Uzależnienie od internetu (siecioholizm) wśród młodzieży licealnej – konsekwencje zdrowotne i ... [ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Irena Białokoz-Kalinowska, Karolina Kierus,Beata Nawrocka, Janina Danuta Piotrowska-Jastrzębska© Pediatr Med Rodz 2011, 7 (4), p. 372-377Received:05.12.2011Accepted:12.12.2011Published:30.12.2011uzależnienie od internetu (siecioholizm) wśród młodzieżylicealnej – konsekwencje zdrowotne i psychospołeczneInternet addiction (netaholics) in the secondary school adolescents– impact on the health and psychosocial skills Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Janina Danuta Piotrowska-JastrzębskaAdres do korespondencji: Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży Uniwersytetu Medycznego, ul. Waszyngtona 17,15-274 Białystok, tel.: 85 745 06 22, faks: 85 745 06 44, e-mail: danutaj@umb.edu.plPraca finansowana ze środków własnychStreszczenieWstęp:Dynamika rozwoju sfery informatycznej i medialnej we współczesnym świecie zmienia dotych-czasowe formy funkcjonowania w życiu codziennym. Przykładem tego zjawiska jest Internet, który– powszechnie dostępny szerokiemu gronu odbiorców od zaledwie 20 lat – wyraźnie już wpłynął na stylżycia całego społeczeństwa. Dzieci i młodzież stanowią szczególnie podatną grupę na oddziaływanieInternetu, a nieracjonalne korzystanie z niego może powodować niekorzystne skutki zdrowotne, z uza-leżnieniem włącznie.Cel pracy:Ocena ryzyka uzależnienia od Internetu wśród młodzieży licealnej.Materiał i metody:Badanie objęło 102 uczniów (43% badanej grupy stanowiły dziewczęta, 57% – chłop-cy) w wieku 17-19 lat (średnia wieku 18,3). W badaniu wykorzystano test Kimberly Young oraz kwestio-nariusz w opracowaniu własnym.Wyniki:Do grupy ryzyka uzależnienia od Internetu zakwalifikowano20% badanych. Ponad 20 godzin tygodniowej aktywności w sieci deklarowało 22% respondentów, przyczym w grupie tej przeważali chłopcy – 78% vs 22% w grupie dziewcząt. Stwierdzono tendencję do zbytdługiego przebywania w sieci kosztem aktywnych form spędzania wolnego czasu i relacji bezpośrednichz rówieśnikami. Analiza form aktywności w Internecie wykazała preferencje zależne od płci. Chłopcywybierali gry komputerowe 59% i strony o tematyce erotycznej 10%, zaś dziewczęta strony z muzyką 70%,wyszukiwarki internetowe 55%, portale aukcyjne 50% i społecznościowe 50%. U ponad 30% badanychwystępowały dolegliwości somatyczne związane z pracą przy komputerze.Wnioski:Nieracjonalne korzy-stanie z Internetu powoduje negatywne skutki w zakresie zdrowia somatycznego i psychospołecznego.Niezbędna jest zatem powszechna edukacja medialna zapobiegająca negatywnym zjawiskom związanymz korzystaniem z Internetu.Słowa kluczowe:Internet, uzależnienie, siecioholizm, młodzież, formy aktywności internetowejSummaryIntroduction:The dynamic of the rapid development in informative and media areas nowadays havechanged the form of functioning in modern world. The good example for this phenomenon is Internet.Widespread access to Internet has been available only for about 20 years but its impact is clearly noticea-ble in almost each aspect of the life in the whole society. The children and adolescents constitute the mostvulnerable group to be subject for Internet usage. The misuse of Internet might be hazardous to theirsomatic health and psychosocial development, including the risk of Internet addiction.objectives:Theassessment of the potential risk of Internet addiction in secondary school pupils.Methods and material:The group of 102 (43% girls, 57% boys) adolescents aged 17-19 years (mean age 18,3) assessed by the Kim-berly Young’s Test and the original questionnaire.Results:There was found that 20% of examined youthmeet the inclusion criteria for the risk group of Internet