uzytkowanie nieprzepuszczalnej odzieży ochronnej, BHP, ergonomia [ Pobierz całość w formacie PDF ]
nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej
– komfort pracy
U¿ytkowanie
mgr in¿. JÓZEF GIERASIMIUK
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Pañstwowy Instytut Badawczy
dr in¿. GRA¯YNA BARTKOWIAK
dr ANNA MARSZA£EK
Centralny Instytut Ochrony Pracy
– Pañstwowy Instytut Badawczy
Czynniki wp³ywaj¹ce na zmianê
poziomu ciep³a
w organizmie cz³owieka
Cz³owiek nale¿y do organizmów sta³ociepl-
nych i utrzymuje temperaturê wewnêtrzn¹ cia³a
w w¹skim zakresie, bliskim 37
o
C, co stanowi fi-
zyczn¹ wypadkow¹ równowagi miêdzy ciep³em
wytwarzanym w reakcjach metabolicznych,
zyskiwanym przez organizm z otoczenia i cie-
p³em rozpraszanym do otoczenia. Zachowanie
równowagi cieplnej cia³a cz³owieka zachodzi
przez rozpraszanie nadmiaru ciep³a groma-
dz¹cego siê ze źróde³ endo- lub egzogennych
drog¹ przewodzenia oraz konwekcji za pośred-
nictwem krwi przep³ywaj¹cej z wnêtrza cia³a
do skóry, która jest ch³odniejsza ni¿ wnêtrze.
Gdy w środowisku pracy temperatura powietrza
jest ni¿sza od średniej temperatury skóry, która
w warunkach komfortu wynosi 33-34
o
C, wów-
czas ciep³o przenoszone jest z cia³a cz³owieka
do otoczenia, a jego usuwanie zachodzi drog¹
konwekcji i promieniowania. Natomiast gdy
temperatura powietrza przewy¿sza poziom
średniej temperatury skóry, wówczas ciep³o
przep³ywa z otoczenia w kierunku cia³a cz³owie-
ka. W takiej sytuacji najbardziej efektywn¹ drog¹
odprowadzania nadmiaru ciep³a jest parowanie
wydzielonego potu.
Pocenie jest uruchamiane, gdy temperatura
powietrza otoczenia jest wy¿sza ni¿ 28
o
C
lub zwiêksza siê temperatura wewnêtrzna
organizmu w wyniku wykonywania wysi³ku.
W tym przypadku, skutecznośæ oddawania
ciep³a jest zale¿na od mo¿liwości odparo-
wania potu z powierzchni skóry. Parowanie
potu jest ograniczane przez maksymalne
tempo wydzielania potu przez organizm oraz
maksymaln¹ środowiskow¹ pojemnośæ pary.
W środowiskach wilgotnych, mimo ¿e pot bê-
dzie produkowany, du¿a jego czêśæ nie bêdzie
parowa³a, tylko nast¹pi jego skroplenie, które
nie poci¹ga za sob¹ efektywnego oddawania
ciep³a. Tak wiêc u osób intensywnie poc¹cych
siê, np. w wilgotnym środowisku gor¹cym
mo¿e dojśæ do przegrzania organizmu z po-
wodu niemo¿ności oddania ciep³a do otoczenia
na drodze parowania potu.
Poziom pocenia wp³ywa na wilgotnośæ
skóry, która zmienia siê w zale¿ności od liczby
czynnych gruczo³ów potowych. Wilgotnośæ
skóry nie ubranego cz³owieka zmienia siê
miêdzy 6 a 100%. Na podstawie badañ ró¿nych
autorów zaleca siê, aby ekspozycje na środo-
wiska termiczne powoduj¹ce 50-procentowy
lub wy¿szy poziom wilgotności skóry by³y
ograniczone w czasie lub dotyczy³y tylko osób
zaaklimatyzowanych. U osób nie zaaklimaty-
zowanych mo¿e nastêpowaæ sta³y wzrost tem-
peratury wewnêtrznej cia³a z powodu braku
równowagi cieplnej organizmu. Taka sytuacja
ma miejsce równie¿ w warunkach stosowania
odzie¿y ochronnej barierowej, która jest nie-
przepuszczalna dla pary wodnej.
