwo
leżącego z tej strony kręgosłupa oraz uszkodzenie krążka
międzykręgowego. Mechanizm ten jest charakterystyczny dla
szyjnego odcinka kręgosłupa (stanowi 20-30% przypadków),
w niższych partiach kręgosłupa uraz taki należy do rzadkości.
Istnieją dwie główne grupy pacjentów narażonych na wyprostny
uraz kręgosłupa: młode ofiary działania siły bezpośredniej (np.
rowerzysta uderzający czołem o przeszkodę) lub pośredniej
(gwałtowne odchylenie głowy do tyłu przy wypadku komunika-
cyjnym – uderzeniu od tyłu samochodu) oraz osoby starsze,
szczególnie ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, które
nie tylko predysponują do wystąpienia takich uszkodzeń
nawet przy niewielkim upadku, ale i utrudniają rozpoznanie
takiego urazu na zdjęciach RTG. U osób młodych z kolei często
nie dochodzi do przemieszczenia kręgów lub następuje ich
samoistna repozycja. Umożliwia to silny i elastyczny aparat
więzadłowy, dlatego też urazy wyprostne kręgosłupa łatwo
przeoczyć, co powoduje, że należą one do grupy często umy-
kających prawidłowej diagnozie lekarskiej nierzadko leczonych
jako zmiany naczyniowe, zwłaszcza u osób starszych. Szcze-
gólnym przypadkiem złamania w tym mechanizmie jest tzw.
„złamanie wisielcze”, polegające na symetrycznym złamaniu
nasad łuku kręgu obrotowego (C2) i przemieszczenie trzonu
kręgu, zawdzięczające swoją nazwę podobieństwu do zmian
obserwowanych u wisielców, lecz wbrew pozorom rzadko po-
wodujące uszkodzenie rdzenia kręgowego.
Kompresyjny (zgnieceniowy) mechanizm urazu
Złamania kompresyjne kręgosłupa powstają zwykle wskutek
zadziałania siły zewnętrznej w okolicy ciemieniowej czaszki lub
w następstwie upadku z wysokości na stopy lub pośladki. Siła
uszkadzająca działa wtedy w osi kręgosłupa, nie uszkadzając
aparatu więzadłowego stabilizującego go, a powodując zgnie-
cenie trzonów kręgów, głównie w części przedniej.
Nie występuje tutaj więc zmiana kształtu ani światła kanału
kręgowego, ani przemieszczenie kręgów i z reguły brak jest uci-
sku na rdzeń kręgowy, dlatego właśnie złamania kompresyjne
należą do najlepiej rokujących dla pacjenta. Jednakże jeżeli
siła jest duża, to trzony kręgów mogą ulec rozkawałkowaniu
lub zmiażdżeniu i mogą uszkadzać rdzeń kręgowy, stanowiąc
duże niebezpieczeństwo. Złamanie takie określane jest mia-
nem „wybuchowego”, dotyczy najczęściej odcinka szyjnego
i powstaje w wyniku upadku na głowę z dużej wysokości, skoku
do płytkiej wody czy uderzenia o dno lub podczas wypadku
motocyklowego.
Złamania kompresyjne mogą występować w każdym odcin-
ku kręgosłupa, jednak najczęściej dotyczą odcinków szyjnego
i piersiowego.
U
SZKODZENIA
RDZENIA
KRĘGOWEGO
Rdzeń kręgowy (biegnący w kanale kręgowym kręgosłupa)
stanowi wraz z mózgowiem ośrodkowy układ nerwowy na-
szego ciała i prowadzi nerwy odpowiedzialne za ruch, czucie
bólu, ucisku, ułożenia oraz temperatury. W rdzeniu kręgowym
znajduje się także kilka ośrodków połączonych z wyższymi
piętrami oun (ośrodkowego układu nerwowego), ale o dużej
autonomii, takich jak ośrodek erekcji, ejakulacji (wytrysku)
czy mikcji (oddawania moczu).
www.promotor.elamed.pl
47
Bezpieczeństwo
Uszkodzenie rdzenia kręgowego występuje mniej
więcej w 10-20% urazów kręgosłupa, najczęściej
u ofiar wypadków komunikacyjnych, i może być cał-
kowite (kompletne) lub niecałkowite (niekomplet-
ne). Uszkodzenie całkowite powoduje zniesienie
wszystkich rodzajów czucia oraz porażenie ruchowe
od poziomu uszkodzenia. Uszkodzenie częściowe
powoduje utratę pewnych funkcji, lecz niektóre
zostają zachowane; rokowanie jest korzystniejsze.
