usprawnianie pacjentow po zwichnieciach kregosl. w odcinku…, fizjo, Ortopedia [ Pobierz całość w formacie PDF ]
B
B
Usprawnianie pacjentów po
zwichniĊciach krĊgosáupa w odcinku
szyjnym i lĊGĪwiowym
WSTĉP
Wiek XX cechowaá siĊ gwaátownym rozwojem cywilizacyjnym na znacznej czĊĞci ziemskiego globu. W
peerelowskiej Polsce, odseparowanej od zdobyczy Zachodu, niedoinwestowanej, zmiany te zachodziáy
znacznie wolniej. Wraz ze zmianą ustroju i otwarciem siĊ na Zachód równieĪ i u nas obserwujemy
znaczny postĊp, pozwalający i nam pretendowaü do miana cywilizacji technicznej. Szczególną uwagĊ
zwraca bardzo dynamiczny rozwój motoryzacji. Cywilizacja techniczna jednak, oprócz niewątpliwych
korzyĞci páynących
z uáatwieĔ we wszystkich dziedzinach Īycia, ma i negatywne strony. NaleĪy do nich rosnąca w
zastraszającym tempie wypadkowoĞü (wypadki komunikacyjne, wypadki przy pracy, katastrofy
budowlane). W ich rezultacie zazwyczaj dochodzi do mniej lub bardziej powaĪnych urazów krĊgosáupa
uczestników tych wypadków. Dodatkowo sprzyja im nieprzystosowanie organizmu ludzkiego do
siedzącego trybu Īycia, który jest rezultatem powszechnej komputeryzacji – krĊgosáup nie ma naleĪytej
stabilizacji wiĊzadáowo-miĊĞniowej. Wypadkom tym ulegają zazwyczaj ludzie máodzi w tzw. „wieku
produkcyjnym”, a ich szansa powrotu do normalnego Īycia zaleĪy nie tylko od rodzaju urazu, ale i od
ZáDĞciwej diagnozy, zastosowanego leczenia i nieraz dáugotrwaáej rehabilitacji. Dlatego teĪ
przedmiotem moich rozwaĪDĔ uczyniáem urazy krĊgosáupa,
a dokáadnie postĊpowanie rehabilitacyjne w zwichniĊciach krĊgosáupa w odcinku szyjnym i lĊGĨwiowym.
Praca skáada siĊ z czterech rozdziaáów, w których kolejno przedstawiam anatomiĊ krĊgosáupa i rdzenia
krĊgowego, mechanizmy, przyczyny i skutki zwichniĊü krĊgosáupa, oraz sposoby leczenia tych
zwichniĊü.
Celem mojej pracy jest przedstawienie kompleksowego postĊpowania
z pacjentem po zwichniĊciach krĊgosáupa.
ROZDZIAà 1
ANATOMIA
1.1. Budowa KrĊgosáupa
KrĊgosáup zbudowany jest z 33-34 krĊgów uáRĪonych jeden na drugim. KrĊgi oddzielone są od siebie
krąĪkami miĊdzykrĊgowymi speániającymi funkcjĊ amortyzatorów, które skutecznie chronią
powierzchnie stawowe trzonów przed wycieraniem oraz umoĪliwiają ruch pomiĊdzy kaĪdym z krĊgów.
KrĊgosáup podzielony jest na 5 czĊĞci :
· Odcinek szyjny C – Cervicis. Odcinek ten jest najbardziej ruchomą
i jednoczeĞnie najdrobniejszą czĊĞcią krĊgosáupa, skáada siĊ on z 7 krĊgów. Niewielki rozmiar krĊgów
wynika z faktu, iĪ nie jest potrzebny mu duĪy udĨwig, gdyĪ znajduje siĊ na samym szczycie i ma do
utrzymania najmniejszy obszar ciaáa.
· Odcinek piersiowy Th – Thoracis, skáada siĊ z bardziej masywnych krĊgów, gdyĪ umieszczony jest
niĪej niĪ odcinek szyjny, wiĊc musi byü przystosowany do utrzymania wiĊkszego ciĊĪaru. W skáad tego
B
B
odcinka wchodzi 12 krĊgów, ich ruchomoĞü jest niewielka w porównaniu do odcinka szyjnego, gdyĪ
poáączenie na tej wysokoĞci Īeber i mostka prawie caákowicie znosi ruch. Pod wzglĊdem zakresu
ruchów odcinek piersiowy znajduje siĊ na miejscu trzecim.