addiction. More then 20 hours a week being onlinedeclared 22% and the boys prevailed in this group 78% vs. 22% girls respectively. There was observed thetendency to prolong online time in spite of the previous planning, This reduced the active forms of spend-ing leisure time and limited the direct communication within the peers’ group. The analysis of the kind372Pediatr Med rodz Vol 7 Numer 4, p. 372-377pra ce ory g i n a ln e i p o gl ąd o we/ o r i gi n al co n tr i b u t i o n sof activity online revealed the differences related to sex. The boys preferred computer games 59% and vis-iting erotic websites 10%. Among the girls the most popular were website with music 70%, Internet search-ing engines 55%, auction portals 50% and chat rooms 50%. More than 30% of the respondents have suf-fered of somatic symptoms due to the prolonged computer usage.Conclusions:The misuse of the Internetcauses the negative outcomes concerning the somatic and psychosocial aspects of the health in the adoles-cents. There is necessity of developing the wide media education as the tool for the prophylaxis and haz-ardous Internet usage by the adolescents.Key words:Internet, addiction, netaholics, adolescents, internet activity formsWSTĘPntensywny rozwój nowych technologii informatycz-nych i zachodzące dzięki niemu procesy globaliza-cji w ciągu ostatnich 20 lat zmieniły całkowicie ży-cie współczesnego człowieka. Nieumiejętność obsługikomputera postrzegana jest obecnie na równi ze zja-wiskiem analfabetyzmu i stanowi przyczynę wyklucze-nia z różnorodnych przejawów życia w społeczeństwie.Technologia informatyczna jest stałym elementem na-szego codziennego życia, często też stanowi głów-ny sposób komunikowania się, zastępując bezpośred-ni kontakt interpersonalny. Według przewodniej tezyepoki medialnej media są narzędziami kształtowany-mi przez człowieka, które później kształtują jego sa-mego(1). Niestety, efekty takiego oddziaływania nie za-wsze są pozytywne, a ponadto trudne do przewidzenia.Nowoczesne media stają się nie tylko narzędziem uła-twiającym życie, ale jednocześnie dużym zagrożeniemzdrowia somatycznego i psychospołecznego całegospołeczeństwa, a w szczególności dzieci i młodzieży(2).Cyberświat wciąga i narzuca audiowizualne doświad-czenie świata. Propozycje wirtualnej rzeczywistości sąniejednokrotnie atrakcyjniejsze niż to, co oferuje światrealny. Stąd pojawia się pokusa ucieczki w inny, lepszywymiar, pozwalający na kreowanie siebie i relacji z in-nymi w sposób autonomiczny, bez zwracania uwagina ograniczenia istniejące w normalnym świecie. Uza-leżnienie od Internetu (siecioholizm) jest nowym zja-wiskiem, ponieważ czynnik uzależniający – Internet– jest wszechobecny w naszym życiu zaledwie od 2 de-kad. Aktualnie uzależnienie od Internetu staje się co-raz poważniejszym problemem społecznym, szczegól-nie wśród młodzieży, na całym świecie. Wśród przyczynpredysponujących do wystąpienia uzależnienia wymie-nia się niskie poczucie własnej wartości, nieumiejętnośćnawiązywania kontaktów, potrzebę oderwania się odrzeczywistości(3).MATERIAŁ I METoDyBadaną grupę stanowiło 102 uczniów liceum ogólno-kształcącego, w tym 44 dziewczęta (43%) i 58 chłopców(57%) w wieku 17-19 lat (średnia wieku 18,3). W bada-niach zastosowano Test Problematycznego UżywaniaInternetu w opracowaniu Kimberly Young(4)oraz ory-ginalny kwestionariusz w opracowaniu własnym słu-żący do uzupełnienia informacji dotyczących korzy-stania z Internetu. Test Problematycznego UżywaniaInternetu służy do oceny ryzyka uzależnienia od Inter-netu. Obejmuje 20 pytań określających stopień wpływukorzystania z Internetu na codzienne obowiązki, życietowarzyskie oraz uczucia i relacje z innymi. Udziela-ne odpowiedzi są odnoszone do skali 5-stopniowej,a następnie sumowane. Wynik poniżej 49 