ustawa o związkach zawodowych, Prawo pracy, Prawo Pracy(1) [ Pobierz całość w formacie PDF ]
USTAWA
z dnia 23 maja 1991 r.
o związkach zawodowych.
(Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm. oraz z 2004 r. Nr 240, poz. 2407)
(jednolity tekst według stanu prawnego na dzień 23.11.2004 r.
czerwoną czcionką zaznaczono ostatnie zmiany
)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
1. Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do
reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych.
2. Związek zawodowy jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji
państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji.
3. Organy państwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są traktować jednakowo wszystkie
Art. 2.
1. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na
podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na
podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami.
2. Osobom wykonującym pracę nakładczą przysługuje prawo wstępowania do związków zawodowych
działających w zakładzie pracy, z którym nawiązały umowę o pracę nakładczą.
3. Przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia osób, o których mowa w ust. 1 i 2, prawa przynależności i
wstępowania do związków zawodowych.
4. Osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów o zatrudnieniu zachowują prawo przynależności do związków
zawodowych, a jeśli nie są członkami związków zawodowych, mają prawo wstępowania do związków zawodowych
w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.
5. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych w zakładach pracy przysługuje również osobom
skierowanym do tych zakładów w celu odbycia służby zastępczej.
6. Do praw związkowych funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej oraz strażaków
Państwowej Straży Pożarnej, a także pracowników Najwyższej Izby Kontroli stosuje się odpowiednio przepisy
niniejszej ustawy, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z odrębnych ustaw.
7. Przepisy ustawy dotyczące pracowników stosuje się odpowiednio również do innych osób, o których mowa
w ust. 1-6.
Art. 3.
Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związku zawodowego lub
pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej. W szczególności nie może to być warunkiem
nawiązania stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika.
Art. 4.
Związki zawodowe reprezentują pracowników i inne osoby, o których mowa w art. 2, a także bronią ich
godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych.
Art. 5.
Związki zawodowe mają prawo reprezentowania interesów pracowniczych na forum
międzynarodowym.
Art. 6.
Związki zawodowe współuczestniczą w tworzeniu korzystnych warunków pracy, bytu i wypoczynku.
Art. 7.
1. W zakresie praw i interesów zbiorowych związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowników,
niezależnie od ich przynależności związkowej.
2. W sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują prawa i interesy swoich
członków. Na wniosek pracownika niezrzeszonego związek zawodowy może podjąć się obrony jego praw i
interesów wobec pracodawcy.
Art. 8.
Na zasadach przewidzianych w niniejszej ustawie oraz w ustawach odrębnych związki zawodowe
kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących interesów pracowników, emerytów, rencistów, bezrobotnych i ich
rodzin.
Art. 9.
Statuty oraz uchwały związkowe określają swobodnie struktury organizacyjne związków zawodowych.
Zobowiązania majątkowe mogą podejmować wyłącznie statutowe organy struktur związkowych posiadających
osobowość prawną.
2
Art. 10.
Zasady członkostwa w związku zawodowym oraz sprawowania funkcji związkowych ustalają statuty i
uchwały statutowych organów związkowych.
Art. 11.
1. Związki zawodowe mają prawo tworzyć ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków
zawodowych.
2. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe
organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje).
3. Organizacje związkowe, w tym federacje i konfederacje, mają prawo tworzenia i wstępowania do
międzynarodowych organizacji pracowników.
Rozdział 2
Tworzenie związków zawodowych
Art. 12.
1. Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10
osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych.
2. Osoby, które podjęły uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet
założycielski w liczbie od 3 do 7 osób.
Art. 13.
Statut związku zawodowego określa w szczególności:
1) nazwę związku,
2) siedzibę związku,
3) terytorialny i podmiotowy zakres działania,
4) cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji,
5) zasady nabywania i utraty członkostwa,
6) prawa i obowiązki członków,
7) strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość
prawną,
8) sposób reprezentowania związku oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu
związku,
9) organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres ich kompetencji oraz okres kadencji,
10) źródła finansowania działalności związku oraz sposób ustanawiania składek członkowskich,
11) zasady uchwalania i zmian statutu,
12) sposób rozwiązania związku i likwidacji jego majątku.
Art. 14.