· Odcinek lĊGĨwiowy L – Lumbalis- wielkoĞü krąĪków jest tu juĪ znaczna, poniewaĪ mniejsza objĊtoĞü
krąĪków w tym odcinku nie podoáDáaby utrzymaniu ciĊĪaru krĊgosáupa piersiowego, szyjnego, gáowy
oraz koĔczyn górnych. KrĊgów lĊGĨwiowych jest 5, posiadają one, podobnie jak odcinek szyjny bardzo
duĪą ruchomoĞü, w związku z tym zarówno odcinek szyjny, jak i lĊGĨwiowy wystawiony jest na
najwiĊksze zagroĪenie wynikające z urazów mechanicznych.
· Odcinek krzyĪowy- wielkoĞü krĊgów jest tu najwiĊksza, a aby siáa noĞna byáa dodatkowo zwiĊkszona,
wszystkich 5 krĊgów w tym odcinku jest zroĞniĊtych ze sobą caákowicie, likwidując ruch na tym
poziomie.
· Odcinek guziczny- skáada siĊ z 4-5 krĊgów nie do koĔca wyksztaáconych; nie odgrywa on tak
znaczącej roli jak poprzednie odcinki, jest tylko szczątkową pozostaáRĞcią ogona, który zaniká w wyniku
ewolucji.
KaĪdy krĊg zbudowany jest z trzonu i áuku krĊgowego, od którego odchodzi siedem wyrostków.
Najmocniejszym elementem jest trzon krĊgowy zbudowany
z tkanki gąbczastej otoczonej istotą zbitą, która jest dodatkowo wzmocniona okostną. To wáDĞnie ten
element krĊgu dĨwiga ciĊĪar krĊgów znajdujących siĊ nad nim. Oprócz funkcji podporowej jego rolą
jest zabezpieczenie rdzenia krĊgowego od przodu. Od tyáu funkcjĊ tĊ speánia áuk krĊgowy. Wyrostki
stanowią ramiona dzwigni dla przyczepów miĊĞniowych lub sáXĪą wzajemnemu poáączeniu krĊgów.
· Wyrostek kolczysty – pojedynczy wyrostek znajdujący siĊ w tylnej czĊĞci áuku krĊgowego stanowi
miejsce przyczepu miĊĞni i wiĊzadeá,
· Wyrostek stawowy – są to cztery wyrostki (2 górne i 2 dolne) zakoĔczone powierzchnią stawową
pokrytą chrząstką szklistą. Stanowią one wzajemne poáączenie stawowe krĊgów,
· Wyrostek poprzeczny – są to 2 wyrostki odchodzące od áuku krĊgowego biegnące w poprzek. Są to
miejsca przyczepów miĊĞni i wiĊzadeá.
Charakterystyka krĊgów szyjnych
KrĊgi szyjne to najmniejsze krĊgi krĊgosáupa za wyjątkiem krĊgów krĊgosáupa guzicznego .
Charakteryzują siĊ niskimi trzonami oraz cienkimi áukami krĊgowymi. Wyrostki kolczyste są krótkie i do
szóstego wáącznie na koĔcu rozdwojone. Wyrostki stawowe są poáRĪone skoĞnie pod kątem 45 stopni.
Wyrostki poprzeczne są w tych krĊgach bardzo krótkie, kaĪdy z nich posiada otwór zwany otworem
wyrostka poprzecznego. Przez te otwory od krĊgu
6 w górĊ biegną tĊtnice, Ī\áy krĊgowe oraz splot nerwów wspóáczulnych.
W bocznym przedáXĪeniu otworu wyrostka poprzecznego od strony górnej znajduje siĊ bruzda, w której
biegnie gaáąĨ przednia szyjnych nerwów rdzeniowych.
Pierwszy krĊg szyjny nie posiada wyrostka kolczystego, gdyĪ utrudniaáby on swobodne ruchy gáową w
SáaszczyĨnie strzaákowej. Nie posiada takĪe trzonu, jest on w tym przypadku zastąpiony áukiem
przednim, który od przodu posiada guzek przedni, a od tyáu powierzchniĊ stawową zwaną doákiem
]Ċbowym. DziĊki niemu oraz zĊbowi krĊgu drugiego moĪliwe jest wykonywanie ruchów gáową
B
B
w páaszczyĨnie poziomej. Jest to jedyny odcinek krĊgosáupa szyjnego odpowiadający za ten ruch.
