ustawaOPP, Studia, Bezpieczeństwo Państwa, organizacje pozarządowe [ Pobierz całość w formacie PDF ]
USTAWA O DZIAŁALNOŚCI
POŻYTKU PUBLICZNEGO
I O WOLONTARIACIE
Autor: Radosław Skiba
3w* 006, stan prawny 1.09.2007
I. WSTĘP
3
II. ORGANIZACJA POZARZĄDOWA
5
© Stowarzyszenie Klon/Jawor
Przedruki lub przenoszenie całości lub części tej publikacji na inne nośniki możliwe wyłącznie za zgodą
właścicieli praw autorskich.
III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO
7
1. Działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego
8
2. Inwestowanie środków finansowych organizacji pozarządowych
11
Autor:
Radosław Skiba
IV. WSPÓŁPRACA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI
12
V. ORGANIZACJA POŻYTKU PUBLICZNEGO
14
Aktualizacja VI wydania:
Renata Niecikowska, Aneta Krawczyk
1. Wymagane formularze w KRS
15
2. Opłaty i zwolnienie z opłat w KRS
16
3. Jakie są obowiązki organizacji pożytku publicznego
(składanie sprawozdań i audyt)?
Niniejsza publikacja powstała z zachowaniem wszelkiej staranności o rzetelność, jednak wydawca
nie ponosi odpowiedzialności za skutki zastosowania się do porad zamieszczonych w broszurze lub
posłużenia się wzorami udostępnionych dokumentów.
17
4. Kto sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego?
19
5. Jakie przywileje ma organizacja pożytku publicznego?
20
Broszura powstała dzięki wsparciu
fi
nansowemu:
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Rządowego Programu
VI. RADA DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO
24
VII. WOLONTARIAT
26
1. Kto może być wolontariuszem i kto może korzystać
z jego świadczeń?
26
2. Prawa i obowiązki wolontariusza oraz organizacji
27
Unia Europejska w ramach Programu Środki Przejściowe 2004
3. Ubezpieczenie wolontariusza
28
VIII. TEKST USTAWY
29
Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy
fi
nansowej Unii Europejskiej. Za treść tego
dokumentu odpowiada Stowarzyszenie Klon/Jawor, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w
żadnym razie o
fi
cjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
IX. GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ INFORMACJE O USTAWIE
I DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO?
46
X. NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY DOTYCZĄCE USTAWY
47
ISBN 83-60337-50-0
978-83-60337-50-9
Warszawa, 2007
3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO
3w*, stan prawny 1.09.2007
PODSTAWA PRAWNA:
I. WSTĘP
•
Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wo-
lontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.)
– w dalszej części opracowania na-
zywana ustawą
Przekazujemy Państwu publikację z serii 3w* poświęconą ustawie o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie. Uchwalona w dniu 24 kwietnia 2003 r.
ustawa jest niezwykle istotnym aktem prawnym, ponieważ wprowadziła kom-
pleksowe rozwiązania dotyczące podstawowych dziedzin działalności organizacji
pozarządowych w Polsce. Znaczna część wprowadzonych przez nią regulacji (np.
dotyczące prowadzenia działalności pożytku publicznego oraz związane z uzyski-
waniem statusu organizacji pożytku publicznego), zaczęła obowiązywać od dnia
1 stycznia 2004 r., a mimo to ich znajomość ciągle nie jest wystarczająca.
• Ustawa z dn. 24 kwietnia 2003 r. Przepisy wprowadzające ustawę o działal-
ności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 874 z późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 sierp-
nia 2003 r. w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (Dz. U. Nr 147, poz.
1431)
O znaczeniu tej ustawy mogą świadczyć słowa wicepremiera Jerzego Hausnera,
który powiedział: „To, co się stało (uchwalenie ustawy – przypis autora), traktu-
ję bowiem jako pierwszą fazę wielkiej zmiany społecznej. Uważam, może z ja-
kąś dozą przesady, że ta ustawa ma taką wagę, jak kiedyś pierwsze ustawy libe-
ralizujące gospodarkę, wprowadzające przestrzeń dla prywatnego biznesu. Tak,
jak kiedyś do gospodarki państwowej wprowadzono przestrzeń dla gospodar-
ki liberalnej, rynkowej, tak my dzisiaj, do gospodarki rynkowej otwieramy prze-
strzeń dla ruchu obywatelskiego, ruchu zorientowanego na oddziaływanie na
państwo, a nie bycie obok państwa.”