Norma PN-EN ISO 7933:2005(U) [1],
dotycz¹ca środowiska gor¹cego, wskazuje
wilgotnośæ skóry jako jeden z kryteriów ob-
ci¹¿enia cieplnego, ale pomiar tego wskaźnika
nie jest powszechnie dostêpny. Wymieniona
norma określa sposób przeprowadzania
szczegó³owej analizy warunków pracy w go-
r¹cym środowisku, polegaj¹cej na wylicze-
niu wymaganego obci¹¿enia termicznego
zwi¹zanego z określeniem przewidywanego
poziomu pocenia i wyznaczania dopuszczalnej
W artykule omówiono czynniki wp³ywaj¹ce
na kszta³towanie siê mikroklimatu pod odzie¿¹
na podstawie wymiany ciep³a miêdzy organizmem
a otoczeniem. Przedstawiono wyniki badañ fizjo-
logicznych uzasadniaj¹cych ograniczenie czasu
stosowania nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej.
Opisano równie¿ sposoby zmniejszania dyskom-
fortu pracy w tego rodzaju odzie¿y ochronnej oraz
zasady jej bezpiecznego u¿ytkowania.
The use of impermeable protective clothing
– comfort of work
This paper presents factors that influence the shaping
of the microclimate under clothing on the basis of
the heat exchange between the human body and the
environment. Results of physiological studies that justify
the limitation of the duration of use of impermeable pro-
tective clothing are presented. The article also discusses
ways of decreasing work discomfort in this kind of
protective clothing and the principles of its safe use.
22
 BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007
ekspozycji na dzia³anie określonych warun-
ków termicznych. Wed³ug normy PN-EN ISO
9886:2005(U) [2] kryterium ograniczenia
ekspozycji na gor¹ce środowiska powinno
byæ wydzielanie potu w ilości 1000 i 1250 g
na godzinê, odpowiednio dla osób nie zaakli-
matyzowanych i zaaklimatyzowanych. W celu
unikniêcia odwodnienia organizmu, utrata
wody w wyniku pocenia siê nie mo¿e byæ
wiêksza ni¿ 5% masy cia³a.
na skórze potu w formie ciek³ej
i jego konden-
sacjê na wewnêtrznej stronie nieprzepuszczal-
nej odzie¿y ochronnej.
Stwierdzono, ¿e pracownicy stosuj¹cy odzie¿
nieprzepuszczaln¹ osi¹gali limity bezpieczeñ-
stwa temperatury wewnêtrznej przy ni¿szych
wartościach WBGT otoczenia (o 2,8
o
C), a wiêc
ju¿ w ³agodniejszych warunkach temperatury
środowiska, ni¿ osoby ubrane w odzie¿ prze-
puszczaln¹ dla pary wodnej [4]. Wykazano [5],
¿e stosuj¹c ró¿ne rodzaje odzie¿y chroni¹cej
przed w³óknami azbestu, ró¿nice miêdzy nimi
by³y pomijalne w warunkach termoneu-
tralnych, a przy wiêkszym stresie cieplnym
(w środowisku gor¹cym lub podczas wykony-
wania wysi³ku) ró¿nice by³y zale¿ne od stopnia
przepuszczalności odzie¿y dla pary wodnej – im
bardziej nieprzepuszczalna odzie¿, tym wiêkszy
dyskomfort i wiêksze obci¹¿enie organizmu.
Równie¿ badania Li [6] wskazuj¹, ¿e per-
cepcja komfortu jest pozytywnie powi¹zana
z percepcj¹ ciep³a, a negatywnie z percepcj¹
wilgotności. Percepcja komfortu jest równie¿
pozytywnie zwi¹zana z temperatur¹ skóry,
a tak¿e nieliniowo i negatywnie z wzglêdn¹
wilgotności¹ powietrza, tworz¹cego mikrokli-
mat pod odzie¿¹.