CzĊĞci boczne w tym krĊgu zastĊpują wáDĞciwe wyrostki stawowe, które są przystosowane do
utrzymania ciĊĪaru gáowy; po obu ich stronach znajdują siĊ powierzchnie stawowe. Od góry áączą siĊ z
koĞcią potyliczną, dając przy tym bardzo duĪą ruchomoĞü w páaszczyĨnie strzaákowej. Powierzchnie
dolne natomiast sáXĪą do poáączenia krĊgu pierwszego z drugim. Wyrostki poprzeczne są tu dáXĪsze niĪ
w przypadku innych krĊgów szyjnych, gdyĪ są miejscem przyczepów miĊĞni obracających gáowĊ, które
wymagają dáugiej dĨwigni.
Drugi krĊg szyjny, jako jedyny, w swej budowie posiada ząb krĊgu obrotowego. Wyrostek ten po
poáączeniu z doákiem zĊbowym pierwszego krĊgu szyjnego tworzy staw obrotowy. WáDĞciwych
wyrostków stawowych górnych nie ma, gdyĪ utrudniaáyby obrót gáowy w páaszczyĨnie poziomej.
Siódmy krĊg szyjny charakteryzuje siĊ znacznie bardziej wystającym wyrostkiem kolczystym, a w
wyrostkach poprzecznych mogą, ale nie muszą wystąpiü otwory wyrostków poprzecznych. Nawet gdy
Vą one obecne mogą byü czĊĞciowo zroĞniĊte, mniejsze niĪ w przypadku pozostaáych krĊgów szyjnych
lub tej samej wielkoĞci, jednak tĊtnica tylko w skrajnych przypadkach przebiega
w ich wnĊtrzu.
Charakterystyka krĊgów lĊGĨwiowych
Jest piĊü krĊgów lĊGĨwiowych, które od innych krĊgów róĪnią siĊ duĪą masą trzonu . Wyrostki
poprzeczne to zazwyczaj szczątkowe Īebra lĊGĨwiowe. Wyrostki stawowe ustawione są pionowo, na
stronie bocznej wyrostków stawowych górnych znajdują siĊ wyrostki suteczkowate. Wyrostki kolczyste
Vą dáugie, odchodzą do tyáu i ku doáowi. WĞród krĊgów lĊGĨwiowych najbardziej wyróĪnia siĊ krĊg piąty,
jest on wiĊkszy od pozostaáych. Ksztaát trzonu teĪ wykazuje duĪe róĪnice, gdyĪ jego czĊĞü przednia jest
wiĊksza od czĊĞci tylnej. Taka budowa umoĪliwia poáączenie z koĞcią krzyĪową przy jednoczesnym
zachowaniu fizjologicznych krzywizn krĊgosáupa.
Stabilizacja krĊgosáupa
KrĊgosáup fizjologicznie ustabilizowany jest poprzez wiĊzadáa krĊgosáupa oraz poprzez miĊĞnie
przykrĊgosáupowe . WáDĞciwe napiĊcie tych dwóch struktur zapewnia jednoczeĞnie maksymalną
stabilizacjĊ i ruchomoĞü krĊgosáupa- są to najwaĪniejsze elementy umoĪliwiające ruch z jednoczesnym
zachowaniem caáej struktury uáRĪeniowej krĊgów. KrĊgosáup wzmocniony jest
7 wiĊzadáami:
- wiĊzadáo Īyáte – áączy áuki krĊgów od strony przyĞrodkowej, odpowiada za wyprost zgiĊtego
krĊgosáupa,
- wiĊzadáo podáXĪne przednie – áączy trzony krĊgów od strony zewnĊtrznej,
- wiĊzadáo podáXĪne tylne – áączy trzony krĊgów od strony przyĞrodkowej,
- wiĊzadáo miĊdzypoprzeczne – áączy wyrostki poprzeczne, zabezpiecza przed nadmiernym zgiĊciem
bocznym,
- wiĊzadáo miĊdzykolcowe – áączy wyrostki kolczyste,
- wiĊzadáo nadkolcowe – áączy wyrostki kolczyste,
B
B
- wiĊzadáo karkowe - w odcinku szyjnym áączy wyrostki kolczyste (wiĊzadáo nadkolcowe).