1. Związek zawodowy podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, zwanym
dalej "rejestrem".
2. Jeżeli komitet założycielski nie złoży w terminie 30 dni od dnia założenia związku wniosku o rejestrację,
uchwała o utworzeniu związku traci moc.
3. Postępowanie w sprawach rejestracji jest wolne od opłat sądowych.
Art. 15.
1. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość
prawną z dniem zarejestrowania.
2. (uchylony).
Art. 16.
1. Związek zawodowy zawiadamia niezwłocznie właściwy sąd o zmianie statutu. Zmiana wchodzi w
życie z upływem 14 dni od dnia zawiadomienia, jeżeli sąd nie zgłosił wcześniej zastrzeżeń co do jej zgodności z
prawem.
2. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, o których mowa w ust. 1, sąd zawiadamia o nich związek zawodowy i
wyznacza rozprawę dla ich rozpatrzenia w terminie 30 dni od dnia zawiadomienia przez związek o zmianie statutu.
3. Art. 18 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.
Art. 17.
1. Sąd skreśla związek zawodowy z rejestru, gdy:
1) wskazany w statucie organ podjął uchwałę o rozwiązaniu związku,
2) zakład pracy, w którym dotychczas działał związek zawodowy, został wykreślony z właściwego rejestru z
powodu likwidacji lub upadłości tego zakładu albo jego przekształcenia organizacyjno-prawnego,
uniemożliwiającego kontynuowanie działalności tego związku,
3) liczba członków związku utrzymuje się poniżej 10 przez okres dłuższy niż 3 miesiące.
2. Okoliczności wskazane w ust. 1 sąd stwierdza z urzędu lub na wniosek związku zawodowego.
3. (uchylony).
3
Art. 18.
1. Sprawy dotyczące rejestracji związków zawodowych są rozpatrywane w trybie przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
2. Sprawy, o których mowa w ust. 1, sąd rozpatruje w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.
3. i 4. (uchylone).
Rozdział 3
Uprawnienia związków zawodowych
Art. 19.
1. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz.
1080), zwanej dalej "ustawą o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych", ma prawo opiniowania
założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych. Nie dotyczy to założeń
projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej, których opiniowanie regulują odrębne przepisy.
2.
Organy władzy i administracji
rządowej
oraz organy samorządu terytorialnego kierują założenia albo
projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin
przedstawienia opinii nie krótszy jednak niż 30 dni.
Termin ten może zostać skrócony do 21 dni ze względu na
ważny interes publiczny. Skrócenie terminu wymaga szczegółowego uzasadnienia. Bieg terminu na
przedstawienie opinii liczy się od dnia następującego po dniu doręczenia założeń albo projektu wraz z pismem
określającym termin przedstawienia opinii. Nieprzedstawienie opinii w wyznaczonym terminie uważa się za
rezygnację z prawa jej wyrażenia.
2
1
. Założenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, organy władzy i administracji
rządowej oraz organy samorządu terytorialnego przekazują również na odpowiedni adres elektroniczny
wskazany przez właściwy organ statutowy związku, nie później niż w dniu ich doręczenia na piśmie.
3. W razie odrzucenia w całości lub w części stanowiska związku, właściwy organ administracji
rządowej
lub
samorządu terytorialnego informuje o tym związek na piśmie, podając uzasadnienie swojego stanowiska. W razie
rozbieżności stanowisk związek może przedstawić swoją opinię na posiedzeniu właściwej komisji sejmowej,
senackiej lub samorządu terytorialnego.
4. Związkom zawodowym przysługuje prawo wyrażania publicznie opinii na temat założeń lub projektów, o
których mowa w ust. 1, w środkach masowego przekazu, w tym także w radio i telewizji.
Art. 19
1
. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do
Spraw Społeczno-Gospodarczych, ma prawo opiniowania dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej, w
szczególności białych ksiąg, zielonych ksiąg i komunikatów, oraz projektów aktów prawnych Unii
Europejskiej w zakresie zadań objętych zadaniami związków zawodowych.
2. Organy władzy i administracji państwowej kierują dokumenty konsultacyjne Unii Europejskiej oraz
projektu aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, do odpowiednich władz statutowych związku, określając
termin przedstawienia opinii.