Tak, wiêc z jednej strony odzie¿ ochronna
zapewnia odpowiedni¹ ochronê przed szkodli-
wymi czynnikami środowiska pracy, z drugiej
zaś powoduje zwiêkszenie fizjologicznego
i psychicznego stresu, obni¿a zdolnośæ do pracy
lub zwiêksza dyskomfort przy wykonywaniu
pracy [7]. W³aściwości odzie¿y maj¹ce wp³yw
na wymianê ciep³a i pary wodnej z otoczeniem,
a wiec na poziom dyskomfortu, przyjêto nazy-
waæ biofizycznymi [8].
Badania przeprowadzano w komorze
klimatycznej w warunkach temperatury po-
wietrza 40
o
C, wilgotności wzglêdnej powietrza
30% i minimalnym ruchu powietrza 0,2 m · s-1.
W badaniach wziê³o udzia³ sześciu stra¿aków
w wieku 29,0 ± 3,7 lat, którzy maszerowali
po bie¿ni elektrycznej z prêdkości¹ 3 km · h-1,
w trzech wariantach odzie¿y wierzchniej: odzie-
¿y ochronnej L1, L2 lub w wierzchniej odzie¿y
bawe³nianej.
W badaniach określano zmiany wskaź-
ników fizjologicznych i analizowano oceny
subiektywne. Badano równie¿ dynamikê
mikroklimatu pod odzie¿¹ przez określenie
wilgotności wzglêdnej w czterech miejscach
(prawa pierś, lewa ³opatka, lewe ramiê, prawe
udo). Czas trwania badania w odzie¿y ochron-
nej by³ wyznaczony osi¹gniêciem limitów
bezpieczeñstwa wskaźników fizjologicznych,
a w odzie¿y bawe³nianej badanie trwa³o przez
za³o¿ony z góry, czas tj. 55 minut.
Wp³yw odzie¿y ochronnej
na gospodarkê ciepln¹
organizmu cz³owieka i kszta³towanie
mikroklimatu pod odzie¿¹
Odzie¿ stanowi wa¿ny pośrednicz¹cy
element wymiany ciep³a miêdzy organizmem
a środowiskiem. Do w³aściwości odzie¿y, które
wyznaczaj¹ szybkośæ przenoszenia ciep³a, na-
le¿¹ opór przenoszenia suchego ciep³a (przez
konwekcjê i promieniowanie) oraz opór prze-
nikania pary wodnej. W środowisku gor¹cym
ka¿da odzie¿ stanowi przeszkodê na drodze tej
wymiany, a w warunkach zimnego otoczenia
odzie¿ wspomaga procesy termoregulacyjne
i zabezpiecza przed nadmiernymi stratami
ciep³a z wnêtrza cia³a.
Podstawowym zadaniem odzie¿y ochron-
nej jest zabezpieczenie cz³owieka pracuj¹cego
w warunkach zagro¿enia przed niebezpiecz-
nymi czynnikami wystêpuj¹cymi w środowi-
sku pracy, dlatego du¿¹ rolê przywi¹zuje siê
do jej w³aściwości ochronnych [3]. Ochrona
przed fizycznymi i chemicznymi czynnikami
w wiêkszości przypadków wymaga zastoso-
wania specjalnych materia³ów barierowych,
charakteryzuj¹cych siê brakiem przepuszczal-
ności pary wodnej, co powoduje ograniczenia
utraty ciep³a przez parowanie. Wobec braku
mo¿liwości odparowania z powierzchni cia³a
wytwarzany pot nie usuwa ciep³a z organizmu.
Nastêpuje kumulacja wilgoci pod odzie¿¹,
pogarszaj¹c warunki do parowania potu
w mikroklimacie pod odzie¿¹. Skutkiem ta-
kiej sytuacji bêdzie przegrzanie organizmu,
jeśli pracownik nie zostanie w porê wycofany
ze stanowiska pracy.
Podczas pracy w wielu rodzajach odzie¿y
ochronnej wilgotnośæ mikroklimatu pod odzie¿¹
kszta³tuje siê na bardzo wysokim poziomie,
osi¹gaj¹c wartości zbli¿one nawet do 100%.
W normalnych warunkach u¿ytkowania wilgot-
nośæ wzglêdna pod odzie¿¹ wynosi 40-60%,
a wartości powy¿ej 70-80% i stromy wzrost
wilgotności zwi¹zany jest z odczuciem par-
ności, duszności i wyraźnego dyskomfortu.