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2005 r.
w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umo-
wy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego
zadania (Dz. U. Nr 264, poz. 2207)
• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z późn. zm. )
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie obejmuje swoim
zakresem wszystkie organizacje pozarządowe (w definicji jako najważniejsze
zostały wymienione fundacje i stowarzyszenia), jak również inne podmioty pro-
wadzące działalność pożytku publicznego. Należy jednak zauważyć, że przepisy
działu II ustawy, dotyczące działalności pożytku publicznego, stosuje się nie do
wszystkich organizacji pozarządowych (wyłączone zostały m.in. fundacje two-
rzone przez partie polityczne i fundacje utworzone przez samorząd terytorialny
i Skarb Państwa) oraz kościelnych (wyznaniowych) jednostek organizacyjnych
i osób prawnych, a jedynie do takich, których cele statutowe obejmują prowa-
dzenie działalności pożytku publicznego.
Ustawa reguluje zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego przez or-
ganizacje pozarządowe, tryb, reguły i formy zlecania realizacji zadań publicznych
przez administrację publiczną organizacjom pozarządowym, uzyskiwanie przez
organizacje statusu organizacji pożytku publicznego oraz nadzór nad działalno-
ścią organizacji pożytku publicznego, a także warunki wykonywania świadczeń
przez wolontariuszy oraz korzystania z tych świadczeń.
Omawiana ustawa została napisana w duchu realizacji konstytucyjnej zasady
pomocniczości. Intencją osób nad nią pracujących było finansowe, instytucjo-
nalne i organizacyjne wzmocnienie sektora organizacji pozarządowych. Założe-
nie jest bowiem takie, że tylko silne i niezależne organizacje obywatelskie mogą
być partnerem dla administracji publicznej. Idea subsydiarności zakłada przecież,
2
3
3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO
3w*, stan prawny 1.09.2007
że wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, kompetencje i zdolność do działania po-
winny zostać przypisane w pierwszej kolejności obywatelom i ich organizacjom.
Dopiero w wypadku, gdy ich działania okazują się niewystarczające do realizacji
określonych zadań społecznych i rozwiązania określonych problemów, kompe-
tencje przechodzą na bardziej złożone struktury społeczne, aby w ostateczno-
ści, jeżeli inne instytucje społeczne okażą się nieskuteczne, przejść w gestię pań-
stwa (Monografie i Studia „Subsydiarność” Centrum Europejskie U.W., Warszawa
1996). Dlatego też w ustawie wprowadzono nowy model współpracy organizacji
pozarządowych z organami administracji publicznej polegający na nałożeniu na
te organy obowiązku współdziałania z organizacjami pozarządowymi.
Z zasadą pomocniczości silnie związana jest koncepcja prywatyzacji usług pu-
blicznych. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie założyła
daleko idące zmiany w zasadach przekazywania organizacjom pozarządowym re-
alizacji zadań publicznych oraz środków finansowych na ich realizację przez ad-
ministrację publiczną. Wprowadzone zmiany mają na celu wzmocnienie pozycji
organizacji wobec administracji oraz umożliwienie jak najszerszego wykonywa-
nia usług publicznych przez organizacje obywatelskie poprzez zapewnienie tym
organizacjom równego prawa realizacji zadań publicznych z administracją rzą-
dową i samorządową.
II. ORGANIZACJA POZARZĄDOWA
Ustawa po raz pierwszy w Polsce podaje ustrojową definicję organizacji pozarzą-
dowej. Przed wejściem w życie ustawy o działalności pożytku publicznego po-
jęcie organizacji pozarządowej było zdefiniowane jedynie w ustawie z dnia 27
sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych, wyłącznie na potrzeby tej ustawy. Definicja ta była niepeł-
na, nie obejmowała m.in. fundacji.
instytucja (a więc zarówno osoba prawna, jak i jednostka
nieposiadająca osobowości prawnej) utworzona na
podstawie ustaw, która nie jest jednostką sektora
fi
nansów publicznych oraz działająca w celu innym niż
osiągnięcie zysku.