3. Dokumenty konsultacyjne Unii Europejskiej oraz projekty aktów prawnych , o których mowa w ust. 1,
organy władzy i administracji państwowej przekazują na odpowiedni adres elektroniczny, wskazany przez
właściwy organ statutowy związku.
Art. 20.
1. Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw
Społeczno-Gospodarczych, ma prawo występowania z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu
prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku zawodowego. Wnioski dotyczące ustaw związek kieruje do
posłów lub organów mających prawo inicjatywy ustawodawczej. W przypadku aktów prawnych niższego rzędu
wnioski kieruje się do organów uprawnionych do ich wydania.
2. Organ państwowy, do którego został skierowany wniosek, obowiązany jest w terminie 30 dni przedstawić
związkowi zawodowemu swoje stanowisko, a w razie negatywnego stanowiska - także jego uzasadnienie.
Art. 21.
1.Na zasadach ustalonych odrębnymi przepisami związkom zawodowym przysługuje prawo
prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień
przewidzianych przepisami prawa pracy.
2. W gałęziach pracy nieobjętych układami zbiorowymi regulacja warunków pracy i płacy wymaga konsultacji
ze związkami zawodowymi.
Art. 22.
(uchylony).
Art. 23.
1. Związki zawodowe sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą, na
zasadach określonych odrębnymi przepisami, w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.
4
2. Jeżeli w sprawach, o których mowa w ust. 1, zdaniem związku zawodowego postępowanie organu
administracji państwowej i samorządu terytorialnego lub pracodawcy jest niezgodne z prawem lub narusza zasady
sprawiedliwości, związek może wystąpić do właściwego organu z żądaniem spowodowania usunięcia we właściwym
trybie stwierdzonej nieprawidłowości.
Art. 24.
1. Dochód z działalności gospodarczej prowadzonej przez związki zawodowe służy realizacji ich
zadań statutowych i nie może być przeznaczony do podziału pomiędzy ich członków.
2. Związki zawodowe korzystają ze zwolnień podatkowych przewidzianych dla stowarzyszeń.
Art. 25.
1. Pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli
z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, przysługuje - na wniosek
organizacji związkowej - prawo do urlopu bezpłatnego.
1
1
. Pracownikowi, który po urlopie bezpłatnym stawi się do pracy w terminie przewidzianym w art. 74
Kodeksu pracy, okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
1
2
. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania urlopu bezpłatnego oraz zakres
uprawnień przysługujących pracownikowi korzystającemu z tego urlopu.
2. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas
niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli
czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy.
Art. 25
1
.
1. Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej
10 członków będących:
1) pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy
objętego działaniem tej organizacji albo
2) funkcjonariuszami, o których mowa w art. 2 ust. 6, pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej
organizacji.
2. Organizacja, o której mowa w ust. 1, przedstawia co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w
terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy albo dowódcy jednostki, o której mowa w
ust. 1 pkt 2, informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków, o których mowa w ust.
1.
Rozdział 4
Zakładowa organizacja związkowa
Art. 26.
Do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy w szczególności:
1) zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach
prawa pracy,
2) zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych
interesów i praw pracowników,
3) sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności
przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy,
5) zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów.
Art. 26
1
.
1. W razie przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę, dotychczasowy i nowy
pracodawca są obowiązani do poinformowania na piśmie działających u każdego z nich zakładowych organizacji
związkowych o przewidywanym terminie tego przejścia, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz
socjalnych skutkach dla swoich pracowników, a także zamierzonych działaniach dotyczących warunków
zatrudnienia tych pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania.
2. Informacje, o których mowa w ust. 1, dotychczasowy i nowy pracodawca są obowiązani przekazać co
najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części.
3. Jeżeli dotychczasowy lub nowy pracodawca zamierza podjąć działania dotyczące warunków zatrudnienia
pracowników, jest obowiązany do podjęcia negocjacji z zakładowymi organizacjami związkowymi w celu zawarcia
porozumienia w tym zakresie, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia przekazania informacji o tych działaniach.
4. W razie niezawarcia porozumienia w terminie, o którym mowa w ust. 3, z powodu niemożności uzgodnienia
przez strony jego treści, pracodawca samodzielnie podejmuje działania w sprawach dotyczących warunków
zatrudnienia pracowników, uwzględniając ustalenia dokonane z zakładowymi organizacjami związkowymi w toku
negocjacji nad zawarciem porozumienia.