Uczucie dyskomfortu zwiêksza wystêpowanie
*
*
*
Rys. 1. Zmiany temperatury wewnêtrznej mierzonej w zewnêtrz-
nym przewodzie s³uchowym podczas badañ z trzema rodzajami
odzie¿y: L1, L2 i wierzchniej odzie¿y bawe³nianej (C). * - p<0,05
miêdzy L1 i L2 oraz miêdzy ka¿d¹ z odzie¿y ochronnej a wierzch-
ni¹ odzie¿¹ bawe³nian¹, w 10. minucie – tylko ró¿nice miêdzy L1
i wierzchni¹ odzie¿¹ bawe³nian¹
Fig.1. Changes in core temperature measured in the external
auditory canal during studies with three kinds of clothing: L1,
L2 and control cotton clothing (C). *p<0.05 between L1 and L2
and between each kind of protective clothing and control cotton
clothing, in the 10th minute – differences only between L1 and
control cotton clothing
Ró¿nicowanie czasu pracy
w zale¿ności od w³aściwości
odzie¿y ochronnej
W celu określenia, w jakim stopniu bio-
fizyczne w³aściwości odzie¿y ochronnej
wp³ywaj¹ na mo¿liwośæ wykonywania pracy
w gor¹cym środowisku, przeprowadzono
badania odzie¿y chroni¹cej przed chemikaliami
z udzia³em u¿ytkowników oraz z zastosowa-
niem wierzchniej odzie¿y bawe³nianej, jako
kontrolnej [9].
Odzie¿ chroni¹ca przed chemikaliami,
wykonana zosta³a z materia³u nieprzepusz-
czaj¹cego pary wodnej, w dwóch wariantach:
dwuczêściowa – sk³adaj¹ca siê z kurtki i spodni
(L1) oraz jednoczêściowa o konstrukcji kombi-
nezonu (L2). Odzie¿ kontrolna z tkaniny bawe³-
nianej (C) mia³a konstrukcjê dwuczêściow¹,
w postaci kurtki i spodni.
Przeprowadzone badania wykaza³y
osi¹gniêcie limitów fizjologicznych średnio
po 26,7 ± 4,1 min lub 30,0 ± 5,5 min odpo-
wiednio w ubraniu L1 i L2 podczas wykony-
wania lekkiej pracy w gor¹cym środowisku
(rys. 1.). Wykazano, ¿e w³aściwości biofizyczne
odzie¿y L1 (kurtka i spodnie) by³y nieco gorsze
ni¿ odzie¿y L2 (kombinezon), co objawia³o
siê szybszym zawilgoceniem przestrzeni
pod odzie¿¹ i szybszym osi¹ganiem limitów
fizjologicznych podczas badañ. Dodatkowo,
w odzie¿y ochronnej L1 intensywnośæ pocenia
by³a ponad dwukrotnie wiêksza ni¿ w odzie¿y
bawe³nianej, a w odzie¿y L2 by³a o 30% wiêk-
sza ni¿ w kontrolnej odzie¿y bawe³nianej.
Uzyskane wyniki wykaza³y, ¿e obydwa
badane rodzaje odzie¿y ochronnej, nieprze-
23
 BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007
Tendencje światowe w produkcji kom-
fortowej odzie¿y zmierzaj¹ z jednej strony
do wytwarzania nowoczesnych paroprzepusz-
czalnych materia³ów barierowych, z drugiej
zaś, do wytwarzania wysoko sprawnej bielizny,
która wspó³pracowa³aby z organizmem cz³o-
wieka w procesie przenoszenia ciep³a i potu
ze skóry do otoczenia.
Rozwój technologii wytwarzania tek-
styliów, w tym materia³ów barierowych,
pozwoli³ na znacz¹ce postêpy w konstrukcji
odzie¿y ochronnej. Ostatnio pojawi³o siê
na rynku du¿o nowoczesnych materia³ów.