Bezpośrednią reakcją rdzenia kręgowego na uszko-
dzenie może być tzw. szok rdzeniowy, czyli czasowa
utrata wszystkich funkcji, lub wstrząs neuroge-
niczny wynikający z przerwania drogi pobudzania
nadnerczy do wytwarzania adrenaliny.
i śmierci (całkowite uszkodzenie rdzenia kręgo-
wego w segmentach szyjnych). Przy podejrzeniu
urazu kręgosłupa w pierwszej kolejności zwracamy
uwagę na jego odcinek szyjny; urazy odcinków
piersiowego i lędźwiowego niosą ze sobą mniejsze
ryzyko zagrożenia życia oraz wystąpienia zaburzeń
neurologicznych. Do podstawowego postępowa-
nia w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa
zaliczamy:
• ocenę swego własnego bezpieczeństwa oraz
bezpieczeństwa osoby poszkodowanej,
• ocenę i zabezpieczenie podstawowych funkcji
życiowych według schematu ABC oraz szybkiego
badania urazowego w miarę możliwości z zasto-
sowaniem stabilizacji kręgosłupa za pomocą zwi-
niętego ręcznika, odzieży, deski, a jeżeli pacjent
leży, najprościej użyć w tym celu własnych dłoni
i kolan.
Sposoby ręcznej stabilizacji kręgosłupa (w postę-
powaniu doraźnym):
– BOK – jedną ręką podpieramy okolicę poty-
licy (tył głowy), a drugą kości jarzmowe lub
żuchwę,
– TYŁ – kciuki układamy pod potylicą, a palce
wskazujące pod kości jarzmowe, natomiast
małe palce pod żuchwę,
– PRZÓD – kciuki ułożone są pod kości jarzmo-
we, pozostałe palce stabilizują potylicę.
• wezwanie kwalifikowanej pomocy medycznej.
Jeżeli poszkodowany jest przytomny, może mówić
i kontakt wydaje się logiczny, to należy zebrać dane
na temat okoliczności urazu, które mogą ułatwić
ustalenie prawidłowego rozpoznania, zapytać, czy
odczuwa ból, a jeżeli tak, to gdzie, czy ma uczucie
drętwienia lub brak czucia, czy może poruszać koń-
czynami. Należy także ustalić, czy istnieją trudności
K
IEDY
NALEŻY
PODEJRZEWAĆ
URAZ
KRĘGOSŁUPA
Najczęściej można wywnioskować już z wyglądu
miejsca wypadku oraz opisu zdarzenia przez po-
szkodowanego lub osoby postronne, czy istnieje
ryzyko urazu kręgosłupa. Jednak wygodnie jest
zapamiętać, że uraz kręgosłupa podejrzewamy
i wdrażamy odpowiednie postępowanie w nastę-
pujących przypadkach:
• wypadek komunikacyjny, kiedy prędkość pojaz-
dów wynosiła więcej niż 40 km/h, lub gdy ofiarą
wypadku komunikacyjnego był pieszy,
• upadek lub skok z wysokości, nawet stosunkowo
niewielkiej, szczególnie na głowę,
• skok do płytkiej wody na głowę, ryzyko uderzenia
o dno (przy dużej wysokości nawet uderzenie
o lustro wody jest niebezpieczne),
• bezpośrednie silne uderzenie w kręgosłup,
• wypadek motocyklowy, niezależnie od prędkości,
• powieszenie, podtopienie (nie wiadomo, czy
poszkodowany skakał, czy nie),
• zgniecenie lub przygniecenie przez maszynę,
osuniętą ziemię, mebel itp.,
• poszkodowany skarży się na ból barku, pleców
czy szyi,
• widoczne są obrażenia szyi, karku, głowy, pleców,
• chory jest nieprzytomny, nikt nie widział, co się
stało.
Obowiązuje zasada, że jeżeli mamy jakiekolwiek
wątpliwości co do tego, czy mogło wystąpić uszko-
dzenie kręgosłupa, traktujemy poszkodowanego
tak, jakby rzeczywiście go doznał (czyli unierucha-
miamy go).
Objawy mogące sugerować
uraz kręgosłupa:
• wolna akcja serca (poniżej 50 uderzeń na
minutę),
• drętwienie lub brak czucia na tułowiu poniżej
określonego poziomu i/lub w kończynach,
• wiotkość kończyn, brak możliwości wykona-
nia ruchów,
• brzuszny tor oddychania (porażenie mięśni
międzyżebrowych),
• gorąca i sucha skóra (wstrząs neurogeniczny),
• priapizm (uporczywy wzwód prącia),
• oddanie moczu i stolca (upośledzenie czyn-
ności zwieraczy),
• widoczny obrzęk lub deformacja w przebie-
gu kręgosłupa oraz odczuwanie bólu, ograni-
czenie ruchomości (przymusowe ustawienie
głowy).