punktówświadczy o braku zagrożenia uzależnienia od Interne-tu, punktacja 50-79 punktów wyodrębnia grupę ryzy-ka, z kolei uzyskanie powyżej 80 punktów wskazuje naistniejące już uzależnienie. Oprócz ogólnego wyniku,czyli stopnia uzależnienia od Internetu, przy pomocytej skali można ustalić zakres zaniedbywania życia spo-łecznego i zawodowego (szkolnego), psychiczne zaab-sorbowanie oraz wymiar czasu spędzany w Internecie.W oryginalnym kwestionariuszu uwzględniono danedotyczące przyczyn korzystania z Internetu, rodzajunajczęściej wykorzystywanych aplikacji, relacji z inny-mi ludźmi w świecie wirtualnym i realnym, sposobuokreślenia własnego stosunku do korzystania z kompu-tera, w tym gier i zakupów w Internecie oraz odczuwa-nych dolegliwości mogących być skutkiem spędzaniazbyt dużej ilości czasu przy komputerze. Badania zo-stały przeprowadzone w drugim półroczu roku szkol-nego 2010/2011.IWyNIKINa podstawie wyników uzyskanych w Teście Problema-tycznego Używania Internetu Kimberly Young warun-ki spełniające zakwalifikowanie do grupy ryzyka uza-leżnieniem od Internetu stwierdzono aż u 21 badanych(20%), przy czym w grupie chłopców odsetek ten wy-nosił 30% (n=17) vs 9% w grupie badanych dziewcząt.W badanej grupie nie stwierdzono osób uzależnionychod Internetu według przyjętych kryteriów (tabela 1) .CEL PRACyCelem niniejszej pracy była ocena poziomu zagrożeniauzależnienia od Internetu młodzieży licealnej oraz wy-odrębnienie czynników ryzyka, pozwalające na skutecz-ne działania profilaktyczne w tej grupie wiekowej.Pediatr Med rodz Vol 7 Numer 4, p. 372-377373p race ory gi n a ln e i p o gl ąd o we/ o r i gi na l co nt r i b u ti o nsPunktacja20-49 pkt – brak ryzyka50-79 pkt – realne ryzyko80-100 pkt – uzależnienieOgółemN=1028121DziewczętaN=44404ChłopcyN=584117%8020%919%7030Tabela 1. Ocena ryzyka uzależnienia od Internetu przy zastosowaniu Testu Problematycznego Używania Internetu Kimberly YoungPrawie połowa badanych – 45% (n=45) – deklarowa-ła, że spędza online ponad 13 godzin tygodniowo, przyczym 22% przeznaczała na aktywność w Internecie po-nad 20 godzin – w grupie tej przeważali chłopcy, któ-rzy stanowili 78% (n=17), dziewczęta natomiast – 22%(n=5) (tabela 2).Na pytanie dotyczące dłuższego od pierwotnie za-mierzonego czasu przebywania w Internecie aż 63%(n=62) badanych udzieliło twierdzącej odpowiedzi.Wśród powodów dłuższego niż planowane przebywa-nia w sieci najczęściej – 69% (n=70) – podawano zna-lezienie interesujących stron lub informacji. Na drugimmiejscu – 47% (n=46) – wymieniano dobry „kontakt”na forum lub czacie. Pozostałe przyczyny dłuższegoprzebywania w Internecie przedstawiono w tabeli 3.Spośród form aktywności określanych przez internau-tów jako najczęściej wykorzystywane największą popu-larnością cieszyły się komunikatory internetowe, takiejak Gadu-Gadu, Tlen, AQQ (65%). Analiza form ak-tywności w Internecie wykazała różnice preferowaniapewnych form w zależności od płci. W grupie dziew-cząt najbardziej atrakcyjne okazało się ściąganie plikówmuzycznych – 70% vs 46% wśród chłopców, korzysta-nie z wyszukiwarek internetowych – 55% vs 24%, od-wiedzanie portali aukcyjnych – 50% vs 29% oraz uczest-nictwo na portalach społecznościowych – 50% vs 29%.Chłopcy z kolei preferowali gry komputerowe 59% vs9% dziewcząt oraz strony o tematyce erotycznej – 10%vs 2%. Podobną popularnością obu płci cieszyły się cza-ty, fora dyskusyjne, komunikatory internetowe, ogląda-nie filmów w sieci oraz sklepy internetowe (tabela 4).Respondenci wymieniali różne powody korzystania z In-ternetu. Najczęściej (74%) pobyt w sieci utożsamiany byłz formą rozrywki. Równie istotne było traktowanie infor-macji internetowych jako źródła wiedzy (62%). Na trze-cim miejscu (57%) w ocenie badanych surfowanie w sie-ci było skutecznym sposobem