uszkodzenia wiezadel krzyzowych stawu kolanowego(1), fizjoterapia [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rehabilitacja Ortopedyczna i Terapia Manualna, www.rehabilitacjaortopedyczna.pl 
 
Uszkodzenia więzadeł krzyżowych  
stawu kolanowego 
Rehabilitacja zachowawcza i pooperacyjna 
 
 
Staw kolanowy jest największym stawem ludzkiego organizmu. Jako część kończyny dolnej jest odpowiedzialny za lokomocję, a więc 
przenoszenie obciążeń całego ciała. Anatomicznie jest to staw zawiasowy zmodyfikowany – a więc głównymi ruchami jest zginanie i 
prostowanie. Prócz wymienionych ruchów zachodzą także ruchy rotacyjne i ruchy odwiedzenia i przywiedzenia, lecz te dwa ostatnie 
nie są świadomie kontrolowane. Ze względu na pełnioną funkcję podporową – niemal każda dysfunkcja stawu kolanowego jest dość 
wyraźnie odczuwana przez pacjenta, a jej zaniedbanie może prowadzić do dużych ograniczeń możliwości ruchowych i codziennych 
czynności. 
 
 
Staw  kolanowy  jest  stawem  z  natury 
niestabilnym,  szczególnie  w  pozycji  zgięcia. 
Głównymi  strukturami  chroniącymi  go  przed 
nadmierną  ruchomością  są  więzadła  –  głównie 
krzyżowe  przednie  i  tylne  oraz  poboczne 
piszczelowe  i  strzałkowe.  Więzadła  te  są 
odpowiedzialne  za  właściwą  mechanikę  stawu 
oraz  odgrywają  bardzo  ważna  rolę  w  kontroli 
sensomotorycznej  (propriocepcji),  o  której 
przeczytacie Państwo w dalszej części artykułu. 
  Uszkodzenie więzadeł krzyżowych kolana 
– głównie krzyżowego przedniego (WKP ; ACL) ‐ 
jest  bardzo  często  spotykaną  kontuzją,  głównie 
wśród młodych i aktywnych osób. Uraz ACL wiąże 
się z zaburzeniem mechaniki stawu – nadmierne 
wysuwanie się piszczeli w przód oraz osłabiona 
kontrola  ruchów  rotacyjnych. Charakterystyczne 
dla uszkodzeń ACL jest fakt, że rzadko dochodzi 
do  izolowanego  zerwania  samego  więzadła. 
Zazwyczaj  towarzyszą  temu  dodatkowe 
uszkodzenia  takie  jak  np.:  triada  O’Donoghue, 
czyli  zerwanie ACL, uszkodzenie brzeżne łąkotki 
przyśrodkowej i przyśrodkowej torebki stawowej 
oraz  więzadła  pobocznego  piszczelowego. 
Niewydolność tak wielu struktur powoduje silne 
ograniczenie  funkcji,  a  także  brak  zaufania 
samego pacjenta do własnego kolana.  
  Najczęstszym  błędem,  jaki  popełniany 
jest przez sam personel medyczny  jest szybka  i 
pochopna  diagnostyka  stawu.  Tak  popularny 
objaw  szuflady  przedniej  jest  w  pierwszych 
chwilach,  nawet  dniach  mało  zaznaczony  ze 
względu  na  odruchowe  wzmożone  napięcie 
układu  mięśniowego.  Stąd  też  dochodzi  do 
najokrutniejszych pomyłek jak np.: umieszczenie 
stawu w opatrunku gipsowym z nadzieją, że coś 
się wyjaśni. Unieruchomienie  stawu  z obecnym 
krwiakiem śródstawowym  może  prowadzić  do 
poważnych  zrostów  ograniczających  funkcję 
stawu  oraz  może  stanowić  początek  zmian 
degeneracyjnych powierzchni stawowych.  
Sam uraz jest tym bardziej bolesny im mniejsze 
jest  uszkodzenie  tak,  więc  najbardziej  bolesne 
jest częściowe uszkodzenie więzadła. Zazwyczaj w 
ciągu 24 – 48 godzin dochodzi do obrzęku stawu. 
Szybkie  narastanie  obrzęku  –  do  24  godzin  – 
świadczy  o  krwawieniu  dostawowym  i  jest 
bezwzględnym wyznacznikiem  zgłoszenia  się do 
lekarza. 
  Jeśli  stwierdzono  uszkodzenie  ACL  to 
należy podjąć decyzję o dalszym postępowaniu. 
Na  stan  dzisiejszy  metodą  z  wyboru  jest 
rekonstrukcja  więzadła  pod  warunkiem 
spełnienia  pewnych  kryteriów  takich  jak  – 
aktywność  pacjenta  wymagająca  pełnej 
sprawności  stawu,  młody  wiek  (do  48  lat), 
świadomość  i  determinacja  do  rehabilitacji 
pooperacyjnej,  która  jest  nieodłącznym 
elementem  leczenia.  Należy  pamiętać, e 
uszkodzenie  więzadeł  krzyżowych  prowadzi  do 
niestabilności stawu, przeciążeń i w następstwie 
do zmian zwyrodnieniowych stawu. 
Operacje  wykonywane  najczęściej  to 
rekonstrukcja  z  wykorzystaniem  autogennego 
przeszczepu (własnej tkanki) z więzadła własnego 
rzepki (BTB) lub ścięgien mięśni półścięgnistego i 
smukłego  (St/G).  Decyzję  o  wyborze  metody 
podejmuje  chirurg.  W  przypadku  rekonstrukcji 
BTB przeszczepione więzadło posiada nawet do 
170% wytrzymałości więzadła oryginalnego, lecz 
osłabieniu podlega więzadło własne rzepki, na co 
należy  zwrócić  szczególną  uwagę  w  programie 
„Uszkodzenia więzadeł krzyżowych stawu kolanowego – Rehabilitacja zachowawcza i pooperacyjna”, Karol Szapel 
Rehabilitacja Ortopedyczna i Terapia Manualna, www.rehabilitacjaortopedyczna.pl 
usprawniania.  Przeszczep  St/G  jest  mniej 
obciążający  sam  układ  stawowy,  a  wydolność 
więzadła  wynosi  około  70‐80%  więzadła 
oryginalnego.  Operacje  przeprowadza  się 
artroskopowo, a więc nie otwiera się stawu, co 
jest ogromną zaletą, gdyż okres usprawniania jest 
znacznie krótszy niż przy otwarciu stawu. 
 