Stanowi¹ one bariery dla niebezpiecznych
czynników, a jednocześnie umo¿liwiaj¹
odprowadzanie z organizmu u¿ytkownika
nadmiaru ciep³a, s¹ paroprzepuszczalne,
co powoduje, ¿e mikroklimat tworzony
przez tak¹ odzie¿ charakteryzuje siê ni¿-
szym poziomem wilgotności i temperatury
ni¿ w przypadku tradycyjnych materia³ów
powleczonych [10].
Na uwagê zas³uguj¹ materia³y wytwarzane
z mikrow³ókien, laminaty p³askich wyrobów
w³ókienniczych i b³on paroprzepuszczalnych,
pow³oki mikroporowate oraz materia³y wie-
lowarstwowe.
Wykazano [10], ¿e nie tylko odzie¿ ze-
wnêtrzna, ale równie¿ odzie¿ noszona blisko
cia³a, ma istotne znaczenie w regulowaniu
mikroklimatu przy skórze u¿ytkownika i wp³y-
wa na komfort termofizjologiczny. Aby mog³a
ona wp³ywaæ pozytywnie na kszta³towanie mi-
kroklimatu blisko skóry powinna mieæ budowê
dwuwarstwow¹, a ka¿da z warstw powinna
charakteryzowaæ siê innymi w³aściwościami
i spe³niaæ inn¹ funkcjê.
W wyniku przeprowadzonych badañ
stwierdzono, ¿e dwuwarstwowa bielizna
wykonana z poliestru i wiskozy w specjalnym
splocie piki (rys. 2.), zastosowana podczas
pracy w szczelnej odzie¿y ochronnej, cha-
rakteryzuje siê wysok¹ dynamik¹ i pojem-
ności¹ sorpcji pary wodnej oraz potu, przy
czym powierzchnia maj¹ca kontakt ze skór¹
pozostaje sucha. Wykazano, ¿e mikroklimat
pod odzie¿¹ kszta³tuje siê dla niej korzystniej
(ni¿sza wilgotnośæ i temperatura) ni¿ w przy-
padku zastosowania tradycyjnej bielizny
bawe³nianej.
Na rysunku 3. przedstawiono przyrosty
wilgotności mikroklimatu pod nieprzepusz-
czaln¹ odzie¿¹ ochronn¹ po zastosowaniu pod
ni¹ tradycyjnej bielizny bawe³nianej (wariant
A1) i dwuwarstwowej bielizny podbarierowej
(wariant A2).
Zastosowanie dwuwarstwowej bielizny
podbarierowej A2 sprawi³o, ¿e przyrosty
temperatury skóry (rys. 4.) i temperatury
wewnêtrznej u¿ytkownika szczelnej odzie¿y
ochronnej kszta³towa³y siê na ni¿szym po-
ziomie ni¿ w przypadku tradycyjnej bielizny
bawe³nianej A1.
Rys. 2. Struktura dzianiny dwuwarstwowej w splocie piki, prze-
znaczonej na bieliznê podbarierow¹
Fig. 2. The structure of two-layer pique-type knit fabric designed
for underbarrier underwear
Przedstawione wyniki wskazuj¹, i¿ fi-
zjologiczne obci¹¿enie organizmu podczas
pracy w nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej
jest ni¿sze, gdy stosowana jest pod ni¹ specjal-
nie zaprojektowana bielizna dwuwarstwowa.
U¿ytkownicy pozytywnie ocenili bieliznê
dwuwarstwow¹ jako zapewniaj¹c¹ wysoki
komfort u¿ytkowy.
Innym sposobem zmniejszenia wilgotności
mikroklimatu pod odzie¿¹ ochronn¹, mo¿e byæ
zastosowanie w strukturach odzie¿y w³ókni-
nowych wk³adów absorbuj¹cych intensywnie
wilgoæ z udzia³em w³ókien wysokosorpcyjnych
[11]. Na podstawie uzyskanych wyników stwier-
dzono, ¿e ich zastosowanie pod nieprzepusz-
czaln¹ odzie¿¹ wp³ywa na znaczne obni¿enie
wilgotności mikroklimatu.