Należy tutaj wskazać, że zgodnie z ustawą o finansach publicznych do sektora fi-
nansów publicznych zalicza się (w brzmieniu zgodnym z Ustawą z dnia 30 czerw-
ca 2005 r. o finansach publicznych):
1. organywładzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kon-
troli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,
2. gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane „jednostkami samorządu
terytorialnego”, oraz ich związki,
3. jednostkibudżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jedno-
stek budżetowych,
4. państwowe i samorządowe fundusze celowe,
5. uczelniepubliczne,
6. jednostkibadawczo-rozwojowe,
7. samodzielnepublicznezakłady opieki zdrowotnej,
8. państwowe i samorządowe instytucje kultury,
9. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społeczne-
go i zarządzane przez nie fundusze,
10. Narodowy Fundusz Zdrowia,
11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie
odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przed-
siębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.
Organizacją pozarządową, zgodnie z definicją zawartą w ustawie, jest więc m.in.
każde stowarzyszenie, fundacja, partia polityczna, związek zawodowy, organiza-
cja pracodawców, samorząd zawodowy.
4
5
*
Zgodnie z ustawą organizacją pozarządową jest każda
3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO
3w*, stan prawny 1.09.2007
Nie zostały uznane za organizacje pozarządowe osoby prawne i jednostki orga-
nizacyjne kościelne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Mogą one jednak prowadzić działalność pożytku publicznego i są objęte usta-
wą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU
PUBLICZNEGO
Nie są organizacjami pozarządowymi podmioty tworzone i działające w celu osią-
gnięcia zysku. Dlatego też o organizacjach pozarządowych mówi się jako o orga-
nizacjach non-profit, czy też organizacjach not-for-profit. Tak więc do „trzeciego
sektora” nie zalicza się podmiotów działających na zasadach komercyjnych, któ-
rych celem jest prowadzenie działalności gospodarczej.
Ustawa wprowadza definicję działalności pożytku publicznego, zgodnie z któ-
rą jest to działalność użyteczna społecznie prowadzona w określonej sferze za-
dań publicznych (art. 4), przez organizacje pozarządowe i inne podmioty wymie-
nione w ustawie.
(stowarzyszeniom i fundacjom) prowadzić działalność
gospodarczą jako działalność uboczną, pomocniczą
wobecdziałalności statutowej. Prowadzenie takiej
działalności nie powoduje, że organizacja przestaje
być organizacją pozarządową, nie jest również
przeszkodą w uzyskaniu statusu organizacji pożytku
publicznego.
*
Działalność pożytku publicznego może być prowadzona
Za działalność pożytku publicznego uznano działalność prowadzoną
w sferze zadań publicznych obejmującą następujące zadania (art. 4):
• pomocspołeczną, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sy-
tuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób,
• zapewnienie zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodo-
wym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub woj-
skowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz
kombatantom,
• działalność charytatywną,
• podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz
rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej,
• działalność na rzecz mniejszości narodowych,
• ochronę i promocję zdrowia,
• działanie na rzecz osób niepełnosprawnych,
• promocję zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostają-
cych bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy,
• upowszechnianie i ochronę praw kobiet oraz działalność na rzecz
równych praw kobiet i mężczyzn,
• działalność wspomagającą rozwój gospodarczy, w tym rozwój
przedsiębiorczości,
• działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokal-
nych,
• naukę, edukację, oświatę i wychowanie,
• krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci i młodzieży,
• kulturę, sztukę, ochronę dóbr kultury i tradycji,
• upowszechnianiekulturyfizycznej i sportu,
• ekologię i ochronę zwierząt oraz ochronę dziedzictwa przyrodniczego,
6
7
przez wszystkie organizacje pozarządowe, a nie tylko
przez organizacje pożytku publicznego
*
Przepisy prawa pozwalają organizacjom pozarządowym
3w*: USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO
3w*, stan prawny 1.09.2007
III. DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO
• porządek i bezpieczeństwo publiczne oraz przeciwdziałanie patologiom
społecznym,
• upowszechnianie wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa,
• upowszechnianieiochronę wolności i praw człowieka oraz swobód oby-
watelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji,
• ratownictwo i ochronę ludności,
• pomocofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wo-
jen w kraju i za granicą,
• upowszechnianie i ochronę praw konsumentów,
• działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów
i współpracy między społeczeństwami,
• promocję i organizację wolontariatu,
• działalność wspomagająca technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub
finansowo organizacje pozarządowe oraz jednostki kościelne ( jeżeli ich cele
statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego) w wy-
żej wymienionej działalności.