Dodatkowo w odcinku lĊGĨwiowym miednica poáączona jest z krĊgosáupem za pomocą wiĊzadáa
biodrowo-lĊGĨwiowego. Ząb krĊgu obrotowego ustabilizowany jest poprzez wiĊzadáo krzyĪowe krĊgu
szczytowego. WiĊzadáo to dzieli siĊ na wiĊzadáo poprzeczne krĊgu szczytowego oraz wiĊzadáo pionowe
krĊgu szczytowego. PoĞrodku czĊĞci poprzecznej tego wiĊzadáa znajduje siĊ maáa powierzchnia
stawowa pokryta chrząstką. Powierzchnia ta wraz z powierzchnią stawową tylną na zĊbie tworzy staw
szczytowo-obrotowy tylny. Szczyt zĊba dodatkowo umocowany jest do koĞci potylicznej za pomocą
wiĊzadáa wierzchoáka zĊba. Od stron bocznych zĊba odchodzą dwa wiĊzadáa skoĞnie ku górze do káykci
potylicznych, są to wiĊzadáa skrzydáowe.
1.2. Funkcje krĊgosáupa
KrĊgosáup speánia trzy gáówne funkcje: pierwszą z nich jest ochrona rdzenia krĊgowego, druga to
podpora ciaáa, a trzecia to narząd ruchu.
RdzeĔ krĊgowy jest chroniony od przodu przez trzony krĊgów, a od tyáu przez wyrostki kolczyste. Przed
wstrząsami i mikrourazami chroni go charakterystyczna budowa, a mianowicie uáRĪenie wielu krĊgów
jeden na drugim, przedzielonych sprĊĪystymi krąĪkami miĊdzykrĊgowymi. Dodatkową ochronĊ przed
wstrząsami dla rdzenia stanowią krzywizny krĊgosáupa, które dodatkowo wzmacniają sprĊĪystoĞü.
Innym waĪnym elementem ochronnym jest bardzo duĪe Ğwiatáo otworu krĊgowego w porównaniu do
wielkoĞci rdzenia. To zabezpiecza rdzeĔ przed uciskiem .
KrĊgosáup jako narząd podpory ciaáa musi dĨwigaü doĞü duĪy ciĊĪar. Siáa noĞna krĊgosáupa wynosi
okoáo 350kg. Ze wzglĊdu na to, Īe im niĪszy odcinek krĊgosáupa tym wiĊkszy ciĊĪar ma do utrzymania,
jego masywnoĞü roĞnie od góry ku doáowi.
KrĊgosáup jako narząd ruchu jest bardzo wydajny, mimo Īe ruchomoĞü poszczególnych krĊgów jest
stosunkowo niewielka, jednak przy zsumowaniu ruchomoĞci wszystkich 24 krĊgów otrzymujemy bardzo
dobre efekty. Najbardziej ruchomymi odcinkami są odcinek szyjny i odcinek lĊGĨwiowy. Najmniej
ruchoma jest koĞü krzyĪowa, a nastĊpnie odcinek piersiowy. Z powodu tak duĪej ruchomoĞci odcinków
szyjnego i lĊGĨwiowego czĊsto dochodzi do urazów w obrĊbie ich poáączenia odcinkiem mniej
ruchomym.
1.3. Budowa rdzenia krĊgowego
Budowa zewnĊtrzna rdzenia krĊgowego
RdzeĔ krĊgowy ma ksztaát wydáXĪonego walca biegnącego w kanale krĊgowym, w odcinkach od
skrzyĪowania piramid do 1/3 dolnej czĊĞci L1 lub u kobiet do 1/3 górnej czĊĞci L2 . Otoczony jest przez
Eáony áącznotkankowe (opony) i páyn rdzeniowo - mózgowy. MiĊdzy oponami a Ğcianą kanaáu
krĊgowego jest wiotka tkanka áączna i táuszczowa zabezpieczająca rdzeĔ przed uciskiem przy ruchach
krĊgosáupa. RdzeĔ ma dáugoĞü od 38 do 48cm i masĊ 50-60g wraz z korzonkami nerwowymi i nicią
koĔcową. Podczas zgiĊcia krĊgosáupa koniec rdzenia krĊgowego przesuwa siĊ do poziomu Th12. W
rdzeniu krĊgowym wyróĪniamy dwa zgrubienia, szyjne i lĊGĨwiowe; są one wynikiem bogatego
B
B
unerwienia koĔczyn. Zgrubienie szyjne zaczyna siĊ od C3 i koĔczy siĊ na Th1. Najszersze jest w
odcinku C5-C6, wynosi tam od 13 do 14mm, a gruboĞü wynosi od 9 do 10mm. Zgrubienie lĊGĨwiowe
rozciąga siĊ od Th10 do L1; najszersze jest na wysokoĞci Th12 , osiąga tam szerokoĞü 10-12mm i
gruboĞü 7-10mm. W czĊĞci dolnej zgrubienie lĊGĨwiowe zwĊĪa siĊ i przechodzi w stoĪek rdzeniowy,
który
z kolei przechodzi w niü koĔcową. Niü koĔcowa dzieli siĊ na dwie czĊĞci. Pierwsza czĊĞü ma dáugoĞü
okoáo 15cm i biegnie w przestrzeni podpajĊczynówkowatej pionowo ku doáowi. Otoczona jest przez
korzenie nerwów wychodzących ze zgrubienia lĊGĨwiowego i stoĪka rdzeniowego. Niü jest srebrna i to
pozwala odróĪniü ją od korzonków nerwowych. Druga czeĞü biegnie na zewnątrz worka oponowego i
jest przedáXĪeniem opony twardej(niü opony twardej rdzenia krĊgowego), ma dáugoĞü okoáo 10cm.
