vademecum.pol, artykuły [ Pobierz całość w formacie PDF ]
Choroby zakaźne
Wprowadzenie
Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego
Zapalenie wątroby (Hepaiis)
Choroby przenoszone drogą płciową
HIV/AIDS
Gruźlica
Zakażenia i zatrucia pokarmowe
1
2
I. 
Wprowadzenie
Choroby zakaźne to choroby wywołane przez drobnoustroje (bakterie, wirusy, grzyby, roztocza),
toksyczne produkty (jad kiełbasiany), a także przez pasożyty lub inne biologiczne czynniki choro-
botwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia stanowią zagrożenie dla zdrowia i
życia ludzi.
Mogą szerzyć się różnymi drogami: przez kontakt bezpośredni (z osoby na osobę), drogą kropelko-
wą podczas kaszlu i kichania, przez kontakt seksualny, przez wkłucie bezpośrednio do organizmu,
na zakażonej igle czy strzykawce, a także przez owady, które spełniają funkcje nośników.
W XIX wieku prawie każda choroba zakaźna była zagrożeniem życia. Epidemie takich chorób jak
dżuma, cholera, ospa zmieniały bieg historii.
W XX wieku, wraz z postępem cywilizacyjnym we wszystkich dziedzinach życia, poprawą warun-
ków sanitarnych, rozwojem szczepień ochronnych, produkcją antybiotyków i leków przeciwwiru-
sowych wydawało się, że choroby zakaźne zostaną wyeliminowane.
Dziś wiadomo już, że eliminacja czynników zakaźnych ze środowiska człowieka jest niemożliwa.
Pojawiają się nowe choroby zakaźne, takie jak: HIV/AIDS, zespół ostrej niewydolności oddechowej
(SARS), tzw. świńska grypa. Natomiast znane wcześniej choroby mogą przybierać nowe niebez-
pieczne formy, jak np. gruźlica wielolekooporna czy odporny na metycylinę gronkowiec złocisty.
Dlatego wiedza o możliwościach proilaktyki, alarmujących symptomach, które powinny skłonić
do wizyty u lekarza, a następnie skrupulatne przestrzeganie zaleconej terapii są tak ważne.
II. 
Wybrane choroby zakaźne
wieku dziecięcego
Szereg chorób zakaźnych typowo występuje tylko w wieku dziecięcym. W warunkach naturalnych
praktycznie wszyscy chorują, będąc dziećmi, a dorośli są już na te choroby odporni. Choroby za-
kaźne wieku dziecięcego zazwyczaj przebiegają z gorączką i wysypkami w sposób łagodny, ale
mogą również prowadzić do poważnych powikłań. Z tego powodu w większości krajów stosuje się
szczepienia ochronne, zapobiegające zachorowaniom. Chore dziecko należy izolować od innych,
zdrowych dzieci. Częste choroby dziecięce wymienione są poniżej.
Odra
Odra przebiega z dość
wysoką gorączką i typową wysypką
, często z zapaleniem spojówek. Wysyp-
ka w postaci różowoczerwonych grubych plamek pojawia się najpierw na twarzy, następnie scho-
dzi na tułów i kończyny. W takiej samej kolejności wysypka ustępuje i znika po siedmiu–dziesięciu
dniach. Okres inkubacji wynosi od siedmiu do dwudziestu jeden dni. Powikłaniem odry może być
zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, rzadziej zaburzenia neurologiczne w bezpośrednim
następstwie choroby lub bardzo rzadko po wielu latach. Obecnie, przy wysokim stopniu zaszcze-
pienia, odra występuje rzadko, a wiele przypadków przebiega nietypowo i wymaga odróżnienia
od innych chorób wysypkowych: zakaźnych i niezakaźnych.