P
OSTĘPOWANIE
NA
MIEJSCU
WYPADKU
Postępowanie z pacjentem po urazie kręgosłupa
odbiega od standardowego postępowania jedy-
nie w kilku punktach – pacjenci tacy wymagają
szczególnej uwagi ze względu na możliwość
jednoczesnego uszkodzenia rdzenia kręgowego
(powstanie nieodwracalnych porażeń). W skrajnych
przypadkach może dojść do zaburzeń oddychania
48
Promotor 11/07
Bezpieczeństwo
Prezentujemy:
w oddychaniu (uszkodzenie rdzenia kręgowego może powodo-
wać porażenie mięśni międzyżebrowych lub przepony). Jeżeli
podejrzewamy uraz kręgosłupa, w czasie udzielania pomocy
i oczekiwania na przyjazd pogotowia pozostawiamy poszkodo-
wanego w pozycji, w jakiej go znaleziono, aby nie narażać go na
dodatkowy uraz, chyba że utrudnia to prowadzenie akcji resu-
scytacyjnej (zapewnienie drożności dróg oddechowych, prowa-
dzenie oddechu zastępczego, tamowanie krwotoku, pośredni
masaż serca itd.). Gdy zachodzi konieczność przeniesienia
poszkodowanego w inne miejsce, należy stabilizować głowę,
utrzymując ją wzdłuż osi ciała, a następnie ułożyć pacjenta na
twardym podłożu. Nie zapominamy oczywiście o zapewnieniu
poszkodowanemu wsparcia psychicznego i komfortu cieplnego
w czasie oczekiwania na przybycie ambulansu.
Dużym wyzwaniem dla ratowników przedmedycznych,
szczególnie dla kierowców, są wypadki motocyklowe, kiedy
zachodzi konieczność zdjęcia kasku nieprzytomnemu kie-
rowcy motoru. Jest to czynność wymagająca uczestnictwa
dwóch osób:
1.pierwszy ratownik (A) klęczy za głową i utrzymuje szyję wy-
prostowaną, obejmując od góry rękami kask i podbródek
poszkodowanego. Drugi z ratowników (B) klęczący z boku
ofiary otwiera wizjer i jeżeli poszkodowany ma okulary,
ostrożnie je zdejmuje,
2.B rozpina zapięcie kasku, A nadal podtrzymuje głowę,
3.B przejmuje zadanie unieruchamiania szyi poszkodowa-
nego, wsuwając obie dłonie w kask tak, aby cztery palce
włożone były za uszy, a kciuki przed uchem. Ręce należy
trzymać wyprostowane i ułożone równolegle do siebie,
4. A chwyta kask przy mocowaniu paska i rozszerzając kask na
boki oraz lekko odchylając do tyłu, ostrożnie zdejmuje go,
5.Po zdjęciu kasku A ponownie przejmuje unieruchamianie
szyi, mocno obejmując głowę w okolicach uszu.
Wydaję się to nieco problematyczne, lecz w rzeczywistości
wymaga jedynie minimalnej wprawy. Zarówno taką umiejęt-
ność, jak i ogólne zasady postępowania z osobami po urazie
kręgosłupa można zdobyć oraz przećwiczyć w praktyce na
kursach pierwszej pomocy, tak aby w razie wypadku nie
pozostawać jedynie biernymi obserwatorami sytuacji. Pamię-
tajmy, że od naszej wiedzy, umiejętności i co najważniejsze
ich właściwego zastosowania może zależeć czyjeś zdrowie lub
nawet życie.
• ludzi
• technologie
• firmy
• maszyny i urządzenia
• gospodarkę
• wyroby
• relacje z imprez
• wywiady
• doradztwo
Dystrybucja:
Kolportażem obejmujemy między
innymi: przemysł motoryzacyjny,
maszynowy, wydobywczy, spo-
żywczy, stoczniowy, chemiczny,
petrochemiczny, energetyczny,
zbrojeniowy, grupę producentów
AGD, przemysł budowlany, hutni-
czy, odlewniczy, firmy zajmujące
się obróbką.
zzzÝvwdoÝhodphgÝso
Piśmiennictwo
1. Kiwerski J.:
Schorzenia i urazy kręgosłupa
. PZWL, Warszawa
2001.
2.Plantz S.H., Adler J.N.:
Medycyna ratunkowa.
U & P,
2000.
3. Driscoll P., Skinner D., Earlam R.:
ABC postępowania w ura-
zach
. Górnicki Wydaw. Medyczne, Wrocław 2003.
4.Markovchick V., Pons P., Wolfe R.:
Sekrety medycyny
przypadków nagłych.
D.W. Publishing – Poland, Szczecin
1995.
5. Robertson C., Redmond A.D.:
Kompendium leczenia dużych
urazów.
WM, 1994.
6.Bochenek A., Reicher M.:
Anatomia ogólna. Kości, stawy
i więzadła. Mięśnie.
PZWL, Warszawa 1990.
gÊÎodw
|vrnl
|gdmhp|ÊÑf}dvrslvpÞ
ÏÎÓÓÓÓ
hj}hpsodu}|
surihvmrqdoq|fkpdjd}|q¥zurf}qlhè
50
Promotor 11/07
[ Pobierz całość w formacie PDF ]