Działalnością odpłatną pożytku publicznego
jest działalność w zakresie wyko-
nywania wyżej wymienionych zadań należących do sfery zadań publicznych,
prowadzona w ramach realizacji przez organizację pozarządową celów statuto-
wych, za którą organizacja pobiera wynagrodzenie (tj. opłaty od osób korzysta-
jących z działalności organizacji). Jednak to wynagrodzenie, w odniesieniu do
działalności danego rodzaju, nie może być wyższe od tego, jakie wynika z kalku-
lacji bezpośrednich kosztów tej działalności. Należy przyjąć, że chodzi tu o kosz-
ty, które nie obejmują utrzymania struktur innych niż bezpośrednio związane
z realizacją zadania.
PRZYKŁAD: Za bezpośrednie koszty wydania broszury można uznać: wynagrodze-
nie autora wynikające z umowy zlecenia lub umowy o dzieło, koszt składu, koszt
druku, koszty dystrybucji.
Ustawa zastrzega, że dochód z odpłatnej działalności pożytku publicznego (któ-
ry może się pojawić, w przypadku, gdy rzeczywiste koszty będą niższe od kalku-
lowanych) może służyć wyłącznie realizacji zadań należących do celów statuto-
wych organizacji.
1. Działalność nieodpłatna i odpłatna pożytku publicznego
*
Działalność pożytku publicznego nie jest działalnością
Działalnością odpłatną organizacji jest także sprzedaż towarów lub usług wytwo-
rzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności
pożytku publicznego. Oznacza to, że organizacje, których podopieczni w ramach
prowadzonej przez organizację działalności statutowej, wytwarzają różnego ro-
dzaju rzeczy lub świadczą usługi, mogą sprzedawać je i uzyskane w ten sposób
środki przeznaczać na finansowanie działalności organizacji, bez konieczności
zgłaszania działalności gospodarczej.
Organizacja pozarządowa może prowadzić trzy rodzaje działalności: działalność
gospodarczą, działalność pożytku publicznego o charakterze nieodpłatnym i dzia-
łalność pożytku publicznego o charakterze odpłatnym. Te dwa ostatnie rodzaje
działalności należy zaliczyć do działalności statutowej. Jest to bowiem działal-
ność wynikająca z celów statutowych danej organizacji.
PRZYKŁAD: W ramach zajęć rehabilitacyjnych prowadzonych przez stowarzysze-
nie, osoby niepełnosprawne wypalają różnego rodzaju wyroby ceramiczne: garn-
ki, kubki, wazony. Sprzedaż tych wyrobów na comiesięcznym kiermaszu nie wy-
maga zarejestrowania działalności gospodarczej. Jest to działalność odpłatna
pożytku publicznego.
Wprowadzenie nowej kategorii odpłatnej działalności pożytku publicznego
z praktycznego punktu widzenia oznacza, że ustawa pozwala organizacjom po-
zarządowym, pod pewnymi warunkami, pobierać opłaty za swoje usługi bez ko-
nieczności rejestrowania działalności gospodarczej.
Działalnością odpłatną organizacji jest również sprzedaż przedmiotów darowizn
na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego. W związku z tym, jeżeli
organizacja sprzedaje otrzymane wcześniej dary rzeczowe, a następnie uzyska-
ne w ten sposób pieniądze przeznacza na cele prowadzenia działalności pożyt-
ku publicznego, to również tego typu działalność nie jest traktowana jako dzia-
łalność gospodarcza.
Działalnością nieodpłatną pożytku publicznego
jest działalność statutowa or-
ganizacji (w części obejmującej działalność pożytku publicznego), za którą nie
jest pobierane wynagrodzenie (tj. opłaty od osób korzystających z działalno-
ści organizacji).
PRZYKŁAD: Fundacja otwiera sklep, w którym sprzedaje odzież uzyskaną w ramach
zbiórki publicznej. Tego typu działalność nie wymaga zarejestrowania działalno-
ści gospodarczej.
8
9
gospodarczą i może być prowadzona jako działalność
nieodpłatna lub jako działalność odpłatna.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]