5
5. Przepisy ust. 3 i 4 nie mają zastosowania, gdy tryb dokonania działań dotyczących warunków zatrudnienia
pracowników, jakie zamierza podjąć pracodawca, określają odrębne przepisy.
Art. 27.
1. Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym podział
środków z tego funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności, ustala pracodawca w regulaminie
uzgodnionym z zakładową organizacją związkową.
2. Przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu, o którym mowa w ust. 1, dokonywane jest w
uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.
3. Regulaminy nagród i premiowania są ustalane i zmieniane w uzgodnieniu z zakładową organizacją
związkową; dotyczy to również zasad podziału środków na wynagrodzenia dla pracowników zatrudnionych w
państwowej jednostce sfery budżetowej.
4. (uchylony).
Art. 28.
Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie związku zawodowego informacji niezbędnych do
prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad
wynagradzania.
Art. 29.
1. W razie uzasadnionego podejrzenia, że w zakładzie pracy występuje zagrożenie dla życia lub
zdrowia pracowników, zakładowa organizacja związkowa może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o
przeprowadzenie odpowiednich badań, zawiadamiając o tym równocześnie właściwego okręgowego inspektora
pracy. Pracodawca jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku zawiadomić zakładową
organizację związkową o swoim stanowisku. W razie przeprowadzenia badań, pracodawca udostępnia ich wyniki
zakładowej organizacji związkowej wraz z informacją o sposobie i terminie usunięcia stwierdzonego zagrożenia.
2. Zawiadomienie zakładowej organizacji związkowej o odrzuceniu wniosku, o którym mowa w ust. 1, lub
niezajęcie przez pracodawcę stanowiska wobec tego wniosku w terminie 14 dni od dnia jego złożenia upoważnia
zakładową organizację związkową do przeprowadzenia niezbędnych badań na koszt pracodawcy. O zamiarze
podjęcia badań, ich zakresie oraz przewidywanych kosztach zakładowa organizacja związkowa zawiadamia
pracodawcę na piśmie z co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem.
3. Pracodawca może w terminie 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 2, zwrócić się
do właściwego okręgowego inspektora pracy o ustalenie celowości zamierzonych badań lub ich niezbędnego
zakresu. Przeprowadzenie badań wbrew stanowisku inspektora pracy zwalnia pracodawcę z obowiązku pokrycia
kosztów tych badań.
Art. 30.
1. W zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna organizacja związkowa, każda z nich broni
praw i reprezentuje interesy swych członków.
2. Pracownik niezrzeszony w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących
pracowników będących członkami związku, jeżeli wybrana przez niego zakładowa organizacja związkowa wyrazi
zgodę na obronę jego praw pracowniczych.
2
1
. W indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy zobowiązują pracodawcę
do współdziałania z zakładową organizacją związkową, pracodawca jest obowiązany zwrócić się do tej organizacji o
informację o pracownikach korzystających z jej obrony, zgodnie z przepisami ust. 1 i 2. Nieudzielenie tej informacji
w ciągu 5 dni zwalnia pracodawcę od obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową w sprawach
dotyczących tych pracowników.
3. W sprawach dotyczących zbiorowych praw i interesów pracowników organizacje związkowe mogą tworzyć
wspólną reprezentację związkową.
4. W sprawach wymagających zawarcia porozumienia lub uzgodnienia stanowiska z organizacjami
związkowymi, organizacje te przedstawiają wspólnie uzgodnione stanowisko. Sposób ustalania i przedstawiania tego
stanowiska przez każdorazowo wyłanianą do tych spraw wspólną reprezentację związkową określa porozumienie
zawarte przez organizacje związkowe.
5. Jeżeli w sprawie ustalenia regulaminu wynagradzania, regulaminów nagród i premiowania, regulaminu
zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, planu urlopów lub regulaminu pracy, a także okresów
rozliczeniowych, o których mowa w art. 129 § 2 i art. 135 § 2 i 3 Kodeksu pracy, oraz wykazu prac, o którym mowa
w art. 151
7
§ 4 Kodeksu pracy, organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu
art. 241
25a
Kodeksu pracy nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni, decyzje w tych
sprawach podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych.
6. (uchylony).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]