Badania prowadzono w odniesieniu
do wk³adów absorbuj¹cych pot w postaci ka-
mizelki i dwóch rodzajów bielizny: bawe³nianej
i PES oraz dla szczelnej odzie¿y ochronnej z ma-
teria³u powleczonego PVC. Podczas 60 min wy-
si³ku o intensywności 50 W, jaki wykonywa³y
osoby badane w szczelnej odzie¿y ochronnej,
mierzono temperaturê i wilgotnośæ wzglêdn¹
w trzech miejscach w mikroklimacie blisko
skóry, temperaturê wewnêtrzn¹, czêstośæ
skurczów serca oraz analizowano odczucia
subiektywne u¿ytkowników
Na rys. 5. przedstawiono kszta³towanie siê
wilgotności na plecach podczas stosowania
szczelnej odzie¿y z wk³adami absorbuj¹cymi
pot i bez nich.
Wyniki pracy badawczej pozwalaj¹ na stwier-
dzenie, ¿e wk³ady absorbuj¹ce pot mog¹ znaleźæ
zastosowanie, podczas u¿ytkowania środków
ochrony indywidualnej wytworzonych z nie-
przepuszczalnych materia³ów, do poch³aniania
nadmiaru wydzielanego potu i zmniejszenia
dyskomfortu pracy. Mog¹ one byæ przeznaczone
do zbieranie potu z warstwy przylegaj¹cej do skó-
ry, jak równie¿ do zbierania potu z wewnêtrznej
powierzchni szczelnej odzie¿y ochronnej i ab-
sorpcji pary wodnej pod odzie¿¹.
Nie stwierdzono wyraźnego wp³ywu
rodzaju bielizny zastosowanej z wk³adami ab-
sorbuj¹cymi pot na mikroklimat i subiektywne
odczucia ciep³a osób badanych, co pozwala
na stwierdzenie, ¿e wk³ady absorbuj¹ce pot
mog¹ byæ stosowane nawet z tradycyjn¹
bielizn¹ bawe³nian¹.
puszczaj¹cej powietrza i pary wodnej (L1, L2),
w znacznym stopniu utrudnia³y oddawanie
ciep³a do otoczenia podczas wykonywania
wysi³ku w gor¹cym środowisku. Taka sytuacja
szybko mo¿e doprowadziæ do przegrzania
organizmu u¿ytkownika. Niezbêdne, jest wiêc
ograniczenie czasu ekspozycji pracownika.
Wierzchnia odzie¿ bawe³niana (C) mia³a
du¿o lepsze w³aściwości biofizyczne ni¿ oby-
dwa rodzaje odzie¿y nieprzepuszczalnej – dla
powietrza i pary wodnej (L1 i L2).
Sposoby zmniejszania dyskomfortu
pracy w odzie¿y ochronnej
Najistotniejszym warunkiem zachowania
komfortu cieplnego jest niedopuszczenie
do kondensacji pary wodnej pod odzie¿¹
i w konsekwencji do gromadzenia potu
na skórze oraz wewnêtrznych warstwach
odzie¿y ochronnej. Materia³y odzie¿owe po-
winny charakteryzowaæ siê zatem zdolności¹
do przepuszczania pary wodnej, a wiêc niskim
oporem przenikania pary wodnej.
Rys. 3. Dynamika przyrostu wilgotności wzglêdnej pod odzie¿¹ na
plecach podczas pracy w szczelnej odzie¿y ochronnej
Fig. 3. The dynamics of an increase in relative humidity under the
clothing on the back during work in tight protective clothing
24
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2007
Wytyczne dla u¿ytkowników
nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej
Stosowanie odzie¿y ochronnej wykonanej
z materia³ów nie przepuszczaj¹cych powietrza
i pary wodnej, powoduje zawsze dodatkowe
obci¹¿enie cieplne organizmu jej u¿ytkow-
nika i niekorzystny mikroklimat wokó³ cia³a,
co skutkuje znacznym dyskomfortem pracy.
Sytuacja taka pogarsza siê w gor¹cym środo-
wisku pracy.
