ustawa kodeks pracy wersja obowiazujaca 2010 04 10 105884, [ Pobierz całość w formacie PDF ]
USTAWA
z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy
1)
(ostatnia zmiana:
Dz.U. z 2009 r., Nr 115, poz. 958
)
Preambuła (skreślona).
DZIAŁ PIERWSZY
PRZEPISY OGÓLNE
Rozdział I
Przepisy wstępne
Art. 1. [Zakres regulacji]
Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.
Art. 2.
[Definicja pracownika]
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę,
powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Art. 3.
[Definicja pracodawcy]
Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała
osobowości prawnej, a takŜe osoba fizyczna, jeŜeli zatrudniają one pracowników.
Art. 3
1
.
[Czynno
ś
ci z zakresu prawa pracy]
§ 1. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną
czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo
inna wyznaczona do tego osoba.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do pracodawcy będącego osobą fizyczną, jeŜeli nie dokonuje
on osobiście czynności, o których mowa w tym przepisie.
Art. 4. (skreślony).
Art. 5.
[Przepisy szczególne]
JeŜeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują
przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami.
Art. 6.
[Zatrudnienie za granic
ą
lub w obcym przedstawicielstwie]
§ 1. Stosunek pracy między
obywatelem polskim a polskim przedstawicielstwem, misją lub inną placówką za granicą podlega
przepisom kodeksu.
§ 2. Stosunek pracy między obywatelem polskim a przedstawicielstwem, misją albo inną placówką
państwa obcego lub instytucji międzynarodowej, działającymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej,
podlega przepisom kodeksu, jeŜeli umowy, układy lub porozumienia międzynarodowe nie stanowią
inaczej.
Strona 1 z 119
Dziennik Ustaw
z 1998 nr
21
poz.
94
- wersja obowiązująca od
2009-08-05
do
2010-04-10
Art. 7. (skreślony).
Art. 8.
[Nadu
Ŝ
ycie prawa podmiotowego]
[1] Nie moŜna czynić ze swego prawa uŜytku, który byłby
sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współŜycia
społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uwaŜane za wykonywanie prawa i
nie korzysta z ochrony.
Art. 9.
[Definicja prawa pracy]
§ 1. [2] Ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie
się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające
prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a takŜe postanowienia układów zbiorowych pracy i
innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i
obowiązki stron stosunku pracy.
§ 2. Postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów
nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niŜ przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i
aktów wykonawczych.
§ 3. Postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niŜ
postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych.
§ 4. Postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych,
regulaminów oraz statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy, naruszające zasadę
równego traktowania w zatrudnieniu, nie obowiązują.
Art. 9
1
.
[Porozumienie o zawieszeniu stosowania przepisów prawa pracy]
§ 1. JeŜeli jest to
uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, moŜe być zawarte porozumienie o zawieszeniu
stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, określających prawa i obowiązki stron
stosunku pracy; nie dotyczy to przepisów Kodeksu pracy oraz przepisów innych ustaw i aktów
wykonawczych.
§ 2. Porozumienie, o którym mowa w § 1, zawiera pracodawca i reprezentująca pracowników
organizacja związkowa, a jeŜeli pracodawca nie jest objęty działaniem takiej organizacji,
porozumienie zawiera pracodawca i przedstawicielstwo pracowników wyłonione w trybie przyjętym u
tego pracodawcy.
§ 3. Zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy nie moŜe trwać dłuŜej niŜ przez okres 3 lat.
Przepis art. 241
27
§ 3 stosuje się odpowiednio.
§ 4. Pracodawca przekazuje porozumienie właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
§ 5. Przepisy § 1–4 nie naruszają przepisów art. 241
27
.
Rozdział II
Podstawowe zasady prawa pracy
Art. 10. [Prawo do pracy]
§ 1. KaŜdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem
przypadków określonych w ustawie, nie moŜna zabronić wykonywania zawodu.
Strona 2 z 119
Dziennik Ustaw
z 1998 nr
21
poz.
94
- wersja obowiązująca od
2009-08-05
do
2010-04-10
§ 2. Państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę.
§ 3. Państwo prowadzi politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia.
Art. 11.
[Nawi
ą
zanie stosunku pracy]
Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i
płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli
pracodawcy i pracownika.
Art. 11
1
.
[Poszanowanie dóbr osobistych pracownika]
Pracodawca jest obowiązany szanować
godność i inne dobra osobiste pracownika.
Art. 11
2
.
[Równe prawa pracowników]
Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego
wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania męŜczyzn i
kobiet w zatrudnieniu.
Art. 11
3
.
[Zakaz dyskryminacji]
Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub
pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość,
przekonania polityczne, przynaleŜność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację
seksualną, a takŜe ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub
w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.
Art. 12. (skreślony).
Art. 13.
[Prawo do godziwego wynagrodzenia]
Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia
za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w
dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Art. 14.
[Prawo do wypoczynku]
Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o
czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.
Art. 15.
[Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy]
Pracodawca jest obowiązany
zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Art. 16.
[Zaspokajanie bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników]
Pracodawca,
stosownie do moŜliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników.
Art. 17.