Ospa wietrzna
Ospa wietrzna charakteryzuje się zwykle
niewysoką gorączką i wysypką
rozpoczynającą się
i najbardziej nasiloną na tułowiu. Zmiany skórne zmieniają
się z drobnych czerwonych plamek
do pęcherzyków i strupków, towarzyszy im swędzenie. Okres inkubacji wynosi od dwunastu do
dwudziestu jeden dni. Ospa może być powikłana wtórnym zakażeniem bakteryjnym zmian skór-
nych w okresie tworzenia się strupków. Rzadko powikłaniem ospy jest zapalenie płuc lub zapa-
lenie opon mózgowych. Zakażenie w ciąży w pierwszych dwóch trymestrach może w rzadkich
3
przypadkach prowadzić do wrodzonych nieprawidłowości u dziecka, w ciągu ostatniego miesią-
ca ciąży zaś do ciężkiego zakażenia wrodzonego u noworodka. Najgroźniejsza jest ospa wietrzna
u matki podczas porodu lub w okresie bezpośrednio go poprzedzającym. Wirus ospy pozostaje
w organizmie i okresowo może uaktywniać się przy spadkach odporności w postaci
półpaśca
(wy-
syp pęcherzyków na ograniczonym fragmencie skóry z towarzyszącym bólem tej okolicy). Z reguły
do zachorowania na ospę wietrzną dochodzi u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Różyczka
Różyczka jest najczęściej łagodną chorobą przebiegającą z
gorączką, bolesnym powiększeniem
węzłów chłonnych za uszami i na karku oraz krótko trwającą bladoróżową, drobniutką
wysypką
rozpoczynającą się na twarzy i szyi, która następnie schodzi na tułów i kończyny. Jeśli choruje
młodzież lub dorośli, stosunkowo często może dochodzić również do bolesności i obrzęku sta-
wów. Przebieg może być powikłany zaburzeniami krzepnięcia. Okres inkubacji wirusa wynosi od
czternastu do dwudziestu jeden dni. Choroba jest zakaźna przez pięć dni przed wysypką i pięć dni
po niej.
Różyczka jest szczególnie niebezpieczna, jeśli dojdzie do zakażenia kobiety w ciąży, ponieważ pro-
wadzi bardzo często do poważnych uszkodzeń płodu (zespół różyczki wrodzonej), może również
być przyczyną poronień lub urodzeń martwych. Różyczka najczęściej występuje u dzieci w pierw-
szych klasach szkoły podstawowej.
Świnka
Świnka często traktowana jest jako lekka choroba wieku dziecięcego, którą trzeba przebyć. Cha-
rakterystyczny jest bolesny obrzęk ślinianek. U dzieci często przebiega ona łagodnie, ale przebieg
może też być ciężki, wymagający pobytu w szpitalu, możliwe jest wystąpienie groźnych powikłań.
Są nimi: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie jąder, głuchota, zapalenie
trzustki.Nie jest to choroba, którą można lekceważyć. Stąd tak ważna jest odpowiednia, troskliwa
pielęgnacja dziecka.
Leczenie jest objawowe: podawanie leków przeciwgorączkowych, częste pojenie dziecka, zastoso-
wanie płynnej, lekkostrawnej diety, położenie do łóżka na czas utrzymywania się objawów.W przy-
padku powrotu gorączki, bólów głowy, wymiotów, obrzęku jąder dziecko powinno być ponownie
zbadane przez lekarza, ponieważ mogą to być objawy powikłań poświnkowych.
Trzydniówka
Jest to choroba zakaźna, występująca bardzo często u dzieci między szóstym a trzydziestym szó-
stym miesiącem życia. Jest nagłą infekcją wirusową, która trwa od trzech do pięciu dni.
Objawy to nagła, bardzo wysoka gorączka (39–40°C) nie poprzedzona żadnymi innymi objawami,
trwająca od trzech do pięciu dni. Gorączka obniża się gwałtownie i po jej spadku pojawia się
wysypka (małe, różowe plamki), przeważnie ograniczona tylko do tułowia, która znika po dwóch
dniach, nie pozostawiając śladów. Po przebyciu choroby dziecko nabiera odporności na całe życie.
Choroba nie jest niebezpieczna, nie powoduje też żadnych powikłań, ale z powodu wysokiej tem-
peratury dziecko powinno być zbadane, ponieważ mogą to być objawy innej choroby.