Na rynku krajowym pojawi³y siê wzory
odzie¿y ochronnej maj¹cej cechy barierowości
i jednocześnie charakteryzuj¹cej siê
paro-
przepuszczalności¹
. W miarê mo¿liwości,
do pracy w nara¿eniu na dzia³anie opadów
atmosferycznych i wody oraz niektórych sub-
stancji chemicznych nale¿y wybieraæ ten typ
odzie¿y ochronnej o oporze przenikania pary
wodnej R
et
u¿ytkownika odzie¿y i pozostaje sucha przy
skórze, zmniejszaj¹c dyskomfort pracy. Mo¿e
byæ stosowana równie¿ podczas pracy w in-
nych ni¿ nieprzepuszczalna, rodzajach odzie¿y
ochronnej oraz podczas innych form aktywno-
ści fizycznej. Podczas u¿ytkowania strona lewa
bielizny (wykonana z poliestru) powinna byæ
w kontakcie ze skór¹ u¿ytkownika.
W celu zmniejszenia wilgotności mikrokli-
matu pod wieloma rodzajami odzie¿y ochron-
nej mo¿na stosowaæ
wk³ady absorbuj¹ce
pot
wykonane z w³ókien superabsorpcyjnych.
Wk³ady takie mog¹ równie¿ s³u¿yæ poch³a-
nianiu nadmiaru wydzielanego potu, który
towarzyszy tak¿e innym rodzajom środków
ochrony indywidualnej.
Rys. 4. Przyrost temperatury wewnêtrznej podczas pracy nieprze-
puszczalnej odzie¿y ochronnej
Fig. 4. Core temperature increase during work in tight protective
clothing
*
*
*
20 m
2
· Pa/W. Poprawê komfortu
pracy, równie¿ w gor¹cym środowisku, mo¿na
osi¹gn¹æ przez
w³aściw¹ konstrukcjê
odzie¿y
ochronnej, która powinna mieæ w odpowied-
nich miejscach (np. pod pachami, pod karcz-
kiem) otwory umo¿liwiaj¹ce odprowadzanie
nadmiaru pary wodnej z mikroklimatu pod
odzie¿¹.
Bior¹c po uwagê fakt, ¿e nie we wszystkich
sytuacjach zagro¿eñ w środowisku pracy mo¿-
na wyeliminowaæ szczeln¹, nieprzepuszczaj¹c¹
pary wodnej odzie¿ ochronn¹, jak równie¿
wystêpowanie ciep³a egzogennego i genero-
wanie ciep³a endogennego, w celu zmniejszenia
dyskomfortu cieplnego nale¿y przestrzegaæ
podanych ni¿ej zasad.
Podczas intensywnej pracy szczególnie
w nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej,
jak równie¿ w gor¹cym środowisku pracy,
konieczna jest
w³aściwa organizacja pracy
polegaj¹ca na stosowaniu przerw koniecznych
dla odnowy organizmu. Czas pracy oraz czas
przerw uzale¿niony jest od intensywności wy-
si³ku, temperatury pracy oraz indywidualnych
cech pracownika i powinien byæ ustalany przez
s³u¿by odpowiedzialne za bezpieczeñstwo
i higienê pracy. Do pracy nale¿y wybieraæ
osoby
zdrowe
, u których stwierdzono prawid³owe
ciśnienie krwi, wysok¹ wydolnośæ fizyczn¹
i sprawny system pocenia.
W celu zmniejszenia dyskomfortu pracy
w nieprzepuszczalnej odzie¿y ochronnej, w tym
odzie¿y gazoszczelnej, nale¿y stosowaæ pod ni¹
specjaln¹
bieliznê podbarierow¹
wykonan¹
z dzianin dwuwarstwowych. Bezpośrednio
na bieliznê nale¿y wk³adaæ odzie¿ ochronn¹.
