ustawa o rachunkowosci(1), Ksiegowość [ Pobierz całość w formacie PDF ]
USTAWA
z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowo
ś
ci.
1)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1.
Ustawa określa zasady rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez
biegłych rewidentów.
Art. 2.
1. Przepisy ustawy o rachunkowości, zwanej dalej "ustawą", stosuje się, z zastrzeŜeniem ust.
3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym równieŜ w organizacji) oraz spółek cywilnych, z
zastrzeŜeniem pkt 2, a takŜe innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego
Banku Polskiego,
2) osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek
partnerskich, jeŜeli ich przychody netto ze sprzedaŜy towarów, produktów i operacji finansowych za
poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 800.000 euro,
3) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie
papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności
ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu
na wielkość przychodów,
4) gmin, powiatów, województw i ich związków, a takŜe państwowych, gminnych, powiatowych i
wojewódzkich:
a) jednostek budŜetowych,
b) gospodarstw pomocniczych jednostek budŜetowych,
c) zakładów budŜetowych,
d) funduszy celowych niemających osobowości prawnej,
5) jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w
pkt 1 i 2,
6) zagranicznych osób prawnych, zagranicznych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz
zagranicznych osób fizycznych, prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność
osobiście, przez osobę upowaŜnioną, przy pomocy pracowników - w odniesieniu do działalności
prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wielkość przychodów,
7) jednostek niewymienionych w pkt 1-6, jeŜeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub
subwencje z budŜetu państwa, budŜetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów
celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.
2. Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki
partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą równieŜ od początku następnego
roku obrotowego, jeŜeli ich przychody netto ze sprzedaŜy towarów, produktów i operacji finansowych za
poprzedni rok obrotowy są niŜsze niŜ równowartość w walucie polskiej 800.000 euro. W tym przypadku
osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym
urzędu skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym.
3. Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami
Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi
interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej "MSR", stosują
przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez
MSR.
Art. 3.
1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) jednostce - rozumie się przez to podmioty i osoby określone w art. 2 ust. 1,
2) banku - rozumie się przez to jednostkę działającą na podstawie przepisów Prawa bankowego,
3) zakładzie ubezpieczeń - rozumie się przez to jednostkę prowadzącą działalność ubezpieczeniową na
podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej,
3a) przepisach o obrocie papierami wartościowymi - rozumie się przez to przepisy ustawy o obrocie
instrumentami finansowymi, ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, ustawy o ofercie publicznej
i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o
spółkach publicznych,
4) udziałach lub udziałowcach - rozumie się przez to równieŜ odpowiednio akcje lub akcjonariuszy,
5) krajowych środkach płatniczych, walutach obcych i dewizach - rozumie się przez to krajowe środki
płatnicze, waluty obce i dewizy, o których mowa w przepisach Prawa dewizowego,
5a) członku organu jednostki - rozumie się przez to osobę fizyczną, pełniącą funkcję członka zarządu lub
innego organu zarządzającego, członka rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego, jak
równieŜ innego organu administrującego jednostki, powołaną do pełnienia tej funkcji zgodnie z
postanowieniami umowy spółki, statutu lub innymi obowiązującymi jednostkę przepisami prawa,
6) kierowniku jednostki - rozumie się przez to członka zarządu lub innego organu zarządzającego, a
jeŜeli organ jest wieloosobowy - członków tego organu, z wyłączeniem pełnomocników
ustanowionych przez jednostkę. W przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki
uwaŜa się - wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej - wspólników
prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do spółki komandytowej i spółki
komandytowo-akcyjnej - komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby
fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uwaŜa się tę osobę; przepis
ten stosuje się odpowiednio do osób wykonujących wolne zawody. Za kierownika jednostki uwaŜa się
równieŜ likwidatora, a takŜe syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu upadłościowym,
7) organie zatwierdzającym - rozumie się przez to organ, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę
przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zatwierdzania
sprawozdania finansowego jednostki. W przypadku spółki osobowej, z wyjątkiem spółki
komandytowo-akcyjnej, oraz spółki cywilnej przez organ zatwierdzający rozumie się jej wspólników,
8) okresie sprawozdawczym - rozumie się przez to okres, za który sporządza się sprawozdanie
finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania sporządzone na podstawie ksiąg
rachunkowych,
9) roku obrotowym - rozumie się przez to rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych
miesięcy kalendarzowych, stosowany równieŜ do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany
określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę. JeŜeli jednostka rozpoczęła
działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to moŜna księgi rachunkowe i
sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem
finansowym za rok następny. W przypadku zmiany roku obrotowego pierwszy po zmianie rok
obrotowy powinien być dłuŜszy niŜ 12 kolejnych miesięcy,
10) dniu bilansowym - rozumie się przez to dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe,
11) przyjętych zasadach (polityce) rachunkowości - rozumie się przez to wybrane i stosowane przez
jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym takŜe określone w MSR, zapewniające
wymaganą jakość sprawozdań finansowych,
12) aktywach - rozumie się przez to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie
określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do
jednostki korzyści ekonomicznych,
13) aktywach trwałych - rozumie się przez to aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów
obrotowych, o których mowa w pkt 18,
14) wartościach niematerialnych i prawnych - rozumie się przez to, z zastrzeŜeniem pkt 17, nabyte przez
jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego
wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności dłuŜszym niŜ rok,
przeznaczone do uŜywania na potrzeby jednostki, a w szczególności:
a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
b) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów uŜytkowych oraz zdobniczych,
c) know-how.
W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do uŜywania na podstawie umowy
najmu, dzierŜawy lub innej umowy o podobnym charakterze, wartości niematerialne i prawne zalicza
się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w ust. 4. Do
wartości niematerialnych i prawnych zalicza się równieŜ nabytą wartość firmy oraz koszty
zakończonych prac rozwojowych,
15) środkach trwałych - rozumie się przez to, z zastrzeŜeniem pkt 17, rzeczowe aktywa trwałe i zrównane
z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej uŜyteczności dłuŜszym niŜ rok, kompletne, zdatne do
uŜytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:
a) nieruchomości - w tym grunty, prawo uŜytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a takŜe
będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego
oraz spółdzielcze prawo do lokalu uŜytkowego,
b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,
d) inwentarz Ŝywy.
Środki trwałe oddane do uŜywania na podstawie umowy najmu, dzierŜawy lub innej umowy o
podobnym charakterze zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami
określonymi w ust. 4,
16) środkach trwałych w budowie - rozumie się przez to zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w
okresie ich budowy, montaŜu lub ulepszenia juŜ istniejącego środka trwałego,
17) inwestycjach - rozumie się przez to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych
wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek,
dywidend (udziałów w zyskach) lub innych poŜytków, w tym równieŜ z transakcji handlowej, a w
szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są
uŜytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku
zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty,
18) aktywach obrotowych - rozumie się przez to tę część aktywów jednostki, które w przypadku:
a) aktywów rzeczowych, o których mowa w pkt 19 - są przeznaczone do zbycia lub zuŜycia w ciągu
12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla
danej działalności, jeŜeli trwa on dłuŜej niŜ 12 miesięcy,
b) aktywów finansowych, o których mowa w pkt 24 - są płatne i wymagalne lub przeznaczone do
zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich załoŜenia, wystawienia lub
nabycia, albo stanowią aktywa pienięŜne,
c) naleŜności krótkoterminowych - obejmują ogół naleŜności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub
część naleŜności z innych tytułów niezaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się
wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego,
d) rozliczeń międzyokresowych - trwają nie dłuŜej niŜ 12 miesięcy od dnia bilansowego,
19) rzeczowych aktywach obrotowych - rozumie się przez to materiały nabyte w celu zuŜycia na własne
potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do
sprzedaŜy lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaŜy w stanie
nieprzetworzonym,
20) zobowiązaniach - rozumie się przez to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania
świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie juŜ posiadanych lub
przyszłych aktywów jednostki,
21) rezerwach - rozumie się przez to zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są
pewne,
22) zobowiązaniach krótkoterminowych - rozumie się przez to ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług, a
takŜe całość lub tę część pozostałych zobowiązań, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od
dnia bilansowego,
23) instrumentach finansowych - rozumie się przez to kontrakt, który powoduje powstanie aktywów
finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej
ze stron pod warunkiem, Ŝe z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie
wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z
kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy. Do instrumentów finansowych nie zalicza się
w szczególności:
a) rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego,
b) umów o gwarancje finansowe, które ustalają wykonanie obowiązków z tytułu udzielonej gwarancji,
w formie zapłacenia kwot odpowiadających stratom poniesionym przez beneficjenta na skutek
niespłacenia wierzytelności przez dłuŜnika w wymaganym terminie,
c) umów o przeniesienie praw z papierów wartościowych w okresie pomiędzy terminem zawarcia i
rozliczenia transakcji, gdy wykonanie tych umów wymaga wydania papierów wartościowych w
określonym terminie, równieŜ wtedy, gdy przeniesienie tych praw następuje w formie zapisu na
rachunku papierów wartościowych, prowadzonym przez podmiot upowaŜniony na podstawie
odrębnych przepisów,
d) aktywów i zobowiązań z tytułu programów, z których wynikają udziały pracowników oraz innych
osób związanych z jednostką w jej kapitałach,
e) umów połączenia spółek, z których wynikają obowiązki określone w art. 44b ust. 9,
24) aktywach finansowych - rozumie się przez to aktywa pienięŜne, instrumenty kapitałowe wyemitowane
przez inne jednostki, a takŜe wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pienięŜnych lub
prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach,
25) aktywach pienięŜnych - rozumie się przez to aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut
obcych i dewiz. Do aktywów pienięŜnych zalicza się równieŜ inne aktywa finansowe, w tym w
szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. JeŜeli aktywa te są płatne lub wymagalne
w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub załoŜenia (lokaty), to na
potrzeby rachunku przepływów pienięŜnych zalicza się je do środków pienięŜnych, chyba Ŝe ujmuje
się je w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej),
26) instrumentach kapitałowych - rozumie się przez to kontrakty, z których wynika prawo do majątku
jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a takŜe
zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych,
a w szczególności udziały, opcje na akcje własne lub warranty,
27) zobowiązaniach finansowych - rozumie się przez to zobowiązanie jednostki do wydania aktywów
finansowych albo do wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych
warunkach,
28) zobowiązaniach warunkowych - rozumie się przez to obowiązek wykonania świadczeń, których
powstanie jest uzaleŜnione od zaistnienia określonych zdarzeń,
29) aktywach netto - rozumie się przez to aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania, odpowiadające
wartościowo kapitałowi (funduszowi) własnemu,
30) przychodach i zyskach - rozumie się przez to uprawdopodobnione powstanie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia
wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału
własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niŜ wniesienie środków przez udziałowców
lub właścicieli,
31) kosztach i stratach - rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia
wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do
zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŜ wycofanie
środków przez udziałowców lub właścicieli,
32) pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych - rozumie się przez to koszty i przychody związane
pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, a w szczególności koszty i przychody związane:
a) z działalnością socjalną,
b) ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych,
a takŜe z utrzymywaniem i zbyciem nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych,
zaliczanych do inwestycji,
c) z odpisaniem naleŜności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych, z wyjątkiem
naleŜności i zobowiązań o charakterze publicznoprawnym nieobciąŜających kosztów,
d) z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw, z wyjątkiem rezerw związanych z operacjami finansowymi,