Jak postępować podczas trzydniówki
Leczenie jest objawowe: obniżanie gorączki. Ubieraj dziecko lekko i postaraj się, żeby w domu nie
było za gorąco. Możesz stosować chłodne okłady na czoło i kark. Podczas gorączki dziecko powin-
no zostać w domu
.
Podawaj mu również dużo płynów.
4
Krztusiec
Krztusiec charakteryzuje się napadowym, szczekającym
kaszlem
z odkrztuszaniem lepkiej plwo-
ciny, który trwa od dwóch do czterech tygodni. Napady kaszlu mogą powodować wymioty,
a u małych niemowląt bezdechy i drgawki. U starszych dzieci i dorosłych krztusiec przebiega w po-
staci przewlekającego się napadowego,
suchego kaszlu. Odporność nabyta w wyniku szczepienia
stopniowo spada i uważa się, że krztusiec w lekkiej formie występuje stosunkowo często wśród
starszych dzieci, młodzieży i dorosłych, stanowiąc źródło zakażenia dla młodszych dzieci.
Jakie są drogi szerzenia się chorób wieku dziecięcego?
Choroby wieku dziecięcego szerzą się drogą kropelkową, poprzez zarazki wydalane przez osoby
chore podczas kaszlu, kichania, mówienia. Zakaźność chorób i czas wydalania zarazków mogą być
różne w zależności od choroby. Niektóre z chorób mogą się również przenosić przez skażone po-
wierzchnie (odra, ospa wietrzna, różyczka). W przypadku ospy wietrznej zakaźny jest również płyn
z pęcherzyków. Wirusem ospy wietrznej można się także zakazić od osoby z półpaścem. Różyczka,
a w mniejszym stopniu również ospa wietrzna, może szerzyć się z matki na dziecko przez łożysko.
Co można zrobić, by uchronić się przed zachorowaniem?
Najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania zachorowaniom są
szczepienia ochronne
. Spo-
śród wymienionych chorób w Polsce rutynowo szczepi się przeciwko krztuścowi, odrze, śwince
i różyczce.
Wielu rodziców decyduje się na szczepienia szczepionkami skojarzonymi (mniejsza liczba zastrzy-
ków, lepsza odpowiedź poszczepienna). Jedna szczepionka skojarzona gwarantuje uodpornienie
przeciwko kilku chorobom. Typową szczepionką skojarzoną jest szczepionka przeciwko odrze,
śwince i różyczce (MMR), lub przeciwko błonicy i tężcowi (Di-Te) i są one zawarte w kalendarzu
szczepień obowiązkowych. Inne szczepionki skojarzone są odpłatne. Rutynowo nie szczepi się
przeciwko ospie wietrznej, lecz jest to szczepionka zalecana i jest dostępna w Polsce. Szczepienie
to nie zapobiega zakażeniu, ale zapobiega ciężkiemu przebiegowi choroby. Ważne jest również,
by zachowywać higienę kaszlu (zasłanianie ust chusteczką jednorazową), dbać o częste wietrze-
nie pomieszczeń, gdzie przebywają chorzy, ograniczać kontakt dzieci chorych ze zdrowymi i myć
przedmioty zanieczyszczone wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej chorych. W szpitalach i placów-
kach ochrony zdrowia stosuje się naświetlanie światłem UV, które likwiduje wirusy odry, ospy
wietrznej, różyczki i inne.
Dzieci, które miały styczność z osobą chorą na odrę, a nie były poprzednio szczepione przeciwko
odrze, mogą zostać zaszczepione w ciągu trzech dni od kontaktu, co może – lecz nie musi –
uchro-
nić je przed zachorowaniem. W szczególnych przypadkach lekarz może rozważyć podanie immu-
noglobuliny odpornościowej.
Jak rozpoznaje się choroby wieku dziecięcego?
Najczęściej diagnozę można postawić na podstawie objawów. W wielu przypadkach jednak prze-
bieg może nie być typowy i wówczas zaleca się wykonanie badań laboratoryjnych, które mogą
potwierdzić zakażenie. Zwykle są to badania krwi lub wymazy z jamy nosowo-gardłowej.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]