Bielizna podbarierowa charakteryzuje
siê dobrym odprowadzaniem potu ze skóry
Podsumowanie
W artykule przedstawiono problemy zwi¹-
zane z oddawaniem ciep³a przez organizm
cz³owieka wykonuj¹cego pracê w warunkach
wystêpowania szkodliwych substancji w śro-
dowisku. W takim przypadku nale¿y chroniæ
powierzchniê cia³a przez zastosowanie odzie¿y
ochronnej, zwykle nieprzepuszczalnej dla
powietrza i pary wodnej. To z kolei, w znacz-
nym stopniu zak³óca proces wymiany ciep³a
z otoczeniem i wówczas, w celu zapewnienia
bezpieczeñstwa, praca musi byæ ograniczona
w czasie. Nowe rozwi¹zania konstrukcyjne
odzie¿y ochronnej, zastosowanie bielizny
podbarierowej lub wk³adów z w³ókniny wy-
sokosorpcyjnej, absorbuj¹cej pot, poprawiaj¹
komfort wykonywania pracy w takiej odzie¿y
ochronnej. Nale¿y równie¿ przestrzegaæ rytmu
pracy, stosuj¹c konieczne przerwy w pracy dla
odnowy organizmu.
Rys. 5. Średnie zmiany wilgotności wzglêdnej pod odzie¿¹, na ple-
cach – podczas badañ z ró¿nymi wariantami odzie¿y: bb – bielizna
bawe³niana bez wk³adów absorbuj¹cych pot, bk – bielizna bawe³-
niana z kamizelk¹ z w³ókniny wysokosorpcyjnej, pk – bielizna polie-
strowa z kamizelk¹ z w³ókniny wysokosorpcyjnej, * - p< 0,05
Fig. 5. Mean changes in relative humidity under clothing, on the
back – during studies with different clothing variants: bb - cotton
underwear without sweat absorbing refills, bk – cotton underwear
with a waistcoat made of a high sorption fabric, pk – polyester un-
derwear and a waistcoat made of a high sorption fabric *p<0.5
[4] C.P. Mihal
Effect of heat stress on physiological
factors for industrial workers performing routine work
and wearing impermeable vapour-barrier clothing
.
“American Industrial Hygiene Association Journal”,
42(2)1981
[5]
I. Holmer, H. Nilsson, S. Rissanen, K. Hirata, J.
Smolander
Quantification of heat balance during work
in tree types of asbestos-protective clothing
. Int. Arch.
Occup. Environ. Heath, 1992, 64
[6] Y. Li
Perceptions of temperature, moisture and
comfort in clothing during environmental transients
.
“Ergonomics”, 48(3) 2005
[7] I. Holmer
Protective clothing and heat stress
.
“Ergonomics”, 38(1) 1995
[8] G. Bartkowiak
W³aściwości biofizyczne materia³ów
na odzie¿ ochronn¹
. „Bezpieczeñstwo Pracy” 7-8(324-
-325)1998
[9]
A. Marsza³ek
Fizjologiczne reakcje organizmu cz³o-
wieka podczas pracy w odzie¿y ochronnej w gor¹cym
środowisku
. „Bezpieczeñstwo Pracy”, 3(414)2006
[10] G. Bartkowiak
Kierunki rozwoju środków ochrony
indywidualnej
. „Przegl¹d W³ókienniczy”, 10/2003
[11] G. Bartkowiak, K. Ruszkowski
Doświadczalne
wytwarzanie wysokosorpcyjnych materia³ów w³ókni-
nowych
. „Przegl¹d W³ókienniczy”, 10/2005
PIŚMIENNICTWO
[1] PN-EN ISO 7933:2005(U).
Ergonomia środowiska
termicznego – Analityczne wyznaczanie i interpretacja
stresu cieplnego z wykorzystaniem obliczeñ przewidy-
wanego obci¹¿enia termicznego
[2]
PN-EN ISO 9886:2005(U).
Ergonomia – Ocena
obci¹¿enia termicznego na podstawie pomiarów
fizjologicznych
[3]
A. Marsza³ek, J. Smolander, K. So³tyñski
Age-re-
lated thermal strain in men while wearing radiation
protective clothing during short term exercise in the
heat
. International Journal of Occupational Safety and
Ergonomics Vol. 10, No 4: 361-367 2004
Publikacja opracowana na podstawie wyników uzyskanych w ramach II etapu programu wie-
loletniego pn.„Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej”
dofinansowywanego w latach 2005-2007 w zakresie badañ naukowych przez Ministerstwo
Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego, w zakresie zadañ s³u¿b pañstwowych przez Ministerstwo Pracy
i Polityki Spo³ecznej. G³ówny koordynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Pañstwowy Instytut
Badawczy
25
≤
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]