RdzeĔ ma dwie krzywizny, szyjną i piersiową. Krzywizny te odpowiadają krzywiznom krĊgosáupa, a
wiĊc lordoza szyjna i kifoza piersiowa. Nawet po wyjĊciu
z krĊgosáupa i zanurzeniu w páynie o podobnej gĊstoĞci do páynu mózgowo rdzeniowego krzywizny są
zachowane. RdzeĔ krĊgowy zbudowany jest z istoty szarej (wewnĊtrzna czĊĞü rdzenia) oraz z istoty
biaáej (zewnĊtrzna czĊĞü rdzenia). Na powierzchni istoty biaáej znajdują siĊ podáXĪne bruzdy, które
zaznaczają podziaá powierzchni rdzenia na 6 sznurów. I tak od przodu wyróĪniamy szczelinĊ
poĞrodkową przednią o gáĊbokoĞci od 2 do 4mm, którą wypeánia opona miĊkka. W gáĊbi szczelina ta
rozszerza siĊ, tworząc boczne uwypuklenia. W odlegáRĞci
2-3mm bocznie od szczeliny wychodzą pĊczki wáókien nerwowych (nici korzeni brzusznych). Miejsce ich
wyjĞcia obejmuje pasmo gruboĞci od 1 do 2mm, pasmo to nazywa siĊ polem korzeniowym przednim
lub bruzdą boczną przednią. PomiĊdzy boczną czĊĞcią tej bruzdy a szczeliną poĞrodkową przednią
znajduje siĊ sznur przedni . Od tyáu wyróĪniamy bruzdĊ poĞrodkową tylną i bruzdĊ boczną tylną.
Bruzda poĞrodkowa tylna jest znacznie páytsza od szczeliny poĞrodkowej przedniej. W odlegáRĞci 3mm
od niej wnikają do rdzenia krĊgowego nici korzeni grzbietowych, tworząc w tym miejscu pole
korzeniowe tylne. Bruzda boczna tylna nie jest bruzdą jedynie z nazwy, jak to ma miejsce
w przypadku bruzdy bocznej przedniej, poniewaĪ jest ona wyraĨnym wgáĊbieniem. PomiĊdzy bruzdą
boczną tylną a poĞrodkową tylną jest sznur tylny. W czĊĞci szyjnej i górnych segmentach piersiowych
na sznurze tylnym znajduje siĊ bruzda poĞrednia tylna. Dzieli ona sznur tylny na dwie czĊĞci: na
SĊczek smukáy (bliĪszy bruzdy poĞrodkowej tylnej) oraz klinowaty (bliĪszy bruzdy bocznej tylnej).
PomiĊdzy bruzdą boczną tylną a bruzdą boczną przednią znajduje siĊ sznur boczny.
Budowa wewnĊtrzna rdzenia krĊgowego
Istota szara rdzenia krĊgowego w przekroju poprzecznym przypomina wyglądem motyla . W jej
centrum znajduje siĊ kanaá centralny. Przednie czĊĞci istoty szarej (szersze) to rogi przednie, natomiast
tylne (wĊĪsze) to rogi tylne.
W odcinku piersiowym istota szara posiada w czĊĞci bocznej charakterystyczne uwypuklenia, są to rogi
boczne. Rogi te, to w rzeczywistoĞci dáugie sáupy, które nazywamy odpowiednio sáupami bocznymi,
przednimi oraz tylnymi.
- róg przedni, inaczej róg ruchowy odpowiada za ruchowe unerwienie miĊĞni szkieletowych;
- róg tylny, inaczej róg czuciowy odpowiada ze przekaz informacji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]