Rehabilitacja
 
 
  Decyzja o rekonstrukcji więzadła powinna 
łączyć  się  z  rehabilitacją  przedoperacyjną,  co 
niestety  w  naszym  kraju  jest  rzadko 
uwzględniane,  szczególnie  w  ośrodkach 
państwowych.  Celem  rehabilitacji 
przedoperacyjnej  jest:  uzyskanie  jak  najlepszej 
funkcji  stawu  –  ruchomości,  kontroli  i  siły  ; 
nauczenie poruszania się o kulach  ;  instruktarz, 
czego pacjent powinien unikać w danym okresie. 
Uzyskanie dobrej kondycji stawu przed operacją 
wiąże się z szybszym i efektywniejszym powrotem 
funkcji po operacji, natomiast znajomość techniki 
poruszania  się  o  kulach,  znajomość  ćwiczeń  i 
ograniczeń  powoduje, że  pacjent  czuje  się 
bardziej komfortowo, a więc czas pooperacyjny 
nie jest dla niego dużym zaskoczeniem. 
  Wiele  osób  uważa, że  rehabilitacja  po 
rekonstrukcji ACL polega głównie na odzyskaniu 
ruchomości stawu i wzmocnieniu siły mięśniowej, 
główne  m.czworogłowego  uda,  który  jest 
wyraźnie  osłabiony.  Jest  to  najlepszy  przykład 
błędnego myślenia, spowodowany niewiedzą na 
temat układu  ruchu  i  funkcji,  jaką pełni ACL w 
kolanie. 
Jak  wspomniałem  wcześniej  –  ACL  jest 
odpowiedzialny za mechanikę stawu, a także za 
kontrolę  sensomotoryczną  (propriocepcję). 
Termin  ten  oznacza  kontrolę  nad  funkcją  i 
ułożeniem  stawu.  Propriocepcja  jest  to  czucie 
głębokie,  a  więc  funkcja  układu  nerwowego. 
Więzadła,  mięśnie,  torebka  stawowa,  powięzi, 
powierzchnie  stawowe  posiadają  receptory 
nerwowe, które w wyniku określonych bodźców 
wytwarzają  impulsy  nerwowe,  biegnące  do 
ośrodkowego  układu  nerwowego  (rdzenia, 
mózgu). W przypadku ACL są to receptory, które 
wysyłają  impulsy  wtedy,  gdy  dochodzi  do 
napięcia więzadła. Impulsy te wędrują do rdzenia 
kręgowego oraz do mózgu. W rdzeniu kręgowym 
zostaje  wygenerowana  impulsacja  zwrotna  do 
mięśni,  które  wspomagają  więzadło  w  funkcji 
(zabezpieczając  w  ten  sposób  staw),  natomiast 
impulsy biegnące do mózgu są analizowane i w 
ich  wyniku  wyzwalane  są  odpowiednie  reakcje 
równoważne  całego  ciała,  dzięki  którym 
potrafimy  zachowywać  stabilność  stawu  oraz 
postawy.  W  przypadku  uszkodzonego  więzadła 
najlepszym  dowodem  upośledzenia  tego 
mechanizmu  jest objaw uciekania kolana. Sama 
operacja  nie  przywróci  propriocepcji  więzadła, 
lecz odpowiednie postępowanie przedoperacyjne 
i pooperacyjne trenuje pozostałe struktury, które 