na nudę (rys. 1).Biorąc pod uwagę, iż rozmowy przez komunikato-ry pochłaniają najwięcej czasu badanych licealistów,Liczba godzin spędzanych w Internecie w ciągu tygodniaMniej niż 6 godzin6-12 godzin13-19 godzinPowyżej 20 godzinOgółemN=10219382322w ankiecie uwzględniono pytania o znajomości zawie-rane przez Internet i ich trwałość. Przeważająca więk-szość badanych – 82% (n=83) – nawiązała znajomo-ści za pośrednictwem Internetu i aż 62% respondentówprzekonana była o trwałości takich kontaktów. Możli-wość zastąpienia życia towarzyskiego przez komunika-tory internetowe rozważało jedynie 4% ankietowanych.Podobnie tylko 3% badanych zwierzało się wirtualne-mu przyjacielowi. Zdecydowana większość licealistów(87%) o swoich problemach i dylematach rozmawiałaz przyjaciółmi ze świata realnego. Wpływ spędzanegoczasu w Internecie na swoje relacje z innymi w realnymświecie zauważało 23% badanych.Długotrwałe przebywanie w wymuszonej statycznej po-zycji siedzącej przed ekranem komputera stanowi po-ważne obciążenie narządu ruchu i wzroku, powodującróżnorodne dolegliwości. W badanej grupie najczęściej(35%) zgłaszano bóle głowy i pleców oraz (32%) po-gorszenie ostrości widzenia i bóle oczu. Irytacja i łatwepopadanie w złość obserwowało u siebie 8% respon-dentów (rys. 2).oMÓWIENIE WyNIKÓWUzależnienie od Internetu jest zjawiskiem nowym i ak-tualnie brak jednoznacznych kryteriów diagnostycz-nych. Nadal używane są terminy, takie jak siecioholizm(netaholics), cyberzależność (cyberaddiction), uzależ-nienie od Internetu (Internetaddiction),zaburzeniaspowodowane zależnością od Internetu (Internetad-diction disorders,IAD)(5). Kimberly Young jest pionier-ką badań dotyczących tego zjawiska, stąd wybór okre-ślonych przez nią kryteriów w metodologii badania(6).Wprawdzie uzyskane wyniki nie wykazały istnienia uza-leżnienia zgodnie z przyjętymi kryteriami, ale wyodręb-niły dość liczną (20%) grupę młodzieży o zwiększonymryzyku wystąpienia tego zjawiska. Wśród krajów euro-pejskich Polska ma najniższy średni wiek internautów– 26,2 roku – stąd też istotne jest poszukiwanie moty-DziewczętaN=44920105ChłopcyN=5810181317%18372322%20462311%17%31%22%30%374Tabela 2. Liczba godzin spędzanych tygodniowo w InterneciePediatr Med rodz Vol 7 Numer 4, p. 372-377pra ce ory g i n a ln e i p o gl ąd o we/ o r i gi n al co n tr i b u t i o n sRys. 1. Powody przebywania w Interneciewów skłaniających młodzież do nadmiernego spędza-nia czasu w Internecie, co w konsekwencji może dopro-wadzić do powstania różnych zaburzeń somatycznychi psychospołecznych. Równie ważnym celem prowa-dzonych badań była identyfikacja obszarów wdroże-nia profilaktyki zapobiegającej nawykowemu surfowa-niu w sieci.W badanej grupie osoby spędzające do 6 godzin tygo-dniowo w sieci stanowiły jedynie 18%. W polskich ba-daniach internautów w różnym wieku od lat nie zmie-nia się odsetek 42% użytkowników sieci deklarującychten właśnie przedział czasowy, choć jednocześnie za-uważa się, szczególnie wśród młodzieży, tendencjęzwiększania czasu spędzanego w Internecie do ponad20 godzin tygodniowo(7). Uzyskane wyniki potwierdza-ją ten trend, wynikający ze specyfiki wieku badanych.W badanej grupie aż 22% respondentów spędzało po-nad 20 godzin tygodniowo w Internecie. Jest to bar-dzo niekorzystne zjawisko, gdyż prowadzi do zaniecha-nia aktywności fizycznej, powoduje zmęczenie fizycznei psychiczne, ogranicza bezpośrednie kontakty interper-sonalne.Wszyscy badani nagminnie przekraczali planowy czasprzebywania w sieci. Wśród powodów najczęściej wy-mieniano atrakcyjność treści internetowych (69%) orazkontaktów z innymi internautami (47%). Na zbliżoneRys. 