[Podnoszenie kwalifikacji zawodowych]
Pracodawca jest obowiązany ułatwiać
pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
Art. 18.
[Zgodno
ść
postanowie
ń
umów z prawem]
§ 1. Postanowienia umów o pracę oraz innych
aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika
niŜ przepisy prawa pracy.
§ 2. Postanowienia umów i aktów, o których mowa w § 1, mniej korzystne dla pracownika niŜ
przepisy prawa pracy są niewaŜne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.
§ 3. Postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy,
naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są niewaŜne. Zamiast takich postanowień
Strona 3 z 119
Dziennik Ustaw
z 1998 nr
21
poz.
94
- wersja obowiązująca od
2009-08-05
do
2010-04-10
stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy, a w razie braku takich przepisów – postanowienia te
naleŜy zastąpić odpowiednimi postanowieniami niemającymi charakteru dyskryminacyjnego.
Art. 18
1
.
[Tworzenie organizacji]
§ 1. Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony
swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji.
§ 2. Zasady tworzenia i działania organizacji, o których mowa w § 1, określa ustawa o związkach
zawodowych, ustawa o organizacjach pracodawców oraz inne przepisy prawa.
Art. 18
2
.
[Partycypacja w zarz
ą
dzaniu]
Pracownicy uczestniczą w zarządzaniu zakładem pracy w
zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Art. 18
3
.
[Obowi
ą
zki pracodawcy i organów administracji]
Pracodawcy oraz organy administracji
są obowiązani tworzyć warunki umoŜliwiające korzystanie z uprawnień określonych w przepisach, o
których mowa w art. 18
1
i 18
2
.
Rozdział IIa
Równe traktowanie w zatrudnieniu
Art. 18
3a
.
[Zakaz dyskryminacji]
§ 1. Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie
nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do
szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek,
niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynaleŜność związkową,
pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a takŜe bez względu na zatrudnienie na czas
określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
§ 2. Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób,
bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w § 1.
§ 3. Dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn
określonych w § 1 był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niŜ
inni pracownicy.
§ 4. Dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia,
zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne
dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku
pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia
kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników naleŜących do grupy
wyróŜnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn określonych w § 1, chyba Ŝe postanowienie,
kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma
być osiągnięty, a środki słuŜące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.
§ 5. Przejawem dyskryminowania w rozumieniu § 2 jest takŜe:
1) działanie polegające na zachęcaniu innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania w
zatrudnieniu lub nakazaniu jej naruszenia tej zasady,
Strona 4 z 119
Dziennik Ustaw
z 1998 nr
21
poz.
94
- wersja obowiązująca od
2009-08-05
do
2010-04-10
2) niepoŜądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i
stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniŜającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery
(molestowanie).
§ 6. Dyskryminowaniem ze względu na płeć jest takŜe kaŜde niepoŜądane zachowanie o charakterze
seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie
godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniŜającej,
upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub
pozawerbalne elementy (molestowanie seksualne).
§ 7. Podporządkowanie się przez pracownika molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu, a takŜe
podjęcie przez niego działań przeciwstawiających się molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu
nie moŜe powodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika.
Art. 18
3b
.
[Naruszenie zasady równego traktowania]
§ 1. Za naruszenie zasady równego
traktowania w zatrudnieniu, z zastrzeŜeniem § 2–4, uwaŜa się róŜnicowanie przez pracodawcę sytuacji
pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18
3a
§ 1, którego skutkiem jest w
szczególności:
1) odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
2) niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo
pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
3) pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe
– chyba Ŝe pracodawca udowodni, Ŝe kierował się obiektywnymi powodami.
§ 2. Zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie naruszają działania, proporcjonalne do
osiągnięcia zgodnego z prawem celu róŜnicowania sytuacji pracownika, polegające na:
1) niezatrudnianiu pracownika z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18
3a
§ 1, jeŜeli rodzaj
pracy lub warunki jej wykonywania powodują, Ŝe przyczyna lub przyczyny wymienione w tym
przepisie są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi,
2) wypowiedzeniu pracownikowi warunków zatrudnienia w zakresie wymiaru czasu pracy, jeŜeli jest
to uzasadnione przyczynami niedotyczącymi pracowników bez powoływania się na inną przyczynę
lub inne przyczyny wymienione w art. 18
3a
§ 1,
3) stosowaniu środków, które róŜnicują sytuację prawną pracownika, ze względu na ochronę
rodzicielstwa lub niepełnosprawność,
4) stosowaniu kryterium staŜu pracy przy ustalaniu warunków zatrudniania i zwalniania pracowników,
zasad wynagradzania i awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji
zawodowych, co uzasadnia odmienne traktowanie pracowników ze względu na wiek.
§ 3. Nie stanowią naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu działania podejmowane
przez określony czas, zmierzające do wyrównywania szans wszystkich lub znacznej liczby
pracowników wyróŜnionych z jednej lub kilku przyczyn określonych w art. 18
3a
§ 1, przez
Strona 5 z 119
Dziennik Ustaw
z 1998 nr
21
poz.
94
- wersja obowiązująca od
2009-08-05
do
2010-04-10
[ Pobierz całość w formacie PDF ]