niejako przejmują funkcję utraconej impulsacji z 
ACL. 
Innym  ważnym  aspektem  związanym  z 
ćwiczeniami  jest  to, że  nabywanie  samej  siły 
mięśniowej  nie  jest  wykładnikiem  stabilizacji 
stawu  –  przykładem  są  tutaj  sportowcy,  którzy 
ulegają uszkodzeniom ACL. Prócz siły ważna jest 
kontrola  współgrania  grup  mięśniowych,  które 
stabilizują dany staw. W przypadku kolana jest to 
m.czworogłowy  uda,  grupa  gęsiej  stopki 
(m.półścięgnisty,  półbłoniasty  i  smukły), 
m.dwugłowy uda i m.naprężacz powięzi szerokiej. 
Odpowiednie  współdziałanie  tych  grup 
mięśniowych  w  sytuacjach  „kryzysowych”  dla 
stawu jest podstawą zachowania bezpieczeństwa. 
Ćwiczenia  siłowe  wyrabiają  jak  sama  nazwa 
wskazuje  siłę,  lecz  nie  kontrolę.  Trening 
sensomotoryczny  (równoważny)  jest  podstawą 
wyrabiania  mechanizmów  współgrania  grup 
mięśniowych  samego  stawu,  jak  i  całego  ciała. 
Przy  rehabilitacji pooperacyjnej ważne  jest, aby 
ćwiczenia  te  były  jak  najskuteczniejsze  przy 
jednoczesnym zachowaniu warunków odciążania 
przeszczepu. 
  Podsumowując  ‐  rehabilitacja 
pooperacyjna będzie polegała na: 
•
Odzyskaniu ruchomości stawu 
•
Ochranianiu przeszczepu i stwarzaniu mu 
jak najlepszych warunków do przyjęcia 
•
Wzmocnieniu  siły  mięśniowej  oraz 
poprawie  kontroli  sensomotorycznej 
(propriocepcji) 
•
Zapobieganiu  komplikacjom 
pooperacyjnym  (np.:  zrosty,  konflikt  w 
stawie rzepkowo‐udowym) 
•
Przywróceniu pełnej funkcji stawu 
 
 
 
 
 
 
„Uszkodzenia więzadeł krzyżowych stawu kolanowego – Rehabilitacja zachowawcza i pooperacyjna”, Karol Szapel 
Rehabilitacja Ortopedyczna i Terapia Manualna, www.rehabilitacjaortopedyczna.pl 
Czas  powrotu  do  pełnej  funkcji  zależy  od 
aktywności  samego  pacjenta,  jego  wymagań  i 
rodzaju  operacji.  Ważne  są  także  zabiegi 
dodatkowe,  jakie  wykonano  podczas 
rekonstrukcji  (łąkotki,  powierzchnie  stawowe, 
itd.). Zazwyczaj można przyjąć, że pełen powrót 
do funkcji (jak na przykład sport) nastąpi po 9 – 
12  miesiącach  po  operacji,  natomiast  należy 
zaznaczyć, e  powrót  do  czynności  dnia 
codziennego  może  nastąpić  nawet  po  6‐8 
tygodniach,  mając  nadal  na  uwadze  dbałość  o 
przeszczep. 
 
 
Karol Szapel, 
mgr fizjoterapii ; terapeuta 
manualny
 
„Uszkodzenia więzadeł krzyżowych stawu kolanowego – Rehabilitacja zachowawcza i pooperacyjna”, Karol Szapel 
 
 
[ Pobierz całość w formacie PDF ]