e) z odpisami aktualizującymi wartość aktywów i ich korektami, z wyjątkiem odpisów obciąŜających
koszty wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych towarów, koszty sprzedaŜy lub
koszty finansowe,
f) z odszkodowaniami, karami i grzywnami,
g) z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym takŜe
środków pienięŜnych na inne cele niŜ nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków
trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych,
33) stratach i zyskach nadzwyczajnych - rozumie się przez to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń
trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązane z ogólnym ryzykiem
jej prowadzenia,
34) sprawowaniu kontroli nad inną jednostką - rozumie się przez to zdolność jednostki do kierowania
polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w celu osiągania korzyści ekonomicznych z jej
działalności,
35) sprawowaniu współkontroli nad inną jednostką - rozumie się przez to zdolność jednostki na równi z
innymi udziałowcami lub wspólnikami do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w
celu osiągania wspólnych ekonomicznych korzyści z jej działalności,
36) znaczącym wpływie na inną jednostkę - rozumie się przez to niemającą znamion sprawowania
kontroli lub współkontroli zdolność jednostki do wpływania na politykę finansową i operacyjną, w tym
równieŜ dotyczącą podziału lub pokrycia wyniku finansowego innej jednostki,
37) jednostce dominującej - rozumie się przez to spółkę handlową, sprawującą kontrolę lub współkontrolę
nad inną jednostką, a w szczególności:
a) posiadającą bezpośrednio lub pośrednio przez udziały większość ogólnej liczby głosów w organie
stanowiącym innej jednostki (zaleŜnej), takŜe na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do
głosu, wykonującymi swe prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej, lub
b) uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki (zaleŜnej) w sposób
samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy
zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi, na podstawie statutu lub umowy spółki,
łącznie z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym, lub
c) uprawnioną jako udziałowiec do powoływania albo odwoływania większości członków organów
zarządzających lub nadzorczych innej jednostki (zaleŜnej), lub
d) będącą udziałowcem jednostki, której członkowie zarządu w poprzednim roku obrotowym, w ciągu
bieŜącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieŜący rok
obrotowy, stanowią jednocześnie więcej niŜ połowę składu zarządu tej jednostki (zaleŜnej) lub
osoby, które zostały powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę
dominującą prawa głosu w organach tej jednostki (zaleŜnej), lub
e) będącą udziałowcem lub wspólnikiem innej jednostki współzaleŜnej niebędącej spółką handlową i
sprawującą współkontrolę nad tą jednostką wspólnie z innymi uprawnionymi do głosu,
38) znaczącym inwestorze - rozumie się przez to spółkę handlową, posiadającą w innej jednostce -
niebędącej jednostką zaleŜną - nie mniej niŜ 20% głosów w organie stanowiącym tej jednostki i
wywierającą znaczący wpływ lub sprawującą współkontrolę nad tą jednostką, przy czym liczbę
głosów ustala się z zachowaniem zasady określonej w pkt 37 lit. a). Udział w ogólnej liczbie głosów
moŜe być mniejszy niŜ 20%, jeŜeli inne okoliczności wskazują na wywieranie znaczącego wpływu lub
sprawowanie współkontroli,
39) jednostce zaleŜnej - rozumie się przez to spółkę handlową, która kontrolowana jest przez jednostkę
dominującą,
40) jednostce współzaleŜnej - rozumie się przez to spółkę handlową lub inną jednostkę, która jest
współkontrolowana przez jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora i innych udziałowców lub
wspólników na podstawie statutu, umowy spółki lub umowy zawartej na okres dłuŜszy niŜ rok,
41) jednostce stowarzyszonej - rozumie się przez to spółkę handlową, na którą znaczący inwestor
wywiera znaczący wpływ,
42) jednostkach podporządkowanych - rozumie się przez to jednostki zaleŜne, współzaleŜne od jednostki
dominującej oraz jednostki stowarzyszone ze znaczącym inwestorem,
43) jednostkach powiązanych - rozumie się przez to grupę jednostek obejmującą jednostkę dominującą
lub znaczącego inwestora, jednostki zaleŜne, współzaleŜne i stowarzyszone,
44) grupie kapitałowej - rozumie się przez to jednostkę dominującą wraz z jednostkami zaleŜnymi i
niebędącymi spółkami handlowymi jednostkami współzaleŜnymi,
45) konsolidacji - rozumie się przez to łączenie sprawozdań finansowych jednostek tworzących grupę
kapitałową przez sumowanie odpowiednich pozycji sprawozdań finansowych jednostki dominującej,
jednostek zaleŜnych i niebędących spółkami handlowymi jednostek współzaleŜnych, z
uwzględnieniem niezbędnych wyłączeń i korekt,
46) kapitałach mniejszości - rozumie się przez to tę część aktywów netto jednostki zaleŜnej, która naleŜy
do udziałowców spoza grupy kapitałowej,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]