2. Dolegliwości obserwowane u badanych po długim przebywaniu w Internecie375Pediatr Med rodz Vol 7 Numer 4, p. 372-377p race ory gi n a ln e i p o gl ąd o we/ o r i gi na l co nt r i b u ti o nsPowody dłuższego, niż zamierzano, czasu spędzanego w InternecieN70483716159BadaniN=102%69473615148„Znalazłem coś ciekawego”„Dobrze mi się rozmawiało na czacie, komunikatorze, forum”„Nie znalazłem tego, czego szukałem, więc szukam, aż znajdꔄSurfowanie to najlepszy sposób na nudę, jaki znam”„Jestem na takim etapie gry, że nie mogę nagle zrezygnować”Inny powódTabela 3. Powody dłuższego, niż zamierzano, czasu spędzanego w Interneciedane wskazują wyniki innych badań, gdzie ogólne za-interesowanie i ciekawość oraz łatwość komunikacjiz innymi sprawiają dłuższe niż planowane przebywa-nie w sieci(8).Korzystanie z komunikatorów internetowych (65%)oraz innych form komunikowania się w Internecie(24%) należało do najczęściej wymienianych form ak-tywności w sieci w badanej grupie. Wyniki badań w po-pulacji osób dorosłych wskazują na niższy odsetek(15%) zaangażowania w taką formę aktywności(9). Wy-nikać to może z faktu, że kontakty wirtualne są wśródmłodzieży bardzo popularne i powszechnie akcepto-wane, niejednokrotnie nawet bardziej preferowane niżznajomości w świecie rzeczywistym. Stwarza to ryzykozamknięcia się w kręgu znajomości internetowych i nie-umiejętność nawiązywania prawidłowych relacji z ró-wieśnikami w naturalnych środowiskach oraz stopnio-wego osłabiania więzi rodzinnych(10). Takie zjawiskosystematycznego ograniczania kontaktów z rówieśni-kami na rzecz kontaktów internetowych zauważyło aż23% badanych.W Internecie istnieje możliwość kreowania swojej toż-samości w dowolny sposób, często niezgodny z istnie-jącą rzeczywistością, ale odpowiadający potrzebom na-stolatków. Rodzi to pokusę bycia w sieci kimś innym,lepszym i jednocześnie niechęć do sprostania wymaga-niom dnia codziennego oraz poddania się obowiązkomFormy aktywności badanych w Internecieszkolnym i rodzinnym. Stąd też obserwuje się corazczęściej zachowania eskapistyczne młodzieży w przy-padku sytuacji problemowych w świecie rzeczywistymoraz inne konsekwencje psychospołeczne takiego sta-nu, jak wyobcowanie ze świata zewnętrznego, trudno-ści z odnalezieniem własnej tożsamości, wewnętrznyniepokój i problemy z ustaleniem relacji z rzeczywi-stością(11).Uzyskane wyniki wskazują wyraźną korelację pomię-dzy preferencjami pewnych form aktywności w In-ternecie a płcią badanych. Wśród dziewcząt wyszu-kiwarki internetowe (55%) i portale aukcyjne (50%)cieszyły się znacznie większą popularnością niż w gru-pie badanych chłopców, wśród których gry komputero-we online (59%) zajmowały pierwsze miejsce. Badaniaprzeprowadzone w Polsce, w latach 1995-1996, wśród14-15-letniej młodzieży wykazały, iż 56% badanychgrało w gry komputerowe, przy czym wyraźnie prze-ważali chłopcy 78% vs 40% dziewcząt. Podobne ba-dania przeprowadzone w latach 2000-2001 wykazaływzrost odsetka uczniów grających w gry komputerowedo 79% i zachowanie poprzednio obserwowanej ten-dencji większego zaangażowania chłopców – 92% w tęformę interaktywnej rozrywki w porównaniu do gru-py dziewcząt – 67%. Uzyskane wyniki naszych badańpotwierdzają tę obserwację. Ponadto przy wyborze ro-dzaju gier komputerowych również istnieją preferencjeOgółemN=102N256639383573844155822%246538373463743145721DziewczętaN=44N%11252761225049214812245518417163170716ChłopcyN=58N14391734146142682715%2467295924102445144626Czaty, fora dyskusyjneKomunikatory internetowePortale aukcyjne, np. Allegro, e-BayGry komputerowePortale społecznościoweStrony o tematyce erotycznejWyszukiwarki internetowe – szukanie informacji, rozrywki i różnych ciekawostekOglądanie filmówSklepy internetoweŚciąganie i słuchanie muzykiŚciąganie plików innych niż muzyka376Tabela 4. Deklarowane formy aktywności w Internecie badanej młodzieżyPediatr Med rodz Vol 7 Numer 4, p. 372-377 [ Pobierz całość w formacie PDF ]